DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Recenzje
DOI article:Kotkowska, Anna: Ostatnie duńskie prace o rzeźbach Thorwaldsena w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0270
RECENZJE
statui Chrystusa i baz dla biustów, w celu odpowied-
niego ukształtowania niszy i zapewnienia dostatecz-
nych zapasów marmuru. W następnym liście (28.V.
1833) dodaje jeszcze, że relief stanowić ma przednią
ściankę mensy ołtarzowej/, a Chrystus stanie na płycie
kamiennej (czy skale?) co jest specjalnym życzeniem
hrabiny.
Od strony wykonawcy praca przebiegała nieco ina-
czej i E. K. Sass podaje tu fakty zaczerpnięte z ksiąg
rachunkowych Thorwaldsena. Ukształtowany w 1829
roku model biustu Artura Potockiego odnajdujemy
w rachunkach z 183i0 r. W marmurze ukończono go
w 1833 r.
Popiersie hr. Julii pojawia się w rachunkach 2.7.IV
1833 (kwota za transport bloku marmurowego dla ka-
mieniarza Monti, co oznacza, że model był już ukoń-
czony przez Thorwaldsena). Praca Montiego trwała
jeszcze w początkach r. 1834. Rzeźba ta jest najwięk-
szą zagadką całych dziejów zamówienia Zofii Potoc-
kiej. Figuruje we wszelkich pozycjach omawiających
twórczość Thorwaldsena jako popiersie miss Lucan,,
córki Richarda Bingiham, modelowane w r. 1821 15.
E. K. Sass pomija tę sprawę zadowalając się stwier-
dzeniem, że popiersie Potockiej przedstawia miss Lu-
can. Nie udało mi się wyjaśnić, którą z czterech córek
yarla ILucan (rzeźba przedstawia'. iani jaikl doszło, do,pod-
stawienia tego popiersia za portret Julii Potockiej.
Nie wiadomo też, czy rachunki w Thorwaldsens Mu-
seum mówiące o „busto della Potoschi“ dotyczą tego
właśnie popiersia, czy też innego, wykonywanego na
podstawie przesłanego artyście portretu matki hr.
Artura. Nic dziwnego, że zamiana ta mogła ujść uwa-
dze zleceniodawczyni; Julia Potocka nie żyła już od
dawna, co pozostawiało rzeźbiarzowi pewną swobodę,
nie zanadto krępowaną przez idealizujący też zapewne
hrabinę portret przesłany przez ks. Czartoryską.
Wykonanie statui Chrystusa nie nastręczało więk-
szych trudności, ponieważ jest ona zmniejszoną kopią
figury z kopenhaskiego kościoła N. M. P. Relief
z dziećmi, o którego rysunek hrabina prosiła w liście
z 1833 r.„ był wykonany szkicowo w gipsie i przesłany
za pośrednictwem hr. Lubomirskiej. W marmurze
15 von Jensen J., Thorwaldsens Portraetbuster, Koben-
łiavn 1926, s. 101.
ukończono go w 1835 r. Były już wówczas gotowe
zarówno portrety jak i statua (Chrystusa. Kaplicę
ukończono w 1840 r. rezygnując jednak z dawnych
planów zestawienia poszczególnych elementów pom-
nika.
Pomnik Artura Potockiego znajdujący się dzisiaj
w katedrze wawelskiej wygląda inaczej niż plano-
wała Zofia Potocka, zaś na podstawie odnalezionych
przez E. K. Sass materiałów w Archiwum Thorwald-
sens Museum sądzić należy, że inaczej też wyobrażał
go sobie Thorwaldsen. Autorka artykułu publikuje
trzy 'rysunki, wskazujące na sposób, w jaki artysta
chciiał realizować wyznaczony mu przez Potocką pro-
gram pomnika, na który złożyć się miały: postać Chry-
stusa i modlące się dzieci. W swych projektach Thor-
waldsen nie uwzględniał biustów portretowych Julii
i Artura Potockich, wprowadził natomiast motyw
anioła.
Pierwszy z projektów (ołówek) ukazuje pomnik
o bryle prostokątnej, horyzontalnie ustawionej na
schodkowym piedestale. Jest to szkic do drugiego
rysunku (piórko}, różniącego się tylko większą pre-
cyzją wykonania. Stojący Chrystus w owalu zajmuje
środek kompozycji, u stóp po obu stronach modlą
się półnagie dzieci o rączkach wzniesionych w górę
proszącym gestem, nad nimi dwa anioły, których roz-
łożone skrzydła wypełniają narożniki prostokąta.
Trzeci z projektów jest najbogatszy: na schodko-
wej podstawie sarkofag okryty draperią z figurą
zmarłego, nad nim płyta,, w którą wkomponował Thor-
waldsen, jak w poprzednich rysunkach, statuę Chry-
stusa, dzieci i anioły. Wertykalne ustawienie prosto-
kąta sprawiło, że anioły są znacznie mniejsze,, a dzie-
ci — dla ściślejszego zachowania symetrii kompozy-
cji — tylko dwoje zamiast trojga. Całość zwieńczona
dwiema esownicami, między którymi umieszczono
krzyż.
Pomnik znajdujący się dziś w kaplicy Potockich
katedry wawelskiej nie jest ani realizacją planów Zo-
fii Potockiej ani Thorwaldsena. Figura Chrystusa stoi
na kamiennym postumencie, którego przednią ścian-
kę .stanowi relief z modlącymi się dziećmi; popiersia
Julii i Artura Potockich na wysokich cokołach znaj-
dują się po obu stronach wejścia do kaplicy.
Anna Kotkowska
260
statui Chrystusa i baz dla biustów, w celu odpowied-
niego ukształtowania niszy i zapewnienia dostatecz-
nych zapasów marmuru. W następnym liście (28.V.
1833) dodaje jeszcze, że relief stanowić ma przednią
ściankę mensy ołtarzowej/, a Chrystus stanie na płycie
kamiennej (czy skale?) co jest specjalnym życzeniem
hrabiny.
Od strony wykonawcy praca przebiegała nieco ina-
czej i E. K. Sass podaje tu fakty zaczerpnięte z ksiąg
rachunkowych Thorwaldsena. Ukształtowany w 1829
roku model biustu Artura Potockiego odnajdujemy
w rachunkach z 183i0 r. W marmurze ukończono go
w 1833 r.
Popiersie hr. Julii pojawia się w rachunkach 2.7.IV
1833 (kwota za transport bloku marmurowego dla ka-
mieniarza Monti, co oznacza, że model był już ukoń-
czony przez Thorwaldsena). Praca Montiego trwała
jeszcze w początkach r. 1834. Rzeźba ta jest najwięk-
szą zagadką całych dziejów zamówienia Zofii Potoc-
kiej. Figuruje we wszelkich pozycjach omawiających
twórczość Thorwaldsena jako popiersie miss Lucan,,
córki Richarda Bingiham, modelowane w r. 1821 15.
E. K. Sass pomija tę sprawę zadowalając się stwier-
dzeniem, że popiersie Potockiej przedstawia miss Lu-
can. Nie udało mi się wyjaśnić, którą z czterech córek
yarla ILucan (rzeźba przedstawia'. iani jaikl doszło, do,pod-
stawienia tego popiersia za portret Julii Potockiej.
Nie wiadomo też, czy rachunki w Thorwaldsens Mu-
seum mówiące o „busto della Potoschi“ dotyczą tego
właśnie popiersia, czy też innego, wykonywanego na
podstawie przesłanego artyście portretu matki hr.
Artura. Nic dziwnego, że zamiana ta mogła ujść uwa-
dze zleceniodawczyni; Julia Potocka nie żyła już od
dawna, co pozostawiało rzeźbiarzowi pewną swobodę,
nie zanadto krępowaną przez idealizujący też zapewne
hrabinę portret przesłany przez ks. Czartoryską.
Wykonanie statui Chrystusa nie nastręczało więk-
szych trudności, ponieważ jest ona zmniejszoną kopią
figury z kopenhaskiego kościoła N. M. P. Relief
z dziećmi, o którego rysunek hrabina prosiła w liście
z 1833 r.„ był wykonany szkicowo w gipsie i przesłany
za pośrednictwem hr. Lubomirskiej. W marmurze
15 von Jensen J., Thorwaldsens Portraetbuster, Koben-
łiavn 1926, s. 101.
ukończono go w 1835 r. Były już wówczas gotowe
zarówno portrety jak i statua (Chrystusa. Kaplicę
ukończono w 1840 r. rezygnując jednak z dawnych
planów zestawienia poszczególnych elementów pom-
nika.
Pomnik Artura Potockiego znajdujący się dzisiaj
w katedrze wawelskiej wygląda inaczej niż plano-
wała Zofia Potocka, zaś na podstawie odnalezionych
przez E. K. Sass materiałów w Archiwum Thorwald-
sens Museum sądzić należy, że inaczej też wyobrażał
go sobie Thorwaldsen. Autorka artykułu publikuje
trzy 'rysunki, wskazujące na sposób, w jaki artysta
chciiał realizować wyznaczony mu przez Potocką pro-
gram pomnika, na który złożyć się miały: postać Chry-
stusa i modlące się dzieci. W swych projektach Thor-
waldsen nie uwzględniał biustów portretowych Julii
i Artura Potockich, wprowadził natomiast motyw
anioła.
Pierwszy z projektów (ołówek) ukazuje pomnik
o bryle prostokątnej, horyzontalnie ustawionej na
schodkowym piedestale. Jest to szkic do drugiego
rysunku (piórko}, różniącego się tylko większą pre-
cyzją wykonania. Stojący Chrystus w owalu zajmuje
środek kompozycji, u stóp po obu stronach modlą
się półnagie dzieci o rączkach wzniesionych w górę
proszącym gestem, nad nimi dwa anioły, których roz-
łożone skrzydła wypełniają narożniki prostokąta.
Trzeci z projektów jest najbogatszy: na schodko-
wej podstawie sarkofag okryty draperią z figurą
zmarłego, nad nim płyta,, w którą wkomponował Thor-
waldsen, jak w poprzednich rysunkach, statuę Chry-
stusa, dzieci i anioły. Wertykalne ustawienie prosto-
kąta sprawiło, że anioły są znacznie mniejsze,, a dzie-
ci — dla ściślejszego zachowania symetrii kompozy-
cji — tylko dwoje zamiast trojga. Całość zwieńczona
dwiema esownicami, między którymi umieszczono
krzyż.
Pomnik znajdujący się dziś w kaplicy Potockich
katedry wawelskiej nie jest ani realizacją planów Zo-
fii Potockiej ani Thorwaldsena. Figura Chrystusa stoi
na kamiennym postumencie, którego przednią ścian-
kę .stanowi relief z modlącymi się dziećmi; popiersia
Julii i Artura Potockich na wysokich cokołach znaj-
dują się po obu stronach wejścia do kaplicy.
Anna Kotkowska
260