DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Materiały
DOI article:Łopaciński, Euzebiusz: Zamek w Białej Podlaskiej: materiały archiwalne
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0043
BIAŁA PODLASKA. MATERIAŁY ARCHIWALNE
wiadomościami i talentem. W roku 1705 tylko sporzą-
dza atorysy na ołtarze dla -bernardynów — zdaje się
w Brześciu i bazylianów w Białej oraz Boże Męki
w Puszczy Bialskiej. Od 1706 roku niewiadome są losy
jego i brata jego Kazimierza, który administrował
z ramienia kanclerza starostwem Drohobyckim oraz
miał nadzór nad pracami budowlanymi w Bakuńczy-
cach, położonych tamże i w jakimś pałacu nie wymie-
nionym z nazwy. Dzięki Radziwiłłem dostali oni ty-
tularne dostojeństwa.
W okresie od 1706—1719 roku, daty zgonu kancle-
rza — nie ma najmniejszych wzmianek o jakichkol-
wiek zmianach w zamku bialskim, widocznie sytuacja
finansowa Radziwiłłów nie pozwalała na to.
Zaledwie w 1725- rozpoczyna wdowa, księżna Anna
z Sanguszków dalsze inwestycje. Wielkiej energii,
i talentów organizacyjnych, ale także niepohamowa-
nego charakteru, potrafiła księżna pozakładać cały
szereg fabryk — fajansów, kilimów i dywanów oraz
sukna w Białej, szkła i zwierciadeł w Nalibokach
i Urzeczu. Ściągnęła ogromną ilość artystów i rze-
mieślników: z Francji, Saksonii, Niemiec i Włoch,
każdy musiał wyuczyć kilku uczniów. Rygor był su-
rowy, za przewinienia karano nawet wybitnych arty-
stów31. Oto kilka nazwisk:
Malarze:
Jan Konrad Blank, rodem z Szafhuzy (Szwajcaria),
przybył do Białej w 1720, był długoletnim dyrektorem
wszystkich galerii -radziwiłłowskich, a jednocześnie
■czegoś w rodzaju szkoły malarskiej na zamku bial-
skim. Dowodził całym sztabem malarzy, dozorował
ich pracę, konserwował, restaurował obrazy. Wykonał
obicie malowane na płótnie z wyobrażeniami figural-
nymi do pałacu bialskiego (3 takie obicia darowano
biskupowi Laskarisowi), kopiował portrety w zamku —
otrzymując za każdy 3 talary oraz sam malował por-
trety. Pracował do 17 3 8 32.
Cybulski — malarz głównie portretów radziwił-
łowskich, w Białej od 1738, potem w Nieświeżu do
1764, z krótką przerwą w 1746 r. w Gdańsku, gdzie
wysłała go księżna dla doskonalenia się w sztuce ma-
larskiej u malarza Wessla. Jednakże widać z błagal-
nych listów jego, że przez cały rok głodował, bo nie
otrzymał zapomogi. Wyżył dzięki wojewodzinie Czap-
skiej i biskupowi kujawskiemu, który mu dał pracę
w Oliwie33. Malował z natury portrety niedźwiedzi
i bobrów.
Duirow — malarz, pracował w tymże czasie 34.
Aleksander -Nowicki — malarz i snycerz, wykonał
jakieś prace w zamku bialskim w latach 1730—1734 35.
Tietz v. Tyc — malarz i sztukator rodem z Saksonii,
w latach 1739—43 maluje na porcelanie, ale głównie
dekorator teatru bialskiego. W 1756 doradzał przy or-
ganizacji teatru cieni dla Hieronima Radziwiłła36.
De Fulchi — Włoch, bardzo wysoko ceniony malarz.
Ks. Anna stawiała go za wzór37.
Gadomski — rodem z Wrocławia, długoletni uczeń
poprzedniego; po wyjeździe Włocha objął jego sta-
nowisko 38.
i
II. 7. Elewacja i plan kaplicy zamkowej, ok. 1830. AGAD
(Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
Antoni Mellano, w 1740 zobowiązał się ustnie do
malowania schodów, kaplicy i 6 pokojów w pałacu,
według danego mu abrysu, oraz lamperii wkoło okien,
nad drzwiami i kominami za 10 czerw, zł.30.
Hofman ■— zatrudniony w 1745 40, wymienia go Ra-
stawiecki jako syna Hofmana, ucznia Mocka. Pracował
w Warszawie 8 lat, zmarł w Gdańsku w 1777 41.
Ernest — malarz, wykonywał ornamenty w pałacu42.
Szelągowski — malarz warszawski, prace bliżej
nie określone. Stale pracował w Kodniu u Fryderyka
Sapiehy kanclerza W. Ks. Litewskiego, zięcia Ks. An¬
so Jw., list bez daty dziennej 1705.
31 Jw., dział 4, teki 44—49 „listy Anny z Sanguszków Ra-
dziwiłłowej“.
32
Jw., dział 23, teka 9 i dział 21, teka 19.
33
Jw.,
dział
5, N 15984.
34
Jw.
35
Jw.,
dział
21, teka 27.
36
Jw.
3< Jw., dział 5, teka 262, N 14525.
38 Jw., N 11525.
39 Jw., dział 5, teka 114, N 5262.
40 Jw., dział 23, teka 8.
41 Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich, t. I (W-wa
1850), s. 194.
42 AGAD, jw., dział 23, teka 9.
43 Jw., dział 5, teka 46.
3
33
wiadomościami i talentem. W roku 1705 tylko sporzą-
dza atorysy na ołtarze dla -bernardynów — zdaje się
w Brześciu i bazylianów w Białej oraz Boże Męki
w Puszczy Bialskiej. Od 1706 roku niewiadome są losy
jego i brata jego Kazimierza, który administrował
z ramienia kanclerza starostwem Drohobyckim oraz
miał nadzór nad pracami budowlanymi w Bakuńczy-
cach, położonych tamże i w jakimś pałacu nie wymie-
nionym z nazwy. Dzięki Radziwiłłem dostali oni ty-
tularne dostojeństwa.
W okresie od 1706—1719 roku, daty zgonu kancle-
rza — nie ma najmniejszych wzmianek o jakichkol-
wiek zmianach w zamku bialskim, widocznie sytuacja
finansowa Radziwiłłów nie pozwalała na to.
Zaledwie w 1725- rozpoczyna wdowa, księżna Anna
z Sanguszków dalsze inwestycje. Wielkiej energii,
i talentów organizacyjnych, ale także niepohamowa-
nego charakteru, potrafiła księżna pozakładać cały
szereg fabryk — fajansów, kilimów i dywanów oraz
sukna w Białej, szkła i zwierciadeł w Nalibokach
i Urzeczu. Ściągnęła ogromną ilość artystów i rze-
mieślników: z Francji, Saksonii, Niemiec i Włoch,
każdy musiał wyuczyć kilku uczniów. Rygor był su-
rowy, za przewinienia karano nawet wybitnych arty-
stów31. Oto kilka nazwisk:
Malarze:
Jan Konrad Blank, rodem z Szafhuzy (Szwajcaria),
przybył do Białej w 1720, był długoletnim dyrektorem
wszystkich galerii -radziwiłłowskich, a jednocześnie
■czegoś w rodzaju szkoły malarskiej na zamku bial-
skim. Dowodził całym sztabem malarzy, dozorował
ich pracę, konserwował, restaurował obrazy. Wykonał
obicie malowane na płótnie z wyobrażeniami figural-
nymi do pałacu bialskiego (3 takie obicia darowano
biskupowi Laskarisowi), kopiował portrety w zamku —
otrzymując za każdy 3 talary oraz sam malował por-
trety. Pracował do 17 3 8 32.
Cybulski — malarz głównie portretów radziwił-
łowskich, w Białej od 1738, potem w Nieświeżu do
1764, z krótką przerwą w 1746 r. w Gdańsku, gdzie
wysłała go księżna dla doskonalenia się w sztuce ma-
larskiej u malarza Wessla. Jednakże widać z błagal-
nych listów jego, że przez cały rok głodował, bo nie
otrzymał zapomogi. Wyżył dzięki wojewodzinie Czap-
skiej i biskupowi kujawskiemu, który mu dał pracę
w Oliwie33. Malował z natury portrety niedźwiedzi
i bobrów.
Duirow — malarz, pracował w tymże czasie 34.
Aleksander -Nowicki — malarz i snycerz, wykonał
jakieś prace w zamku bialskim w latach 1730—1734 35.
Tietz v. Tyc — malarz i sztukator rodem z Saksonii,
w latach 1739—43 maluje na porcelanie, ale głównie
dekorator teatru bialskiego. W 1756 doradzał przy or-
ganizacji teatru cieni dla Hieronima Radziwiłła36.
De Fulchi — Włoch, bardzo wysoko ceniony malarz.
Ks. Anna stawiała go za wzór37.
Gadomski — rodem z Wrocławia, długoletni uczeń
poprzedniego; po wyjeździe Włocha objął jego sta-
nowisko 38.
i
II. 7. Elewacja i plan kaplicy zamkowej, ok. 1830. AGAD
(Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
Antoni Mellano, w 1740 zobowiązał się ustnie do
malowania schodów, kaplicy i 6 pokojów w pałacu,
według danego mu abrysu, oraz lamperii wkoło okien,
nad drzwiami i kominami za 10 czerw, zł.30.
Hofman ■— zatrudniony w 1745 40, wymienia go Ra-
stawiecki jako syna Hofmana, ucznia Mocka. Pracował
w Warszawie 8 lat, zmarł w Gdańsku w 1777 41.
Ernest — malarz, wykonywał ornamenty w pałacu42.
Szelągowski — malarz warszawski, prace bliżej
nie określone. Stale pracował w Kodniu u Fryderyka
Sapiehy kanclerza W. Ks. Litewskiego, zięcia Ks. An¬
so Jw., list bez daty dziennej 1705.
31 Jw., dział 4, teki 44—49 „listy Anny z Sanguszków Ra-
dziwiłłowej“.
32
Jw., dział 23, teka 9 i dział 21, teka 19.
33
Jw.,
dział
5, N 15984.
34
Jw.
35
Jw.,
dział
21, teka 27.
36
Jw.
3< Jw., dział 5, teka 262, N 14525.
38 Jw., N 11525.
39 Jw., dział 5, teka 114, N 5262.
40 Jw., dział 23, teka 8.
41 Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich, t. I (W-wa
1850), s. 194.
42 AGAD, jw., dział 23, teka 9.
43 Jw., dział 5, teka 46.
3
33