Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (19.1957)

Z TWÓRCZOŚCI F. SMUGLEWICZA I JEGO KRĘGU


II. 6. J. Peszka, Portret trzech dam. Muzeum Narodowe,
Warszawa. (Fot. M. N.)

swą formą -anachroniczną i chłodną, pozbawioną życia,
nie ukształtował na szczęście ich sztuki. I chociażby,
jak najwierniejszy Peszka, poszli zapoczątkowanymi
przezeń traktami — innych szukali przewodników. Dla-
tego niesposób zgodzić się z uwagą wnikliwego skąd-
inąd Sterlinga, sądem nie popartym w tym wypadku
lepszym rozeznaniem materiału, gdy tak pisał o sytua-
cji w malarstwie warszawskim 1814 r.: „Jeszcze nie
ubiegło pełne 8 lat od śmierci Smuglewicza i manie-
ryzm jego, zaszczepiony uczniom, trwał bez przerwy
w schematach póz, uśmiechów, kolorów i sposobu mo-
delowania w pracach najbliższego ucznia jego, Józefa
Peszki“58. Peszka rzeczywiście -był uczniem najbliż-
szym, najbardziej przez Smuglewicza cenionym i z jego
wychowanków najzdolniejszym. Przywiązany był do
swego mistrza serdecznie i portretował go parokrotnie.

“W niespotykany też sposób kolejami swego życia
i uprawianą tematyką malarstwa powtórzył przykład
Smuglewicza. Ale formę miał inną, własną i inne, no-
wocześniejsze wówczas źródła artystycznych upodobań.
Urodzony (w 1767 r.) w Krakowie, tu odbył u Dominika
Oestreichera (Estreichera) pierwszą „rzymską” szkołę.
Protektorzy jego — Hugo Kołłątaj, biskup Massalski —
kierują go do Smuglewicza, którego prywatna war-
szawska pracownia ma charakter namiastki szkoły
i stanowi centrum tego malarstwa, które nie związało
się z królem i zamkową „malarnią“ Bacciarellego.
U boku Smuglewicza pracuje Peszka od 1786 do 1792
roku. Następny etap (po chwilowym pobycie w Grod-
nie), jak w życiorysie nauczyciela, to Wilno. Aspiracje
58 Sterling M., Piotr Michałowski, Warszawa 1932, s. 27.

15