DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Dunin-Fischingerowa, Barbara: Dekoracja malarska drzwi w Łańcucie: Przyczynek do działalności Franciszka Smuglewicza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0389
DEKORACJA MALARSKA DRZWI W ŁAŃCUCIE
Podobne właściwości charakteryzują przedstawienia
figuralne. W każdym z okrągłych pól mieści się jed-
na postać siedząca na tronie lub ławie kamiennej,
czy też unosząca się w obłokach. Na pierwszych
drzwiach (częściowo zasłoniętych dobudowaną antre-
solą, w tzw. garderobie), widzimy na jednym skrzydle
kobiecą figurę alegoryczną, ubraną w przezroczystą
suknię z pasem, ozdobionym wyobrażeniami zwierząt
oraz płaszcz ułożony w nieliczne, dekoracyjne fałdy.
W prawej ręce trzyma ona strzałę, zwróconą grotem
w dół, w lewej gałązkę lauru. Na drugim skrzydle
zachowały się jedynie fragmenty obrazu: gwiazda,
znicz i kwiaty — atrybuty personifikacji nocy. Na
rewersach przedstawiono przypuszczalnie dwie mu-
zy, siedzące na ławach kamiennych, obie w lekkich
szatach i bogato udrapowanydh płaszczach- Jedna
uderza w struny liry; jest to Erato — muza poezji
miłosnej lub Terpsychora — muza tańca. Druga o cha-
rakterystycznym, zamyślonym wyrazie twarzy, to za-
pewne Calliope — muza wymowy i poezji heroicznej;
trzyma w ręce „stilus”, a na kolanach podkładkę do
pisania®. Następne drzwi zdobią: półnaga, częściowo
okryta czerwoną tkaniną Bacchantka w wieńcu win-
nej latorośli na głowie, z czarą w jednej i winnym
gronem w drugiej ręce oraz spowita w brunatny
płaszcz Wyrocznia (il. 4), unosząca dłonie nad dymią-
cą wazą. W tondach po drugiej stronie namalowano
wazy na wzór antycznych, z przykrywami oraz ucha-
mi utworzonymi ze skręconych ciał wężów (il. 16).
Na trzecich przedstawiono z jednej strony Minerwę
i Apollina, z drugiej Cererę i Florę. Minerwa (il. 5)
w hełmie z pióropuszem, ubrana jest w przejrzystą
suknię, złocisty płaszcz i półpancerz ozdobiony głową
Meduzy. W jednej ręce trzyma włócznię, w drugiej
tarczę. Apollo (il. 6, 7) nagi z draperią przerzuconą
przez prawe ramię i zakrywającą częściowo dół ciała,
wspiera się na lirze drugą rękę złożył na głowie.
Cererę (il. 8, 9) wyobrażono jako dojrzałą kobietę,
ubraną podobnie jak poprzednie w lekką szatę
i płaszcz ułożony w drobne fałdki; w ręku trzyma
sierp oraz pęk kłosów. Flora — młoda dziewczyna
w sukni zsuwającej się z jednego ramienia, ma ko-
lana zakryte ciężką tkaniną, trzyma w jednej ręce
kosz kwiatów, w drugiej unosi różę. Czwarte drzwi
zdobią po jednej stronie wizerunki Jowisza i Junony,
po drugiej Morfeusza i postaci kobiecej ze strzałami.
Junona (il. 10, 11) siedzi na tronie, ubrana w luźną
szatę i płaszcz sfałdowany na kolanach, na głowie
ma diadem antyczny. Jedną rękę wspiera na wyso-
kiej lasce zakończonej gałką, w drugiej trzyma' lu-
stro. Spoza tronu wychyla się paw. Jowisz (il. 12, 13)
z gromem w jednej i berłem w drugiej ręce, jest
przedstawiony jako brodaty, nagi mężczyzna, okryty
tylko częściowo purpurową draperią, obok niego
orzeł. Alegoryczna postać kobieca na rewersie, ubra-
na w podobne do poprzednich szaty, unosi się w obło-
ku, z którego zdaje się rzucać w dół trzymane w rę-
kach strzały. Pendent do niej tworzy śpiący na ławie
Morfeusz (il. 14, 15). Obok ławy rosną makówki i leży
suseł, w górze unoszą się nietoperze — symbole
nocy.
Program ikonograficzny malowideł przedstawia się
niejasno. Prawdopodobnie łączyły się one z prze-zna-
« Por. La Combę de Prezel H., Dictionaire inconolo-
giąue ou introduction a la connaissance des peintures, sculp-
tures, medailles, estamps e. c. t. avec des description tirees
des poćtes anciens et modern, Gotha 1758, s. 45, 104, 274;
Droulers E., Dictionaire des attributs, allegories, emblźme
et symbole, Turnhout 1949, s. 34, 68, 156, 213.
czeniem i dekoracją poszczególnych sal. Wszystkie po-
stacie otrzymały atrybuty charakterystyczne dla
sztuki antycznej. Jedynie w wyobrażeniach Cer ery
i Morfeusza uderża swoiste przekształcenie symbo-
liki. Towarzyszący mu suseł, nietoperze i makówki
bardziej przywodzą na myśl polskie przysłowia ludo-
we, aniżeli mitologię grecko-rzymską.
Figury o dość spokojnych ruchach są dobrze wkom-
ponowane w przeznaczone dla nich okrągłe pola. Uję-
cia aktów rzeźbiarskie, draperie zróżnicowane pod
względem faktury. Farba o jednolitej, gładkiej po-
wierzchni kładziona jest laserunkowe; przejścia ko¬
li. 2. Łańcut, fragment dekoracji groteskowej drzwi.
(Fot. 1. Elgas-Markiewicz)
377
Podobne właściwości charakteryzują przedstawienia
figuralne. W każdym z okrągłych pól mieści się jed-
na postać siedząca na tronie lub ławie kamiennej,
czy też unosząca się w obłokach. Na pierwszych
drzwiach (częściowo zasłoniętych dobudowaną antre-
solą, w tzw. garderobie), widzimy na jednym skrzydle
kobiecą figurę alegoryczną, ubraną w przezroczystą
suknię z pasem, ozdobionym wyobrażeniami zwierząt
oraz płaszcz ułożony w nieliczne, dekoracyjne fałdy.
W prawej ręce trzyma ona strzałę, zwróconą grotem
w dół, w lewej gałązkę lauru. Na drugim skrzydle
zachowały się jedynie fragmenty obrazu: gwiazda,
znicz i kwiaty — atrybuty personifikacji nocy. Na
rewersach przedstawiono przypuszczalnie dwie mu-
zy, siedzące na ławach kamiennych, obie w lekkich
szatach i bogato udrapowanydh płaszczach- Jedna
uderza w struny liry; jest to Erato — muza poezji
miłosnej lub Terpsychora — muza tańca. Druga o cha-
rakterystycznym, zamyślonym wyrazie twarzy, to za-
pewne Calliope — muza wymowy i poezji heroicznej;
trzyma w ręce „stilus”, a na kolanach podkładkę do
pisania®. Następne drzwi zdobią: półnaga, częściowo
okryta czerwoną tkaniną Bacchantka w wieńcu win-
nej latorośli na głowie, z czarą w jednej i winnym
gronem w drugiej ręce oraz spowita w brunatny
płaszcz Wyrocznia (il. 4), unosząca dłonie nad dymią-
cą wazą. W tondach po drugiej stronie namalowano
wazy na wzór antycznych, z przykrywami oraz ucha-
mi utworzonymi ze skręconych ciał wężów (il. 16).
Na trzecich przedstawiono z jednej strony Minerwę
i Apollina, z drugiej Cererę i Florę. Minerwa (il. 5)
w hełmie z pióropuszem, ubrana jest w przejrzystą
suknię, złocisty płaszcz i półpancerz ozdobiony głową
Meduzy. W jednej ręce trzyma włócznię, w drugiej
tarczę. Apollo (il. 6, 7) nagi z draperią przerzuconą
przez prawe ramię i zakrywającą częściowo dół ciała,
wspiera się na lirze drugą rękę złożył na głowie.
Cererę (il. 8, 9) wyobrażono jako dojrzałą kobietę,
ubraną podobnie jak poprzednie w lekką szatę
i płaszcz ułożony w drobne fałdki; w ręku trzyma
sierp oraz pęk kłosów. Flora — młoda dziewczyna
w sukni zsuwającej się z jednego ramienia, ma ko-
lana zakryte ciężką tkaniną, trzyma w jednej ręce
kosz kwiatów, w drugiej unosi różę. Czwarte drzwi
zdobią po jednej stronie wizerunki Jowisza i Junony,
po drugiej Morfeusza i postaci kobiecej ze strzałami.
Junona (il. 10, 11) siedzi na tronie, ubrana w luźną
szatę i płaszcz sfałdowany na kolanach, na głowie
ma diadem antyczny. Jedną rękę wspiera na wyso-
kiej lasce zakończonej gałką, w drugiej trzyma' lu-
stro. Spoza tronu wychyla się paw. Jowisz (il. 12, 13)
z gromem w jednej i berłem w drugiej ręce, jest
przedstawiony jako brodaty, nagi mężczyzna, okryty
tylko częściowo purpurową draperią, obok niego
orzeł. Alegoryczna postać kobieca na rewersie, ubra-
na w podobne do poprzednich szaty, unosi się w obło-
ku, z którego zdaje się rzucać w dół trzymane w rę-
kach strzały. Pendent do niej tworzy śpiący na ławie
Morfeusz (il. 14, 15). Obok ławy rosną makówki i leży
suseł, w górze unoszą się nietoperze — symbole
nocy.
Program ikonograficzny malowideł przedstawia się
niejasno. Prawdopodobnie łączyły się one z prze-zna-
« Por. La Combę de Prezel H., Dictionaire inconolo-
giąue ou introduction a la connaissance des peintures, sculp-
tures, medailles, estamps e. c. t. avec des description tirees
des poćtes anciens et modern, Gotha 1758, s. 45, 104, 274;
Droulers E., Dictionaire des attributs, allegories, emblźme
et symbole, Turnhout 1949, s. 34, 68, 156, 213.
czeniem i dekoracją poszczególnych sal. Wszystkie po-
stacie otrzymały atrybuty charakterystyczne dla
sztuki antycznej. Jedynie w wyobrażeniach Cer ery
i Morfeusza uderża swoiste przekształcenie symbo-
liki. Towarzyszący mu suseł, nietoperze i makówki
bardziej przywodzą na myśl polskie przysłowia ludo-
we, aniżeli mitologię grecko-rzymską.
Figury o dość spokojnych ruchach są dobrze wkom-
ponowane w przeznaczone dla nich okrągłe pola. Uję-
cia aktów rzeźbiarskie, draperie zróżnicowane pod
względem faktury. Farba o jednolitej, gładkiej po-
wierzchni kładziona jest laserunkowe; przejścia ko¬
li. 2. Łańcut, fragment dekoracji groteskowej drzwi.
(Fot. 1. Elgas-Markiewicz)
377