DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Recenzje
DOI article:Jakimowiczowa, Irena: Na marginesie wartościowej książki: Stefan Kozakiewicz, Andrzej Ryszkiewicz, Warszawska "Cyganeria" malarska, Wrocław 1955 (Źródła do dziejów sztuki polskiej t. VIII, PIS-Ossolineum)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0096
R E C E
N
Z J E
NA MARGINESIE WARTOŚCIOWEJ KSIĄŻKI
Stefan Kozakiewicz, Andrzej Ryszkiewicz, Warszawska „Cyganeria" malarska,
Wrocław 1955 (Źródła do dziejów sztuki polskiej t. VIII, PIS—Ossolineum)
W badaniach dotyczących historii polskiego malar-
stwa XIX w. sporo miejsca w ostatnich latach poświę-
cono zagadnieniom malarstwa i krytyki artystycznej
połowy tego stulecia, szczególnie w środowisku war-
szawskim. Tu bowiem między innymi prowadziły po-
II. 1. F. Kostrzewski, Przed zakładem fotograficznym
Olszyńskiego, rysunek. Muzeum Narodowe, Warszawa.
(Fot. H. Romanowski)
szukiwania genezy rozwoju naszej sztuki realistycznej
2 połowy XIX w., poszukiwania pełne wymowy w okre-
sie toczących się przed paroma laty gorących dyskusji
nad definicją sztuki realistycznej. VIII z kolei tom
tak dobrze znanej badaczom polskiego malarstwa serii
„Źródeł do dziejów sztuki polskiej" stanowi pozycję
w tym zakresie szczególnie ważką.
Książka, której ukazanie się w końcu 1955 r. oczeki-
wane było z niecierpliwością, ofiarowuje czytelnikowi
treść znacznie bogatszą, niż zapowiada tytuł. Częścią
publikowanych w niej listów sięga końca XIX w., wy-
kraczając poza ramy „cygańskich" czasów, związanej
z Marcinem Olszyńskim grupy artystów i obejmując
szerszy krąg zagadnień. Zawiera wszystkie, dostęp-
ne dziś, związane z Olszyńskim materiały dotyczące
spraw plastyki, omawiając równocześnie postać i dzia-
łalność warszawskiego fotografa, tak wszechstronnie
związanego z kulturą miasta. Powiązanie to zaważyło
dodatnio na wzbogaceniu publikacji o cenne przypisy
i komentarze dotyczące także zagadnień ówczesnej fo-
tografii, dziennikarstwa, ilustratorstwa, literatury, tea-
tru itd.
Głównym bohaterem książki nie jest zresztą Olszyń-
ski. Skromna jego, choć w swoim ograniczonym zakre-
sie zasłużona, postać nabrała znaczenia pośrednio, po-
przez kontakty osobiste, częstokroć przez promieniowa-
nie przyjaźni tych, którzy tak wiele dla przemian ów-
czesnej sztuki zdziałali. Wartość nowego tomu „Źró-
deł" polega właśnie na przedstawieniu nowych, pla-
stycznych i rękopiśmiennych materiałów znacznie po-
suwających naprzód badania w tej dziedzinie.
W trzech zasadniczych częściach nierównej obję-
tości, opublikowane i omówione zostały trzy różne gru-
py materiałów. Część I obejmuje trzy, pochodzące ze
zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a do
dziś zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie, Albumy Olszyńskiego. Zostały one bar-
dzo dokładnie zinwentaryzowane, skomentowane i bo-
gato zilustrowane. Treść zaginionych Albumów zo-
stała w części odtworzona z poczynionych przed
r. 1039 notatek St. Kozakiewicza i A. Vetulaniego,
w związku z ich pracami nad twórczością I. Gierdzie-
jewskiego i W. Gersona. Albumy, wykorzystywane do-
tąd w niewielkiej mierze, wzbogacają dotychczasową
wiedzę o wczesnym okresie twórczości malarzy „gru-
py Olszyńskiego". Stanowią łącznie najbogatszy dziś
zbiór ok. 200 rysunków uzupełnionych fotografiami,
obrazujący w dużej mierze, choć nie dość wszechstron-
nie, na przestrzeni ok. 10 lat rozwój kunsztu rysow-
niczego w tym środowisku. Kilka znów prac mniej-
szej kategorii artystów, jak Ludwika Paprockiego czy
Henryka Siedleckiego, pozwala bliżej się zaznajomić
z ich mało znaną twórczością.
86
N
Z J E
NA MARGINESIE WARTOŚCIOWEJ KSIĄŻKI
Stefan Kozakiewicz, Andrzej Ryszkiewicz, Warszawska „Cyganeria" malarska,
Wrocław 1955 (Źródła do dziejów sztuki polskiej t. VIII, PIS—Ossolineum)
W badaniach dotyczących historii polskiego malar-
stwa XIX w. sporo miejsca w ostatnich latach poświę-
cono zagadnieniom malarstwa i krytyki artystycznej
połowy tego stulecia, szczególnie w środowisku war-
szawskim. Tu bowiem między innymi prowadziły po-
II. 1. F. Kostrzewski, Przed zakładem fotograficznym
Olszyńskiego, rysunek. Muzeum Narodowe, Warszawa.
(Fot. H. Romanowski)
szukiwania genezy rozwoju naszej sztuki realistycznej
2 połowy XIX w., poszukiwania pełne wymowy w okre-
sie toczących się przed paroma laty gorących dyskusji
nad definicją sztuki realistycznej. VIII z kolei tom
tak dobrze znanej badaczom polskiego malarstwa serii
„Źródeł do dziejów sztuki polskiej" stanowi pozycję
w tym zakresie szczególnie ważką.
Książka, której ukazanie się w końcu 1955 r. oczeki-
wane było z niecierpliwością, ofiarowuje czytelnikowi
treść znacznie bogatszą, niż zapowiada tytuł. Częścią
publikowanych w niej listów sięga końca XIX w., wy-
kraczając poza ramy „cygańskich" czasów, związanej
z Marcinem Olszyńskim grupy artystów i obejmując
szerszy krąg zagadnień. Zawiera wszystkie, dostęp-
ne dziś, związane z Olszyńskim materiały dotyczące
spraw plastyki, omawiając równocześnie postać i dzia-
łalność warszawskiego fotografa, tak wszechstronnie
związanego z kulturą miasta. Powiązanie to zaważyło
dodatnio na wzbogaceniu publikacji o cenne przypisy
i komentarze dotyczące także zagadnień ówczesnej fo-
tografii, dziennikarstwa, ilustratorstwa, literatury, tea-
tru itd.
Głównym bohaterem książki nie jest zresztą Olszyń-
ski. Skromna jego, choć w swoim ograniczonym zakre-
sie zasłużona, postać nabrała znaczenia pośrednio, po-
przez kontakty osobiste, częstokroć przez promieniowa-
nie przyjaźni tych, którzy tak wiele dla przemian ów-
czesnej sztuki zdziałali. Wartość nowego tomu „Źró-
deł" polega właśnie na przedstawieniu nowych, pla-
stycznych i rękopiśmiennych materiałów znacznie po-
suwających naprzód badania w tej dziedzinie.
W trzech zasadniczych częściach nierównej obję-
tości, opublikowane i omówione zostały trzy różne gru-
py materiałów. Część I obejmuje trzy, pochodzące ze
zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a do
dziś zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie, Albumy Olszyńskiego. Zostały one bar-
dzo dokładnie zinwentaryzowane, skomentowane i bo-
gato zilustrowane. Treść zaginionych Albumów zo-
stała w części odtworzona z poczynionych przed
r. 1039 notatek St. Kozakiewicza i A. Vetulaniego,
w związku z ich pracami nad twórczością I. Gierdzie-
jewskiego i W. Gersona. Albumy, wykorzystywane do-
tąd w niewielkiej mierze, wzbogacają dotychczasową
wiedzę o wczesnym okresie twórczości malarzy „gru-
py Olszyńskiego". Stanowią łącznie najbogatszy dziś
zbiór ok. 200 rysunków uzupełnionych fotografiami,
obrazujący w dużej mierze, choć nie dość wszechstron-
nie, na przestrzeni ok. 10 lat rozwój kunsztu rysow-
niczego w tym środowisku. Kilka znów prac mniej-
szej kategorii artystów, jak Ludwika Paprockiego czy
Henryka Siedleckiego, pozwala bliżej się zaznajomić
z ich mało znaną twórczością.
86