DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Marconi, Bohdan: Jedenaście obrazów z nieznanej galerii Sułkowskich w Rydzynie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0182
BOHDAN MARCONI
śmierci ostatniego ordynata, posiadał w Chrząsto-
wic (pow. Włoszczowa, woj. kieleckie) szereg obra-
zów, przeważnie portretów rodzinnych., pochodzą-
cych z galerii rydzyńskiej. Niektóre z nich, np.
wielki portret łowczego Sułkowskiego przez Sil-
vestre’a, nosiły na odwrocie malowany białą far-
bą wiązany monogram A. S.“
Niestety zbiór uległ zniszczeniu w czasie ostatniej
wojny. Uzupełniające informacje o spadku przypada-
jącym Wodzickiemu uzyskałem dzięki uprzejmości pa-
ni Marii Broel-Plater. Obrazy po Antonim Wodzicikim
(zm. w 1918 r-) podzielone zostały między Marię z Wo-
dzickich Starzeńską z Kościelca (pow. Chrzanów), gdzie
spaliły się wraz z dworem w r. 1939, oraz Aleksandra
Wodzickiego z Lubienia Wielkiego (koło Lwowa), gdzie
również w czasie wojny przepadlły. O losach trzeciego
spadkobiercy, Augusta Sułkowskiego, mieszkającego
zagranicą, informacji uzyskać nie zdołałem.
Jak widać z numeracji opisanych jedenastu obra-
zów (26—458) stanowiących zaledwie drobną część
zbioru, galeria w Rydzynie była ilościowo pokaźną.
O jej poziomie artystycznym trudno sądzić z przypad-
kowo ocalałych dzieł. Niewątpliwie bardzo cenne po-
zycje stanowią „Portret młodego mnicha" Veilasqueza,
obrazy Jordaensa, Brueghela, Saftlevena oraz rzadkie
dzieło Heimbacha.
Nie rozwiązane zostają jeszcze dwie sprawy, któ-
re należy rozpatrywać łącznie: a) przechodzenie części
5 Mańkowski T., jw.
6 Hermanowicz St. ks., Parafia Piaseczno, Wiad. Archidiec.
Warsz. XXXV (1951), s. 40 (wizytacja w r. 1778).
obrazów galerii w Rydzynie do ga-lerii królewskiej
oraz b) który z Sułkowskich był zbieraczem, Aleksan-
der Józef (11695—1762);, August (1729—86) czy Antoni
(1735—96), młodszy brat poprzedniego.
Mańkowski daje materiał ogólnikowy do sprawy
zakupów dokonywanych przez króla, stwierdzając na
podstawie archiwum Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego (XIiH. N. 5 F. Portf. I.), że ewidencję za-
kupu obrazów prowadził Bacciarelli i że materiał ten
jest „zbyt często bez dat i notat, że trudno dojść ja-
kich zbiorów i sprzedaży dotyczą i z jakich czasów
pochodzą" 5.
Wydawałoby się, że monogram AS może dotyczyć
każdego z wymienionych Sułkowskich, wykluczyć
jednak należy Aleksandra Józefa, gdyż dwa znane
monogramy, niewątpliwie z jego osobą związane, skła-
dają się z liter AJS. Jeden znajduje się nad drzwiami
bocznymi '(południowymi) przy wielkim ołtarzu w ko-
ściele w Piasecznie, przebudowanym przez niego w r.
1736 6. Drugi, opisany przez Preibisza7, znajdował
się na kartuszu w szczycie pawilonu zamykają-
cego wejście od mostu wjazdowego do zamku w Ry-
dzynie. Składał się z liter AJP (i osobno) S. Na kar-
tuszu z drugiej strony pawilonu były daty: 1737—4750.
Używanie dwojga imion potwierdza podpis „A. J. Suł-
kowski" na kontrakcie na przebudowę zamku w Ry-
dzynie, zawartym 1.VI. 1742 z architektem Carlem
Martinem Frantz 8
7 Preibisz L., Zamek i klucz Rydzyński, Rydzyna 1938, s. 65.
8- Dalbor W., Pompeo Ferrari, Warszawa 1938.
172
śmierci ostatniego ordynata, posiadał w Chrząsto-
wic (pow. Włoszczowa, woj. kieleckie) szereg obra-
zów, przeważnie portretów rodzinnych., pochodzą-
cych z galerii rydzyńskiej. Niektóre z nich, np.
wielki portret łowczego Sułkowskiego przez Sil-
vestre’a, nosiły na odwrocie malowany białą far-
bą wiązany monogram A. S.“
Niestety zbiór uległ zniszczeniu w czasie ostatniej
wojny. Uzupełniające informacje o spadku przypada-
jącym Wodzickiemu uzyskałem dzięki uprzejmości pa-
ni Marii Broel-Plater. Obrazy po Antonim Wodzicikim
(zm. w 1918 r-) podzielone zostały między Marię z Wo-
dzickich Starzeńską z Kościelca (pow. Chrzanów), gdzie
spaliły się wraz z dworem w r. 1939, oraz Aleksandra
Wodzickiego z Lubienia Wielkiego (koło Lwowa), gdzie
również w czasie wojny przepadlły. O losach trzeciego
spadkobiercy, Augusta Sułkowskiego, mieszkającego
zagranicą, informacji uzyskać nie zdołałem.
Jak widać z numeracji opisanych jedenastu obra-
zów (26—458) stanowiących zaledwie drobną część
zbioru, galeria w Rydzynie była ilościowo pokaźną.
O jej poziomie artystycznym trudno sądzić z przypad-
kowo ocalałych dzieł. Niewątpliwie bardzo cenne po-
zycje stanowią „Portret młodego mnicha" Veilasqueza,
obrazy Jordaensa, Brueghela, Saftlevena oraz rzadkie
dzieło Heimbacha.
Nie rozwiązane zostają jeszcze dwie sprawy, któ-
re należy rozpatrywać łącznie: a) przechodzenie części
5 Mańkowski T., jw.
6 Hermanowicz St. ks., Parafia Piaseczno, Wiad. Archidiec.
Warsz. XXXV (1951), s. 40 (wizytacja w r. 1778).
obrazów galerii w Rydzynie do ga-lerii królewskiej
oraz b) który z Sułkowskich był zbieraczem, Aleksan-
der Józef (11695—1762);, August (1729—86) czy Antoni
(1735—96), młodszy brat poprzedniego.
Mańkowski daje materiał ogólnikowy do sprawy
zakupów dokonywanych przez króla, stwierdzając na
podstawie archiwum Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego (XIiH. N. 5 F. Portf. I.), że ewidencję za-
kupu obrazów prowadził Bacciarelli i że materiał ten
jest „zbyt często bez dat i notat, że trudno dojść ja-
kich zbiorów i sprzedaży dotyczą i z jakich czasów
pochodzą" 5.
Wydawałoby się, że monogram AS może dotyczyć
każdego z wymienionych Sułkowskich, wykluczyć
jednak należy Aleksandra Józefa, gdyż dwa znane
monogramy, niewątpliwie z jego osobą związane, skła-
dają się z liter AJS. Jeden znajduje się nad drzwiami
bocznymi '(południowymi) przy wielkim ołtarzu w ko-
ściele w Piasecznie, przebudowanym przez niego w r.
1736 6. Drugi, opisany przez Preibisza7, znajdował
się na kartuszu w szczycie pawilonu zamykają-
cego wejście od mostu wjazdowego do zamku w Ry-
dzynie. Składał się z liter AJP (i osobno) S. Na kar-
tuszu z drugiej strony pawilonu były daty: 1737—4750.
Używanie dwojga imion potwierdza podpis „A. J. Suł-
kowski" na kontrakcie na przebudowę zamku w Ry-
dzynie, zawartym 1.VI. 1742 z architektem Carlem
Martinem Frantz 8
7 Preibisz L., Zamek i klucz Rydzyński, Rydzyna 1938, s. 65.
8- Dalbor W., Pompeo Ferrari, Warszawa 1938.
172