DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI article:Alicja, Karłowska: Poliptyk fromborski i plastyka toruńska przełomu wieku XV I XVI: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Poznańskiego w dniu 15.X.1956 r.)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0199
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
i położenie głównego akcentu na
opracowanie głów, które szczególnie
u postaci męskich posiadają podob-
ne, powtarzające się rysy twairzy.
Draperie układane w pojedyncze
plastyczne rzuty są fałdowane po-
przecznie i nieznacznie ostro ła-
mane. Jest to uspokojony sposób
fałdowania draperii, która posiada-
jąc plastyczną autonomiczność po-
zostaje ogólnym układem związana
z ustawieniem postaci ludzkiej. Do
wyżej wymienionej grupy zaliczyć
można relief Adoracji magów z
Brześcia Kujawskiego. Stanowił on
część środkową nie zachowanego
tryptyku, który mógł być wykona-
ny w Toruniu lub w zasięgu od-
działywania jego sztuki na przeło-
mie wieku XV/XVI.
Kompozycja cyklu pasyjnego
fromborskiego poliptyku jest wzoro-
wana na grafice Schongauera przy
widocznym dążeniu malarza do po-
głębienia wyrazu psychicznego głów-
nych postaci akcji, których twarze
posiadają większy ładunek emocjo-
nalny.
Malarstwo toruńskie po okresie
przerwy spowodowanej wypadkami
politycznymi rozwija się ponownie
w ostatnim trzydziestoleciu XV w.
W pierwszej fazie powstają dzieła
związane z pośrednimi lub bezpo-
średnimi wpływami malarstwa ni-
derlandzkiego. Należą do nich: Pa-
sja z kościoła św. Jakuba, zaginio-
ne Cierniem Koronowanie i skrzydło
ołtarzowe z kościoła św. Jana. Dwa
pierwsze posiadają cechy wspólne
i mogły powstać w Toruniu. Trzeci
natomiast, odznaczający się dosko-
nałą umiejętnością konstruowania
perspektywicznego wnętrz architek-
tonicznych, prawidłowymi propor-
cjami i ustawieniem postaci, przy
ogólnym konwencjonalnym mistrzo-
stwie warsztatowym — jest impor-
tem. Z ostatniego dziesięciolecia
wieku XV pochodzą dwa- obrazy pa-
syjne z kościoła św. Jana. Zdjęcie
z krzyża obok wykazanych przez
poprzednich badaczy relacji z ma-
larstwem Geertgena tot sint Jans re-
prezentuje wartości nieco odmien-
ne, związane z tendencjami arty-
stycznymi nurtującymi w malar-
stwie Niemiec południowych. Wi-
doczne jest tu wyraźnie jednoplano-
we komponowanie grupy figuralnej,
dążenie do ornamentalizacji kompo-
zycji, szczególnie w prawej części
obrazu oraz nadanie ekspresji po-
staci przy pomocy ruchu posiadają-
cego pewne cechy nienaturalności
(np. mężczyzna podtrzymujący Chry-
stusa). Częściowo podobne dążenia
reprezentuje obraz Biczowania, po-
chodzący z tego samego kościoła.
Sprawa powstania tych dzieł na te-
renie Torunia pozostaje nadal nie
rozwiązana. Natomiast -pojawiające
się w nich „nowe“ tendencje arty-
styczne zostały przejęte przez ostat-
nią grupę toruńskiego malarstwa
gotyckiego, pochodzącą z pierwszego
dziesięciolecia XVI w. Między oby-
dwoma zespołami istnieją bezpo-
średnie powiązania; głowy śwo Jana
i górnego pomocnika z obrazu Zdję-
cie z Krzyża zostały skopiowane w
scenach pasyjnych poiliptyku from-
borskiego. Do wymienionej grupy
malowideł obok Pasji fro-mborskiej
należą skrzydła ołtarza św. Wolfgan-
ga. Powstanie ich na terenie Torunia
jest stwierdzone archiwalnie. Pod
II. 1. Poliptyk fromborski, częściowo zamknięty (przed konserwacją). (Fot. Z. Czarnecki)
189
i położenie głównego akcentu na
opracowanie głów, które szczególnie
u postaci męskich posiadają podob-
ne, powtarzające się rysy twairzy.
Draperie układane w pojedyncze
plastyczne rzuty są fałdowane po-
przecznie i nieznacznie ostro ła-
mane. Jest to uspokojony sposób
fałdowania draperii, która posiada-
jąc plastyczną autonomiczność po-
zostaje ogólnym układem związana
z ustawieniem postaci ludzkiej. Do
wyżej wymienionej grupy zaliczyć
można relief Adoracji magów z
Brześcia Kujawskiego. Stanowił on
część środkową nie zachowanego
tryptyku, który mógł być wykona-
ny w Toruniu lub w zasięgu od-
działywania jego sztuki na przeło-
mie wieku XV/XVI.
Kompozycja cyklu pasyjnego
fromborskiego poliptyku jest wzoro-
wana na grafice Schongauera przy
widocznym dążeniu malarza do po-
głębienia wyrazu psychicznego głów-
nych postaci akcji, których twarze
posiadają większy ładunek emocjo-
nalny.
Malarstwo toruńskie po okresie
przerwy spowodowanej wypadkami
politycznymi rozwija się ponownie
w ostatnim trzydziestoleciu XV w.
W pierwszej fazie powstają dzieła
związane z pośrednimi lub bezpo-
średnimi wpływami malarstwa ni-
derlandzkiego. Należą do nich: Pa-
sja z kościoła św. Jakuba, zaginio-
ne Cierniem Koronowanie i skrzydło
ołtarzowe z kościoła św. Jana. Dwa
pierwsze posiadają cechy wspólne
i mogły powstać w Toruniu. Trzeci
natomiast, odznaczający się dosko-
nałą umiejętnością konstruowania
perspektywicznego wnętrz architek-
tonicznych, prawidłowymi propor-
cjami i ustawieniem postaci, przy
ogólnym konwencjonalnym mistrzo-
stwie warsztatowym — jest impor-
tem. Z ostatniego dziesięciolecia
wieku XV pochodzą dwa- obrazy pa-
syjne z kościoła św. Jana. Zdjęcie
z krzyża obok wykazanych przez
poprzednich badaczy relacji z ma-
larstwem Geertgena tot sint Jans re-
prezentuje wartości nieco odmien-
ne, związane z tendencjami arty-
stycznymi nurtującymi w malar-
stwie Niemiec południowych. Wi-
doczne jest tu wyraźnie jednoplano-
we komponowanie grupy figuralnej,
dążenie do ornamentalizacji kompo-
zycji, szczególnie w prawej części
obrazu oraz nadanie ekspresji po-
staci przy pomocy ruchu posiadają-
cego pewne cechy nienaturalności
(np. mężczyzna podtrzymujący Chry-
stusa). Częściowo podobne dążenia
reprezentuje obraz Biczowania, po-
chodzący z tego samego kościoła.
Sprawa powstania tych dzieł na te-
renie Torunia pozostaje nadal nie
rozwiązana. Natomiast -pojawiające
się w nich „nowe“ tendencje arty-
styczne zostały przejęte przez ostat-
nią grupę toruńskiego malarstwa
gotyckiego, pochodzącą z pierwszego
dziesięciolecia XVI w. Między oby-
dwoma zespołami istnieją bezpo-
średnie powiązania; głowy śwo Jana
i górnego pomocnika z obrazu Zdję-
cie z Krzyża zostały skopiowane w
scenach pasyjnych poiliptyku from-
borskiego. Do wymienionej grupy
malowideł obok Pasji fro-mborskiej
należą skrzydła ołtarza św. Wolfgan-
ga. Powstanie ich na terenie Torunia
jest stwierdzone archiwalnie. Pod
II. 1. Poliptyk fromborski, częściowo zamknięty (przed konserwacją). (Fot. Z. Czarnecki)
189