DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Banach, Jerzy: Widok Krakowa z r. 1493 i Konrad Celtis
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0367
MISCELLANEA
II. 1. Widok Krakowa. Drzeworyt z Liber cronicarum H. Schedla, Norymberga 1493. (Fot. S. Kolowca)
JERZY BANACH
WIDOK KRAKOWA Z R. 1493 I KONRAD CELTIS *
Za najdawniejszy widotk Kr alkowa uznawany jest
drzeworyt odbity na kartach Kroniki świata Hartman-
na Schedla ł. I zapewne nie utraci on już tego przy-
wileju wśród plastycznych przedstawień starej stolicy
Polski. W kronice towarzyszy mu obszerny opis Kra-
kowa, pierwsza humanistyczna relacja o naszym mie-
ście 2. Nic dziwnego, że oba przekazy darzymy szczegól-
nym zainteresowaniem. Toteż warto nie tylko zbadać
zgodność widoku na rycinie z rzeczywistym układem
* Artykuł niniejszy został napisany w związku z przygo-
towywaniem do druku katalogu dawnych widoków Wawelu.
Publikacja ta, pt. Ikonografia Wawelu, ukaże się pośród wy-
dawnictw Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Widok
Krakowa z r. 1493 zawiera również najdawniejszy widok wa-
welskiego zamku.
i Księga kronik ukazała się w Norymberdze w wydaniach:
łacińskim (Liber cronicarum) i niemieckim (Buch der Cro-
nicken). Druk ukończono 12 lipca wzgl. 23 grudnia 1493. Tekst,
stanowiący na ogół kompilację z wielu autorów, opracował dr
Hartmann Schedel. Rysunki do 645 klocków (z nich odbito
1809 drzeworytów) wykonali Michał Wolgemut i Wilhelm Pley-
denwurff. Wydanie zostało sfinansowane przez dwóch patrycju-
szy-humanistów, Sebalda Schreyera 1 Sebastiana Kamermai-
stera. Zob. artykuł o Schedlu w Lexikon des gesamten Buch-
wesens herausgegeben von K. Loeffner und J. Kirchner III,
Leipzig 1937, s. 208; tamże literatura (niedokładna). — Waż-
niejszą bibliografię widoku Krakowa w Kronice podają Ba-
nach S. (J.) i Demel J., Katalog materiałów ikonograficznych
miejskim średniowiecznego Krakowa, lecz także
sprawdzić, w jakim stopniu zawarte w tekście infor-
macje o planie i zabudowie znajdują odzwierciedlenie
w ilustracji. Uczynimy to wykorzystując przy opisy-
waniu Krakowa, o ile to możliwe, fragmenty tekstu 3.
Barwnym językiem uzupełnia on zasób wiadomości
wyrażony w drzeworycie środkami grafiki.
Przed nami (fig. 11) rozpościera się miasto widziane
jak gdyby z lotu ptaka. Na pierwszym planie po stro-
dotyczących otoczenia Wawelu, w publikacji zbiorowej Prze-
miany dziejowe otoczenia Wawelu, Kraków 1953, s. 71, poz. 1.
Należy ją uzupełnić o artykulik Eljasza Radzikowskiego W.,
Najdawniejszy widok zamku krakowskiego na Wawelu, z koń-
ca XV-go wieku, Biesiada XLV (1898), t. I, s. 247, tegoż
wzmiankę w dziele Kraków dawny i dzisiejszy, Kraków 1902,
s. 603—4, i omówienie widoku w pracy Banacha A., O ilustracji,
Kraków 1950, s. 31—32. Ostatnia pozycja stanowi przykład do-
tychczasowej interpretacji ryciny u Schedla.
2 Pieradzka K., Kraków w relacjach cudzoziemców X—XVII
wieku, Rocz. Krak. XXVIII (1937), s. 189—191. Opis i widok
Krakowa w Kronice są zamieszczone w wydaniu łacińskim na
nieliczbowanych kartach (wszytych w egzemplarzu w biblio-
tece Państw. Zbiorów Sztuki na Wawelu pomiędzy folia
CCLXVI a CCLXVII), w wydaniu niemieckim natomiast na
f. CCLXIV r. — CCLXV r.
3 W poniższej analizie widoku Krakowa kursywą wydru-
kowano urywki tekstu Kroniki (w tłumaczeniu wg wydania
łacińskiego, z podaniem tekstu oryginalnego w przypisach).
5
355
II. 1. Widok Krakowa. Drzeworyt z Liber cronicarum H. Schedla, Norymberga 1493. (Fot. S. Kolowca)
JERZY BANACH
WIDOK KRAKOWA Z R. 1493 I KONRAD CELTIS *
Za najdawniejszy widotk Kr alkowa uznawany jest
drzeworyt odbity na kartach Kroniki świata Hartman-
na Schedla ł. I zapewne nie utraci on już tego przy-
wileju wśród plastycznych przedstawień starej stolicy
Polski. W kronice towarzyszy mu obszerny opis Kra-
kowa, pierwsza humanistyczna relacja o naszym mie-
ście 2. Nic dziwnego, że oba przekazy darzymy szczegól-
nym zainteresowaniem. Toteż warto nie tylko zbadać
zgodność widoku na rycinie z rzeczywistym układem
* Artykuł niniejszy został napisany w związku z przygo-
towywaniem do druku katalogu dawnych widoków Wawelu.
Publikacja ta, pt. Ikonografia Wawelu, ukaże się pośród wy-
dawnictw Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Widok
Krakowa z r. 1493 zawiera również najdawniejszy widok wa-
welskiego zamku.
i Księga kronik ukazała się w Norymberdze w wydaniach:
łacińskim (Liber cronicarum) i niemieckim (Buch der Cro-
nicken). Druk ukończono 12 lipca wzgl. 23 grudnia 1493. Tekst,
stanowiący na ogół kompilację z wielu autorów, opracował dr
Hartmann Schedel. Rysunki do 645 klocków (z nich odbito
1809 drzeworytów) wykonali Michał Wolgemut i Wilhelm Pley-
denwurff. Wydanie zostało sfinansowane przez dwóch patrycju-
szy-humanistów, Sebalda Schreyera 1 Sebastiana Kamermai-
stera. Zob. artykuł o Schedlu w Lexikon des gesamten Buch-
wesens herausgegeben von K. Loeffner und J. Kirchner III,
Leipzig 1937, s. 208; tamże literatura (niedokładna). — Waż-
niejszą bibliografię widoku Krakowa w Kronice podają Ba-
nach S. (J.) i Demel J., Katalog materiałów ikonograficznych
miejskim średniowiecznego Krakowa, lecz także
sprawdzić, w jakim stopniu zawarte w tekście infor-
macje o planie i zabudowie znajdują odzwierciedlenie
w ilustracji. Uczynimy to wykorzystując przy opisy-
waniu Krakowa, o ile to możliwe, fragmenty tekstu 3.
Barwnym językiem uzupełnia on zasób wiadomości
wyrażony w drzeworycie środkami grafiki.
Przed nami (fig. 11) rozpościera się miasto widziane
jak gdyby z lotu ptaka. Na pierwszym planie po stro-
dotyczących otoczenia Wawelu, w publikacji zbiorowej Prze-
miany dziejowe otoczenia Wawelu, Kraków 1953, s. 71, poz. 1.
Należy ją uzupełnić o artykulik Eljasza Radzikowskiego W.,
Najdawniejszy widok zamku krakowskiego na Wawelu, z koń-
ca XV-go wieku, Biesiada XLV (1898), t. I, s. 247, tegoż
wzmiankę w dziele Kraków dawny i dzisiejszy, Kraków 1902,
s. 603—4, i omówienie widoku w pracy Banacha A., O ilustracji,
Kraków 1950, s. 31—32. Ostatnia pozycja stanowi przykład do-
tychczasowej interpretacji ryciny u Schedla.
2 Pieradzka K., Kraków w relacjach cudzoziemców X—XVII
wieku, Rocz. Krak. XXVIII (1937), s. 189—191. Opis i widok
Krakowa w Kronice są zamieszczone w wydaniu łacińskim na
nieliczbowanych kartach (wszytych w egzemplarzu w biblio-
tece Państw. Zbiorów Sztuki na Wawelu pomiędzy folia
CCLXVI a CCLXVII), w wydaniu niemieckim natomiast na
f. CCLXIV r. — CCLXV r.
3 W poniższej analizie widoku Krakowa kursywą wydru-
kowano urywki tekstu Kroniki (w tłumaczeniu wg wydania
łacińskiego, z podaniem tekstu oryginalnego w przypisach).
5
355