DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Sawicka, Stanisława: Na marginesie wystawy rembrandtowskiej w Warszawie (1956): (corrigenda w dziale rysunków)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0384
STANISŁAWA SAWICKA
U. 6. C. a Renesse, Niedźwiedzie pożerają dzieci szydzące z proroka Elizeasza, rysunek
Warszawa, Gab. Rycin Bibl. Uniw. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
c,pa trzony w katalogu warszawskim znakiem zapyta-
nia jako scena z historii starego Tobiasza (kat. warsz.
nr 8), w katalogu wystawy holenderskiej (nr 130) za-
tyh>.cwany był: „Odysseusz rozpoznany przez starą
piastunkę" (zapewne na podstawie katalogu Benescha.
nr 644, il. 784).
Pierwsza wersja wydaje mi się jednak słuszniejsza,
nie tylko wobec nieumjeszczenia w tej scenie Pene-
lopy (co podkreśla także katalog holenderski), ale tak-
że wskutek braku nip. jakiegokolwiek gestu zdziwienia
czy radości u klęczącej kobiety, która miałaby być
ową piastunką, rozpoznającą Odysseusza. Natomiast
stolik przy łóżku nakryty serwetą z jakimiś na nim
przedmiotami, kobieta prześciełająca łóżko wskazują
raczej na akcesoria dłuższej choroby i bardlziej prze-
mawiają za tematem chorego Tobiasza.
Już O. Benesch w recenzji swej z warszawskiej
wystawy sprostował, że rysunek podany w katalogu
jako przypisywany Ph. Konin elkowi — Sąd Salomona
(domniemany!, nr 64, il. 32), uważa za wczesne dzieło
Eeckhouta 12 (il. 3). Dzięki bogatej dokumentacji Rijks-
bureau v. Kunsthist. Documentatie w Hadze udało się
ustalić, że rysunek nasz jest istotnie szkicem G. v. d.
Eeckhouta do obrazu znajdującego się w Luwrze
(w kat. z r. 1922, nr 2364), przedstawiającego Annę
z Samuelem przed arcykapłanem Helim (il. 4). Obok
stoi Elkana, za nim widoczna głowa cielca, w głębi
zarysy stojącej postaci (Phenenny?). Scena ofiarowa-
nia małego Samuela w świątyni przedstawiona zgod-
nie z tekstem biblijnym (I Ks. Sam. R. I. 25), na na-
szym rysunku jest, jak się zdaje, pierwszą wersją roz-
12 Benesch O., jw„ s. 203.
13 Henkel M. D„ Catalogus ran de Nederlandsche Teeke-
ningen in het Rijksmuseum te Amsterdam. D. I. Teekeningen
ran Remhrandt en ziin school. S-Gravenhage 1943, s. 75, nr
3, pl. 118 ,,Het vroolljke paar". Według Henkla rysunek ten
wiązania tej sceny przez artystę. Inny szkic tej samej
treści, podobnie ujęty przez Eeckhouta znajduje się
obecnie w kolekcji F. Lugt’a w Hadze (nr inw. 5303,
dawniej w Suermondt Museurn w Akwizgranie); wy-
konany piórem, lawowany tuszem, przedstawia te sa-
me trzy postacie w ogólnym układzie bardzo zbliżo-
nym. Heli na swym tronie jest jednak frontalnie do
widza zwrócony, a natomiast Elkana — stoi spokoj-
nie, profilem zwrócony do widza (zob. il. 5). Rysunek
ten zawiera nieco więcej szczegółów sztafażu, ale brak
na nim innych postaci. Ten układ kompozycji trzech
głównych figur bliższy jest już ostatecznemu opraco-
waniu sceny w obrazie olejnymi, gdzie bogate szaty
zdobią arcykapłana i Elkanę, gdzie zresztą jest jeszcze
więcej szczegółów wnętrza architektonicznego i do-
dane są dwie postacie, stojące w cieniu za EUkaną (pa-
chołek prowadzący cielca). Heli siedzi tu majestatycz-
nie na swym tronie, obok niego oparta o stół laska
arcykapłańska, którą w pierwszej koncepcji — na ry-
sunku warszawskim — arcykapłan miał trzymać
w lewej ręce- Pierwszy ten szkic jest interesujący ze
względu na mocno zbudowaną kompozycję w formie
prawie kwadratu oraz na wyraźną charakterystykę
psychologiczną przedstawionych postaci.
Rysunek, przedstawiający dwie stojące postacie,
przypisany w katalogu warszawskim po raz pierwszy
Eeckhoutowi (nr 53, il. 26) jest jednym z nielicznych
tego typu rysunków piórem G. v. -d. Eeckhouta. W
zbiorze graficznym Rijksmuseum -w Amsterdamie
znajduje się również piórem wykonany rysunek Eeck-
houta .,Wesoła para" 13, z którym nasz rysunek zdra-
v. d. Eeckhouta wiąże się z akwafortami Rembrandta z lat
trzydziestych. Drugi rysunek v. d. Eeckhouta (z tego samego
zbioru) „Anioł ukazuje się Manoahowi“ (s. 74, nr 1, pl. 116),
również bliski naszemu rysunkowi, powstał też w okresie
gdy v. d. E. był uczniem Rembrandta.
372
U. 6. C. a Renesse, Niedźwiedzie pożerają dzieci szydzące z proroka Elizeasza, rysunek
Warszawa, Gab. Rycin Bibl. Uniw. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
c,pa trzony w katalogu warszawskim znakiem zapyta-
nia jako scena z historii starego Tobiasza (kat. warsz.
nr 8), w katalogu wystawy holenderskiej (nr 130) za-
tyh>.cwany był: „Odysseusz rozpoznany przez starą
piastunkę" (zapewne na podstawie katalogu Benescha.
nr 644, il. 784).
Pierwsza wersja wydaje mi się jednak słuszniejsza,
nie tylko wobec nieumjeszczenia w tej scenie Pene-
lopy (co podkreśla także katalog holenderski), ale tak-
że wskutek braku nip. jakiegokolwiek gestu zdziwienia
czy radości u klęczącej kobiety, która miałaby być
ową piastunką, rozpoznającą Odysseusza. Natomiast
stolik przy łóżku nakryty serwetą z jakimiś na nim
przedmiotami, kobieta prześciełająca łóżko wskazują
raczej na akcesoria dłuższej choroby i bardlziej prze-
mawiają za tematem chorego Tobiasza.
Już O. Benesch w recenzji swej z warszawskiej
wystawy sprostował, że rysunek podany w katalogu
jako przypisywany Ph. Konin elkowi — Sąd Salomona
(domniemany!, nr 64, il. 32), uważa za wczesne dzieło
Eeckhouta 12 (il. 3). Dzięki bogatej dokumentacji Rijks-
bureau v. Kunsthist. Documentatie w Hadze udało się
ustalić, że rysunek nasz jest istotnie szkicem G. v. d.
Eeckhouta do obrazu znajdującego się w Luwrze
(w kat. z r. 1922, nr 2364), przedstawiającego Annę
z Samuelem przed arcykapłanem Helim (il. 4). Obok
stoi Elkana, za nim widoczna głowa cielca, w głębi
zarysy stojącej postaci (Phenenny?). Scena ofiarowa-
nia małego Samuela w świątyni przedstawiona zgod-
nie z tekstem biblijnym (I Ks. Sam. R. I. 25), na na-
szym rysunku jest, jak się zdaje, pierwszą wersją roz-
12 Benesch O., jw„ s. 203.
13 Henkel M. D„ Catalogus ran de Nederlandsche Teeke-
ningen in het Rijksmuseum te Amsterdam. D. I. Teekeningen
ran Remhrandt en ziin school. S-Gravenhage 1943, s. 75, nr
3, pl. 118 ,,Het vroolljke paar". Według Henkla rysunek ten
wiązania tej sceny przez artystę. Inny szkic tej samej
treści, podobnie ujęty przez Eeckhouta znajduje się
obecnie w kolekcji F. Lugt’a w Hadze (nr inw. 5303,
dawniej w Suermondt Museurn w Akwizgranie); wy-
konany piórem, lawowany tuszem, przedstawia te sa-
me trzy postacie w ogólnym układzie bardzo zbliżo-
nym. Heli na swym tronie jest jednak frontalnie do
widza zwrócony, a natomiast Elkana — stoi spokoj-
nie, profilem zwrócony do widza (zob. il. 5). Rysunek
ten zawiera nieco więcej szczegółów sztafażu, ale brak
na nim innych postaci. Ten układ kompozycji trzech
głównych figur bliższy jest już ostatecznemu opraco-
waniu sceny w obrazie olejnymi, gdzie bogate szaty
zdobią arcykapłana i Elkanę, gdzie zresztą jest jeszcze
więcej szczegółów wnętrza architektonicznego i do-
dane są dwie postacie, stojące w cieniu za EUkaną (pa-
chołek prowadzący cielca). Heli siedzi tu majestatycz-
nie na swym tronie, obok niego oparta o stół laska
arcykapłańska, którą w pierwszej koncepcji — na ry-
sunku warszawskim — arcykapłan miał trzymać
w lewej ręce- Pierwszy ten szkic jest interesujący ze
względu na mocno zbudowaną kompozycję w formie
prawie kwadratu oraz na wyraźną charakterystykę
psychologiczną przedstawionych postaci.
Rysunek, przedstawiający dwie stojące postacie,
przypisany w katalogu warszawskim po raz pierwszy
Eeckhoutowi (nr 53, il. 26) jest jednym z nielicznych
tego typu rysunków piórem G. v. -d. Eeckhouta. W
zbiorze graficznym Rijksmuseum -w Amsterdamie
znajduje się również piórem wykonany rysunek Eeck-
houta .,Wesoła para" 13, z którym nasz rysunek zdra-
v. d. Eeckhouta wiąże się z akwafortami Rembrandta z lat
trzydziestych. Drugi rysunek v. d. Eeckhouta (z tego samego
zbioru) „Anioł ukazuje się Manoahowi“ (s. 74, nr 1, pl. 116),
również bliski naszemu rysunkowi, powstał też w okresie
gdy v. d. E. był uczniem Rembrandta.
372