DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Dunin-Fischingerowa, Barbara: Dekoracja malarska drzwi w Łańcucie: Przyczynek do działalności Franciszka Smuglewicza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0393
DEKORACJA MALARSKA DRZWI W ŁAŃCUCIE
współdziałał z malarzem jego brat Antoni, znany de-
korator, z którym często wspólnie wykonywał więk-
sze prace dekoratorsikie30-
Przy omawianiu choćby niewielkiego wycinka za-
gadnienia przebudowy zamku w Łańcucie w 2. poł.
w. XVIII, trudno pominąć ważną rolę, jaką odegrała
w -niej Izabella Lubomirska. Wykształcona i zazna-
jomiona ze sztuką zagraniczną, wywierała decydują-
cy wpływ na kierunek prowadzonych prac31a wi-
doczny chociażby w umowach z artystami, zawiera-
jących zastrzeżenie o konieczności przedstawiania
projektów do jej zatwierdzenia32. Inicjowała prace
budowlane i dekoratorskie równocześnie w kilku po-
siadłościach, jak Wilanów, Natolin i Łańcut33. Sto-
sunkowo szybko następujące zmiany stylu dekoracji,
jakie można obserwować na przykładzie Łańcuta,
świadczą o chęci nadążenia za nadchodzącą modą.
Pochodząca z rodziny Czartoryskich 'księżna była
bez wątpienia jedną z najwybitniejszych kobiet-
mecenasów obok takich postaci jak Izabella z Fle-
mingów Czartoryska, czy Helena Radziwiłłowa.
Współzawodnictwo w dziedzinie popierania twórczo-
ści artystycznej między wielkimi rodami w Polsce,
a zwłaszcza między wybitnymi kobietami tych ro-
dów, tak charakterystyczne dla wieku Oświecenia,
stanowiło bodziec do tworzenia dzieł o najwyższym
poziomie. W jego wyniku powstało w tym czasie
wiele zespołów pałacowych i zbiorów sztuki o pierw-
szorzędnym nieraz znaczeniu. Niewątpliwie działał
tu przykład -dworu królewskiego, który w dużym sto-
pniu był dyktatorem w dziedzinie zamiłowań arty-
stycznych. Bliskie stosunki z dworem, a przede wszyst-
kim długoletnia przyjaźń Izabelli Lubomirskiej ze
Stanisławem Augustemi, datuj.ąca się od czasów dzie-
ciństwa 34, bez wątpienia wpłynęła na poziom powsta-
jących w Łańcucie dekoracji wmętrz, których war-
tość jest wynikiem w pierwszym rzędzie doboru naj-
lepszych i najbardziej znanych artystów. Wystarczy
wymienić nazwiska Aignera, Baumana czy Brenny.
•bo Piotrowski, jw., s. 20, wspomina na podstawie dziś
niedostępnych archiwaliów, że przy pracach w Łańcucie był
w tym czasie zatrudniony malarz imieniem Antoni. Wysuwa
on sugestię, że mógł to być Antoni Smuglewicz. Obaj bracia
często ze sobą współpracowali przy wykonywaniu większych
dekoracji ściennych, przy czym nazwisko Antoniego jako wy-
konawcy projektów brata częściej figuruje w aktach. Za przy-
kład takiej współpracy mogą posłużyć malowidła pałacu
w śmiełowie 1797 (Malinowska I., Stanisław Zawadzki, War-
szawa 1953, s. 3, 7; Stryjeński, jw., s. 78) czy w sali biblio-
teki Uniwersytetu wileńskiego (List Antoniego Smuglewicza
do ks. A. Czartoryskiego, rkps Bibl. Muzeum Czartoryskich
w Krakowie, Listy i raporty Jana Nep. Wyleżyńskiego, sygn.
2063, s. 3).
31 Piotrowski, jw. s. 27—29; Lorentz, Natolin, jw., s. 37.
32 Kontrakt z Piotrem Aignerem, rkps cyt. przyp. 21:
...„Imść Pan Aigner“„ „obliguje się"... J. O. Księżnej Imści
wszystkie plany należące do architektury stosownie do woli
Jej wydawać" .Aprobowanie planu zależeć ma szczegól-
nie od osoby samej J. O. Księżnej Imści i takowe podpi-
sane bez odmiany powinny się egzekwować chybaby co z nich
Księżna Imść odmieniła sama".
33 Lorentz, Natolin, jw., s. 12, 37.
34 Por. Pamiętniki Stanisława Augusta Poniatowskiego
z autografu francuskiego przełożone przez B. Zalewskiego,
Drezno 1870, s. 85, 172.
35 Kalendarz Domowy A. Gałęzowskiego i Sp. na r. 1832,
s. 27, por. Lorentz, Natolin, jw., s. 37.
U. 6. Apollo, rysunek Franciszka Smuglewicza
Muzeum U. J. w Krakowie. (Fot. I. Elgas-
Markiewicz)
Izabella pozostawała również w dość zapewne bliskim
kontakcie z Franciszkiem Smuglewiczem, który „kra-
jowidy miejsc znajomszych z gustem oddawał14 i „za-
trudniała jego rękę w tym przedmiocie11. Na szcze-
gólną uwagę miał zasługiwać wykonany przez niego
portret księżnej35. Rola Smuglewicza, mimo mało
twórczego talentu była niepoślednia w dziejach na-
II. 7. Łańcut, Apollo, fragment dekoracji drzwi.
(Fot. I. Elgas-Markiewicz)
381
współdziałał z malarzem jego brat Antoni, znany de-
korator, z którym często wspólnie wykonywał więk-
sze prace dekoratorsikie30-
Przy omawianiu choćby niewielkiego wycinka za-
gadnienia przebudowy zamku w Łańcucie w 2. poł.
w. XVIII, trudno pominąć ważną rolę, jaką odegrała
w -niej Izabella Lubomirska. Wykształcona i zazna-
jomiona ze sztuką zagraniczną, wywierała decydują-
cy wpływ na kierunek prowadzonych prac31a wi-
doczny chociażby w umowach z artystami, zawiera-
jących zastrzeżenie o konieczności przedstawiania
projektów do jej zatwierdzenia32. Inicjowała prace
budowlane i dekoratorskie równocześnie w kilku po-
siadłościach, jak Wilanów, Natolin i Łańcut33. Sto-
sunkowo szybko następujące zmiany stylu dekoracji,
jakie można obserwować na przykładzie Łańcuta,
świadczą o chęci nadążenia za nadchodzącą modą.
Pochodząca z rodziny Czartoryskich 'księżna była
bez wątpienia jedną z najwybitniejszych kobiet-
mecenasów obok takich postaci jak Izabella z Fle-
mingów Czartoryska, czy Helena Radziwiłłowa.
Współzawodnictwo w dziedzinie popierania twórczo-
ści artystycznej między wielkimi rodami w Polsce,
a zwłaszcza między wybitnymi kobietami tych ro-
dów, tak charakterystyczne dla wieku Oświecenia,
stanowiło bodziec do tworzenia dzieł o najwyższym
poziomie. W jego wyniku powstało w tym czasie
wiele zespołów pałacowych i zbiorów sztuki o pierw-
szorzędnym nieraz znaczeniu. Niewątpliwie działał
tu przykład -dworu królewskiego, który w dużym sto-
pniu był dyktatorem w dziedzinie zamiłowań arty-
stycznych. Bliskie stosunki z dworem, a przede wszyst-
kim długoletnia przyjaźń Izabelli Lubomirskiej ze
Stanisławem Augustemi, datuj.ąca się od czasów dzie-
ciństwa 34, bez wątpienia wpłynęła na poziom powsta-
jących w Łańcucie dekoracji wmętrz, których war-
tość jest wynikiem w pierwszym rzędzie doboru naj-
lepszych i najbardziej znanych artystów. Wystarczy
wymienić nazwiska Aignera, Baumana czy Brenny.
•bo Piotrowski, jw., s. 20, wspomina na podstawie dziś
niedostępnych archiwaliów, że przy pracach w Łańcucie był
w tym czasie zatrudniony malarz imieniem Antoni. Wysuwa
on sugestię, że mógł to być Antoni Smuglewicz. Obaj bracia
często ze sobą współpracowali przy wykonywaniu większych
dekoracji ściennych, przy czym nazwisko Antoniego jako wy-
konawcy projektów brata częściej figuruje w aktach. Za przy-
kład takiej współpracy mogą posłużyć malowidła pałacu
w śmiełowie 1797 (Malinowska I., Stanisław Zawadzki, War-
szawa 1953, s. 3, 7; Stryjeński, jw., s. 78) czy w sali biblio-
teki Uniwersytetu wileńskiego (List Antoniego Smuglewicza
do ks. A. Czartoryskiego, rkps Bibl. Muzeum Czartoryskich
w Krakowie, Listy i raporty Jana Nep. Wyleżyńskiego, sygn.
2063, s. 3).
31 Piotrowski, jw. s. 27—29; Lorentz, Natolin, jw., s. 37.
32 Kontrakt z Piotrem Aignerem, rkps cyt. przyp. 21:
...„Imść Pan Aigner“„ „obliguje się"... J. O. Księżnej Imści
wszystkie plany należące do architektury stosownie do woli
Jej wydawać" .Aprobowanie planu zależeć ma szczegól-
nie od osoby samej J. O. Księżnej Imści i takowe podpi-
sane bez odmiany powinny się egzekwować chybaby co z nich
Księżna Imść odmieniła sama".
33 Lorentz, Natolin, jw., s. 12, 37.
34 Por. Pamiętniki Stanisława Augusta Poniatowskiego
z autografu francuskiego przełożone przez B. Zalewskiego,
Drezno 1870, s. 85, 172.
35 Kalendarz Domowy A. Gałęzowskiego i Sp. na r. 1832,
s. 27, por. Lorentz, Natolin, jw., s. 37.
U. 6. Apollo, rysunek Franciszka Smuglewicza
Muzeum U. J. w Krakowie. (Fot. I. Elgas-
Markiewicz)
Izabella pozostawała również w dość zapewne bliskim
kontakcie z Franciszkiem Smuglewiczem, który „kra-
jowidy miejsc znajomszych z gustem oddawał14 i „za-
trudniała jego rękę w tym przedmiocie11. Na szcze-
gólną uwagę miał zasługiwać wykonany przez niego
portret księżnej35. Rola Smuglewicza, mimo mało
twórczego talentu była niepoślednia w dziejach na-
II. 7. Łańcut, Apollo, fragment dekoracji drzwi.
(Fot. I. Elgas-Markiewicz)
381