Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (19.1957)

PIOTR BOHDZIEWICZ

5. KAMIENICA NR HIP. 454

I dla tej kamienicy dzieje jej powstania nie są zu-
pełnie jasne. W r. 1743 wznosi się na tym miejscu ka-
mienica należąca do niejakiego Miedusizewskiego, i to
od o>bu ulic — Senatorskiej i Krakowskiego Przedmie-
ścia. To samo powtarza się i w taryfach z r. 1747 i 1748,
tylko w jednym wypadku nazwisko właściciela podano
w nieco innym brzmieniu — Miedziszewski. W r. 1750
właścicielem kamienicy jest Jan Neydygier, kotlarz,
a w r. 1784 stanowi własność „Pana Duponta Konsy-

liarza“. Ma ona wówczas dwa sklepy na parterze i po
cztery okna na każdym z trzech pięter od Krakowskie-
go Przedmieścia, jak i kamienica od uli. Senatorskiej,
należąca do tego samego właściciela. Fasady od oby-
dwu ulic były bardzo skromne, w stylu klasycyzmu
z końca XVIII w. (ił. 6 i 22). Sądząc z obrazu Canaletta,
układ fasady od Krakowskiego Przedmieścia był taki
sam już w r. 1762.29.

6. KAMIENICA PRAŻMOWSKICH (DOBRYCZA)

W połowie XVII w. rozciąga się jeszcze na tym
miejscu grunt zwany „Wachnicbwski czy Hoffmanow-
ski". W1660 nabywa go od Eliasza Hoffmana Joa-
chim Pastorius, doktor medycyny i historiograf kró-
lewski, który jednak już w następnym roku „zbył dom
i grunt Kasprowi Walter Ławnikowi i Kupcowi M. St.
Warszawy1'. Ten Walter z kolei w r. 1666 „przedaje
dom własny niegdyś Wachnicowski, później Hoffma-
nowski a od Joachima Pastoriusa przez niego nabyty,
Mikołajowi Hr. na Prażmowie Prażmowskiemu, Bisku-
powi łuckiemu, Kanclerzowi W. Kor. Arcybiskupowi
Gnieźnieńskiemu Prymasowi za sumę 8.000 zł" 30. Wy-
nikałoby z tego, że pierwszy budynek na tym placu
wzniósł właśnie Pastorius. Jak głosi napis na portalu
kamienicy od Krakowskiego Przedmieścia,

29 w taryfie 1790 r. czytamy pod tym numerem: „Wł. du:
Pont Ł 14 Dł 5S’/2 szer od tyłu 15>/4. 3 piętra, okien... Na Kraków.
Przedm. okien dwanaście w dachu okien cztery sklepowych
drzwi dwoie“. Do du Ponta kamienica należy jeszcze w r. 1797.


U. 23. Kamienica Prażmowskich. Rzut przyzie-
mia (Pomiar Urz. Kons. Warszawa)

„TA KAMIENICA NIEGDY PRAŻMOWSKA LIBERTOWANA
CONSTITUTIONE AN. 1667„ 31.
Początek istnienia tej kamienicy przypadałby więc
na okres między 1660 a 1667. Należy jednak pamiętać,
że ówczesna posesja, na której stała ta pierwotna ka-
mienica Prażmowskich, obejmowała tylko pięć przęseł
północnych dzisiejszej kamienicy (z balkonikami na
piętrach nad portalem).
W r. 1743 kamienica ta należała do „P. Pawłowskie-
go" ii liczyła 24 łokci wzdłuż ulicy, podczas gdy kamie-
nica nr 455, która później weszła w skład kamienicy
„Prażmowskich", była własnością ,„P. Gochniewskiego"
i długa na 8 łokci. Od strony ul. Senatorskiej właści-
ciele byli ci sami. W taryfie z 1747 r. podane są te sa-
me nazwiska, tylko od ulicy Senatorskiej wymienione
jest imię Gochniewskiego — Grzegorz. W r. 1748 wła-
30 Notata Korotyńskiego, oparta na wypisie z Akt Starej
Warszawy 37, f. 132, 161 i 410. Do tej posesji może odnosić się
wiadomość z r. 1663 treści następującej: „Dwór na przeciw
klasztoru i kościoła Bernardynów Warszawskich położony na
Krakowskim Przedmieściu „penes vallum atiquum“ acialiter
penes Fundos seu hortos Gnosi Ducis in Ostróg et Zasław ac
Successorum Rdi Dni Gniewosz Episcopi Vladislaviensi vianos
iacentum (?). Ten dwór otrzymał on prawem donacji od Elżbie-
ty Słuszczanki, żony Adama Kazanowskiego, Marszałka Nadwor-
nego — w r. 1663 dn. 10.1 we Lwowie a teraz sprzedaje to Wła-
dysławowi z Nagłowic Rejowi, Podskarbiemu Nadwornemu".
(M. K. 203, k. 232, w odpisie p. Euzebiusza Łopacińskiego, ła-
skawie udzielonym autorowi do wykorzystania). Inną wiado-
mość, związaną pozornie z placem, na którym stoi kamienica
Prażmowskich, podaje Weinert A., Starożytności Warszawy,
Warszawa 1858, Serya druga. Tom VI, s. 217: „Plac wymierzony
na dwór JPanu Gabryelowi Prażmowskiemu, skarbnikowi war-
szawskiemu, de consensu JPana starosty teraźniejszego, w War-
szawie die 12 maii anno 1659, sobie danego i konfirmacyą Króla
Jmci terażnieyszego, de data die 8 mensis julii anno 1659, cum
solutione census annui złotych 12“ (Lustracya Warszawy
z r. 1663). Ponieważ jednak wiadomość ta jest sprzeczna z tymi
informacjami, dotyczącymi losów kamienicy w w. XVII, jakie
przytoczyliśmy w tekście a jakie bezwzględnie zasługują na
zaufanie, należy przypuścić, że wiadomość odnosi się do innego
placu niż ten, na którym stoi kamienica Prażmowskich.
31 Istotnie, w Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1859, s. 448
pod r. 1667 figuruje pozycja następującej treści: „Libertacya
kamienic dwu w Warszawie... kamienicę Urodzonych Gabryela
Prażmowskiego, Pisarza Ziemie Warszawskiey na Przedmieściu
Krakowskim stoiącą, iedną... od stawiania gości... wiecznymi
czasy uwalniamy“. Napis na portalu pochodzi niewątpliwie
z r. 1754, w którym przerobiono zewnętrzną szatę kamienicy.
Zwracamy uwagę na różnicę imienia Prażmowskiego w notacie
Korotyńskiego i w Volumina Legum.

350