DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Pałac w Zarzeczu i grupa pałaców z rotundą w narożu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0323
11. 1. Zarzecze, pałac. Widok od podjazdu. (Fot. R. Aftanazy)
T. ST. JAROSZEWSKI
PAŁAC W ZARZECZU
I GRUPA PAŁACÓW Z ROTUNDĄ W NAROŻU
1. Zarzecze koło Jarosławia — to jedna z najpięk-
niejszych rezydencji magnackich ziemi rzeszowskiej.
Mimo nieprzeciętnych walorów artystycznych, Zarze-
cze posiada niezwykle skąpą literaturę. Poza kilkoma
niewielkimi wzmiankami w czasopismach, przewod-
nikach turystycznych i Słowniku Geograficznym, tro-
chę wiadomości o Zarzeczu podaje Ludwik Dębicki
w swojej obszernej pracy o Puławach, a Stanisław
Wodzicki w IV tomie dzieła O chodowaniu (!), użyt-
ku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin
i ziół... z uznaniem wyraża się o ogrodzie zarzeckim.
O Zarzeczu wzmiankuje ponadto Tadeusz Mańkowski
1 Artykuł niniejszy powstał w związku z przygotowywa-
ną przeze mnie pracą kandydacką pod kierunkiem prof. dr
St. Lorentza, pt. „życie 1 twórczość architekta Ch. P. Algne-
ra“. Artykuł ten w wersji nieco zmienionej referowany był
na zebraniu Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Histo-
ryków Sztuki w dniu 11.VI.1957. Pragnę w tym miejscu ser-
decznie podziękować Panu Romanowi Aftanazemu za uprzej-
me wypożyczenie ml kilkunastu cennych negatywów fotogra-
flzycznych i udzielenie szeregu wskazówek przy pisaniu ni-
niejszej pracy oraz Panu Włodzimierzowi Dzleduszycklemu
za liczne informacje dotyczące pałacu w Zarzeczu.
2 Ważniejsze pozycje bibliograficzne dotyczące Zarzecza
podane w kolejności ukazywania się: Wodzicki S„ O chodo-
waniu (!), użytku, mnożeniu i poznawaniu Drzew, Krzewów,
Roślin i Ziół celnieyszych: ku ozdobie Ogrodów przy zasto-
w pracy Lwów i Ziemia Czerwieńska, gdzie przypi-
suje pałac Piotrowi Aignerowi, nie podając jednak
■ani uzasadnienia tej hipotezy, ani daty powstania re-
zydencji. Na wybitną rolę Fryderyka Baumana jako
realizatora projektu Aignera i twórcy dekoracji
wnętrz pałacu zarzeckiego zwraca uwagę Józef Pio-
trowski w rozprawce „Fryderyk Bauman architekt
i rzeźbiarz polski w okresie klasycyzmu i romantyz-
mu" 2.
Najwięcej materiałów dotyczących Zarzecza za-
wiera wydany i poprzedzony wstępem przez funda-
sowaniu do naszej strefy..., t. IV, Kraków 1825, s. 94; Przy-
jaciel Ludu (Leszno) 1848, nr 24, s. 189 (ilustr.), Zawadzki W.,
Zarzecze, Tygodnik Illustrowany X (1864), s. 392; Chłędow-
skl K„ Dwa pokolenia, Przewodnik Naukowy i Literacki VII
(1879), s. 892; Ognisko domowe (Lwów) 1884, s. 132 — ry-
cina, s. 142 — objaśnienie do ryciny; Dębicki L„ Puławy...,
t. II, Lwów 1887, s. 142, t. III, Lwów 1888, s. 394; Słownik Geo-
graficzny..., t. XIV, Warszawa 1895, s. 433; Orłowicz M., Ja-
rosław, Jego przeszłość i zabytki, Lwów—Warszawa 1921, s. 135;
Piotrowski J., Fryderyk Bauman architekt i rzeźbiarz polski
w okresie klasycyzmu i romantyzmu, Sprawozd. Towarzystwa
Naukowego we Lwowie XVI (1936), z. 1, s. 32; Maleczyński K.,
Mańkowski T„ Pohorecki F., Tyrowicz M., Lwów i Ziemia
Czerwieńska, Lwów 1938, s. 202.
311
T. ST. JAROSZEWSKI
PAŁAC W ZARZECZU
I GRUPA PAŁACÓW Z ROTUNDĄ W NAROŻU
1. Zarzecze koło Jarosławia — to jedna z najpięk-
niejszych rezydencji magnackich ziemi rzeszowskiej.
Mimo nieprzeciętnych walorów artystycznych, Zarze-
cze posiada niezwykle skąpą literaturę. Poza kilkoma
niewielkimi wzmiankami w czasopismach, przewod-
nikach turystycznych i Słowniku Geograficznym, tro-
chę wiadomości o Zarzeczu podaje Ludwik Dębicki
w swojej obszernej pracy o Puławach, a Stanisław
Wodzicki w IV tomie dzieła O chodowaniu (!), użyt-
ku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin
i ziół... z uznaniem wyraża się o ogrodzie zarzeckim.
O Zarzeczu wzmiankuje ponadto Tadeusz Mańkowski
1 Artykuł niniejszy powstał w związku z przygotowywa-
ną przeze mnie pracą kandydacką pod kierunkiem prof. dr
St. Lorentza, pt. „życie 1 twórczość architekta Ch. P. Algne-
ra“. Artykuł ten w wersji nieco zmienionej referowany był
na zebraniu Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Histo-
ryków Sztuki w dniu 11.VI.1957. Pragnę w tym miejscu ser-
decznie podziękować Panu Romanowi Aftanazemu za uprzej-
me wypożyczenie ml kilkunastu cennych negatywów fotogra-
flzycznych i udzielenie szeregu wskazówek przy pisaniu ni-
niejszej pracy oraz Panu Włodzimierzowi Dzleduszycklemu
za liczne informacje dotyczące pałacu w Zarzeczu.
2 Ważniejsze pozycje bibliograficzne dotyczące Zarzecza
podane w kolejności ukazywania się: Wodzicki S„ O chodo-
waniu (!), użytku, mnożeniu i poznawaniu Drzew, Krzewów,
Roślin i Ziół celnieyszych: ku ozdobie Ogrodów przy zasto-
w pracy Lwów i Ziemia Czerwieńska, gdzie przypi-
suje pałac Piotrowi Aignerowi, nie podając jednak
■ani uzasadnienia tej hipotezy, ani daty powstania re-
zydencji. Na wybitną rolę Fryderyka Baumana jako
realizatora projektu Aignera i twórcy dekoracji
wnętrz pałacu zarzeckiego zwraca uwagę Józef Pio-
trowski w rozprawce „Fryderyk Bauman architekt
i rzeźbiarz polski w okresie klasycyzmu i romantyz-
mu" 2.
Najwięcej materiałów dotyczących Zarzecza za-
wiera wydany i poprzedzony wstępem przez funda-
sowaniu do naszej strefy..., t. IV, Kraków 1825, s. 94; Przy-
jaciel Ludu (Leszno) 1848, nr 24, s. 189 (ilustr.), Zawadzki W.,
Zarzecze, Tygodnik Illustrowany X (1864), s. 392; Chłędow-
skl K„ Dwa pokolenia, Przewodnik Naukowy i Literacki VII
(1879), s. 892; Ognisko domowe (Lwów) 1884, s. 132 — ry-
cina, s. 142 — objaśnienie do ryciny; Dębicki L„ Puławy...,
t. II, Lwów 1887, s. 142, t. III, Lwów 1888, s. 394; Słownik Geo-
graficzny..., t. XIV, Warszawa 1895, s. 433; Orłowicz M., Ja-
rosław, Jego przeszłość i zabytki, Lwów—Warszawa 1921, s. 135;
Piotrowski J., Fryderyk Bauman architekt i rzeźbiarz polski
w okresie klasycyzmu i romantyzmu, Sprawozd. Towarzystwa
Naukowego we Lwowie XVI (1936), z. 1, s. 32; Maleczyński K.,
Mańkowski T„ Pohorecki F., Tyrowicz M., Lwów i Ziemia
Czerwieńska, Lwów 1938, s. 202.
311