DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Materiały
DOI article:Melbechowska, Aleksandra: "Album gołuchowski" Teofila Kwiatkowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0062
ALEKSANDRA MELBECHOWSKA
ll. 3. Teofil Kwiatkowski, Pożegnanie. (Fot. J. Langda)
bumie wyodrębniają .się wyraźnie 4 grupy akwarel
związanych ze sobą tematyką lub przeznaczeniem.
Jedną z nich będzie zespół prac poświęconych pamięci
powstania listopadowego.
W sześciu niewielkich akwarelach kreśli artysta
sceny symbolizujące nieszczęścia narodu dotkniętego
klęską powstania. Pierwszą pracą otwierającą Album
jest znamienna w swej wymowie kompozycja „Roz-
bitkowie" (nr 1, il. 1) dedykowana Annie Czartoryskiej
w 1846 roku. Dwa lata przed wydarzeniami Wiosny
Ludów, w przededniu zarzewia ruchów wyzwoleń-
czych, w dniach powszechnej nadziei, maluje Kwiat-
kowski romantyczny symbol Polski — skalną wysep-
kę zagubioną wśród przestrzeni wzburzonego oceanu,
na niej trzech mężczyzn w mundurach powstańczych
i na wpół ■zatopiony sztandar. Jest w tej akwareli
wiele -gorzkiej zadumy nad losami polskich wygnań-
ców, lecz jest w niej również wiele nadziei, która
każę artyście wierzyć, że Rozbitkowie nie zginą,
a sztandar zostanie dźwignięty z upadku. Dlatego też
wpisuje Kwiatkowski dedykację dla domu Czarto-
ryskich, w którego działalności upatrywał niewzruszo-
ną ostoję polskości i żywą jeszcze nadzieję na wyzwo-
lenie.
Drugą interesującą akwarelą z teigo cyklu jest
„Alegoria Polski" (nr 8, il. 2). Praca ta pochodząca
z 1857 r. wykazuje wiele charakterystycznych cech
owej specyficznie polskiej romantycznej uczuciowości,
która w gorzkiej klęsce potrafiła widzieć zwycięstwo,
w cierpieniu dumę i wielkość, a z podbitej Ojczyzny
czyniła Chrystusa narodów. Artysta przedstawia Pol-
skę w postaci młodej dziewczyny, która typem urody,
strojem i wyrazem ucieleśnia ideał estetyczny pięk-
ności kobiecej tej epoki. Otoczona rojem aniołów, nieu-
gięta mimo wszystkich klęsk ta idealna Polonia ro-
mantyków obdarza laurowym wieńcem męczenników
sprawy wolnościowej; u jej stóp na złożonych sztan-
darach spoczywa lew — symbol utajonej, a niespo-
żytej siły narodu. U dołu, obok sygnatury, Kwiatkow-
ski wpisuje krótką notatkę o sobie „Ofif/icer/ 4-go
pułku". Wiele jest w tych pracach świeżych jeszcze
wspomnień artysty z czasów walk powstańczych.
W latach tych Kwiatkowski tworzy lekkie, pełne
świiatła akwarele, o pastelowych barwach i precyzyj-
nym rysunku, jasne i proste w kompozycji, szukając
symboli na wyrażenie spraw najbliższych jego sercu.
Z biegiem lat zawarte w Albumie prace poświęco-
ne tematyce narodowej zmieniają swój charakter. Ja-
sny koloryt ustępuje miejsca ciemnej tonacji, czysta
linia rysunku przechodzi w zamglony niewyraźny kon-
tur, obok akwareli pojawia się węgiel. Na miejsce sym-
boli wkraczają żywi ludzie, miejsce idei zajmują zwykłe
ludzkie sprawy, ból, rozpacz, smutek. Akwarela „Po-
żegnanie" (nr 12, il. 3j to tragiczna scena odejścia męż-
czyzny z rodzinnego domu na wojnę lub zesłanie. Po-
wtarzane w kilku wersjach „Zrozpaczone kobiety" to
już prace, na których znać piętno przeżytych w bez-
nadziejnym oczekiwaniu lat emigracji. i ciężar nowego
nieszczęścia — klęski .powstania 1863 roku.
Zupełnie odmienną w charakterze jest inna grupa
akwarel Albumu Gołuchowskiego, tworząca zespół hi-
storyzowanych scen rodzajowych, opartych w znacz-
nej mierze na pierwowzorach literackich. Taką sceną
jest rozmowa Miecznika i Marii (nr 38, il. 9) zaczer-
pnięta z poematu „Maria" Malczewskiego, oraz akwa-
rela przedstawiająca parę w strojach polskich (nr 19,
il. 8) uchwyconą w tanecznym, polonezowym ruchu,
która kojarzy się żywo z literackim obrazem postaci
mickiewiczowskich z „Pana, Tadeusza". W pracach
tych ujawnia się w pełnii specyficzny historyzm Kwiat-
kowskiego. Sięgając do wzorów dawnego, rodzimego
ubioru, tworzy on archaizowane, dostojne typy szlach-
ty polskiej, przypominające współczesnym świetne cza-
sy Rzeczypospolitej.
Poza omawianym Albumem znajdziemy wiele dzieł
Kwiatkowskiego, w których sięga on po tematy obra-
zujące przeszłość narodową lub postaci historyczne.
Szczególnie znamienna będzie tu akwarela ..Dawne
52
ll. 3. Teofil Kwiatkowski, Pożegnanie. (Fot. J. Langda)
bumie wyodrębniają .się wyraźnie 4 grupy akwarel
związanych ze sobą tematyką lub przeznaczeniem.
Jedną z nich będzie zespół prac poświęconych pamięci
powstania listopadowego.
W sześciu niewielkich akwarelach kreśli artysta
sceny symbolizujące nieszczęścia narodu dotkniętego
klęską powstania. Pierwszą pracą otwierającą Album
jest znamienna w swej wymowie kompozycja „Roz-
bitkowie" (nr 1, il. 1) dedykowana Annie Czartoryskiej
w 1846 roku. Dwa lata przed wydarzeniami Wiosny
Ludów, w przededniu zarzewia ruchów wyzwoleń-
czych, w dniach powszechnej nadziei, maluje Kwiat-
kowski romantyczny symbol Polski — skalną wysep-
kę zagubioną wśród przestrzeni wzburzonego oceanu,
na niej trzech mężczyzn w mundurach powstańczych
i na wpół ■zatopiony sztandar. Jest w tej akwareli
wiele -gorzkiej zadumy nad losami polskich wygnań-
ców, lecz jest w niej również wiele nadziei, która
każę artyście wierzyć, że Rozbitkowie nie zginą,
a sztandar zostanie dźwignięty z upadku. Dlatego też
wpisuje Kwiatkowski dedykację dla domu Czarto-
ryskich, w którego działalności upatrywał niewzruszo-
ną ostoję polskości i żywą jeszcze nadzieję na wyzwo-
lenie.
Drugą interesującą akwarelą z teigo cyklu jest
„Alegoria Polski" (nr 8, il. 2). Praca ta pochodząca
z 1857 r. wykazuje wiele charakterystycznych cech
owej specyficznie polskiej romantycznej uczuciowości,
która w gorzkiej klęsce potrafiła widzieć zwycięstwo,
w cierpieniu dumę i wielkość, a z podbitej Ojczyzny
czyniła Chrystusa narodów. Artysta przedstawia Pol-
skę w postaci młodej dziewczyny, która typem urody,
strojem i wyrazem ucieleśnia ideał estetyczny pięk-
ności kobiecej tej epoki. Otoczona rojem aniołów, nieu-
gięta mimo wszystkich klęsk ta idealna Polonia ro-
mantyków obdarza laurowym wieńcem męczenników
sprawy wolnościowej; u jej stóp na złożonych sztan-
darach spoczywa lew — symbol utajonej, a niespo-
żytej siły narodu. U dołu, obok sygnatury, Kwiatkow-
ski wpisuje krótką notatkę o sobie „Ofif/icer/ 4-go
pułku". Wiele jest w tych pracach świeżych jeszcze
wspomnień artysty z czasów walk powstańczych.
W latach tych Kwiatkowski tworzy lekkie, pełne
świiatła akwarele, o pastelowych barwach i precyzyj-
nym rysunku, jasne i proste w kompozycji, szukając
symboli na wyrażenie spraw najbliższych jego sercu.
Z biegiem lat zawarte w Albumie prace poświęco-
ne tematyce narodowej zmieniają swój charakter. Ja-
sny koloryt ustępuje miejsca ciemnej tonacji, czysta
linia rysunku przechodzi w zamglony niewyraźny kon-
tur, obok akwareli pojawia się węgiel. Na miejsce sym-
boli wkraczają żywi ludzie, miejsce idei zajmują zwykłe
ludzkie sprawy, ból, rozpacz, smutek. Akwarela „Po-
żegnanie" (nr 12, il. 3j to tragiczna scena odejścia męż-
czyzny z rodzinnego domu na wojnę lub zesłanie. Po-
wtarzane w kilku wersjach „Zrozpaczone kobiety" to
już prace, na których znać piętno przeżytych w bez-
nadziejnym oczekiwaniu lat emigracji. i ciężar nowego
nieszczęścia — klęski .powstania 1863 roku.
Zupełnie odmienną w charakterze jest inna grupa
akwarel Albumu Gołuchowskiego, tworząca zespół hi-
storyzowanych scen rodzajowych, opartych w znacz-
nej mierze na pierwowzorach literackich. Taką sceną
jest rozmowa Miecznika i Marii (nr 38, il. 9) zaczer-
pnięta z poematu „Maria" Malczewskiego, oraz akwa-
rela przedstawiająca parę w strojach polskich (nr 19,
il. 8) uchwyconą w tanecznym, polonezowym ruchu,
która kojarzy się żywo z literackim obrazem postaci
mickiewiczowskich z „Pana, Tadeusza". W pracach
tych ujawnia się w pełnii specyficzny historyzm Kwiat-
kowskiego. Sięgając do wzorów dawnego, rodzimego
ubioru, tworzy on archaizowane, dostojne typy szlach-
ty polskiej, przypominające współczesnym świetne cza-
sy Rzeczypospolitej.
Poza omawianym Albumem znajdziemy wiele dzieł
Kwiatkowskiego, w których sięga on po tematy obra-
zujące przeszłość narodową lub postaci historyczne.
Szczególnie znamienna będzie tu akwarela ..Dawne
52