DOI Heft:
Heft 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Pilch, Krystyna: Tympanon romański z Ołbina
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0059
MiSCELLANEA
KRYSTYNA PILCH
TYMPANON ROMAŃSKI Z OŁBINA*
W sierpniu 1962 r., w trakcie prac rozbiórkowych
Prowadzonych przy murach bramy wjazdowej, pro-
wadzącej do magazynów dobudowanych w latach
1769—89 1 do wschodniej ściany Arsenału Miejskiego
We Wrocławiu, napotkano nad prześwitem wejścia
Pa zamurowany romański tympanon z awersem prze-
kutym na kartusz z napisem: — Konige: Preus:
Proviant Haus —.
Odnaleziony relikt rzeźby romańskiej jest znanym
W literaturze jedynie z ryciny z XVIII w. i mie-
dziorytu z 1 ćw. tegoż stulecia 2 tympanonem z Ołbi-
na, fundacji Jaksy, zięcia Piotra Własta, datowanym
Pa lata ok. 1162 3. Opisuje go wraz z innymi rzeźba-
mi pochodzącymi z opactwa św. Wincentego, a wmu-
rowanymi po 1529 r. w fasadę szpitala Wszystkich
Świętych, F. B. Wernher w swej Topografia Silesiae 4.
Ostatnia wzmianka o nim donosząca, że znajdował
się w tym samym miejscu pochodzi z końca XVIII w.5
Następna z r. 1800 mówi o rozebraniu starego szpi-
tala i wyjęciu elementów rzeźbiarskich, ale nie oma-
wia ich szczegółowo6. Ponieważ okres ten zbiega się
z datą budowy wspomnianego magazynu najpewniej
Wówczas właśnie tympanon został przekuty na kar-
tusz i w tej formie użyty powtórnie. W tym też cza-
sie uszkodzono jeszcze bardziej lewy narożnik rzeźby,
Już poprzednio nieco nadwyrężony, co widoczne jest
Pa wspomnianym miedziorycie.
Ponieważ dotychczasowa znajomość obiektu opiera
się wyłącznie na nienajwierniejszych, jak się to obec-
* Tympanon znajduje się w lapidarium Konserwatora
Zabytków m. Wrocławia.
1 M. Bukowski, Arsenal Miejski przy bramie Miko-
Rajskiej we Wrocławiu. „Studia i Materiały do Historii Woj-
skowości”, Warszawa 1958, t. IV, s. 336.
2 M. Morelowskl, Studia nad architekturą i rzeźbą
na Wrocławskim Olbinie XII wieku, „Sprawozdania Wrocł.
Tow. Nauk.” dodatek 1, Wrocław 1955, s. 23, 11. 17; — Z.
“Wiechowski, Architektura na Śląsku do połowy XIII
wieku, Warszawa 1955, s. 336.
3 Morelowskl, jw., s. 30—31.
nie okazuje, rycinach, wydaje się celowe przedstawić
krótki opis znaleziska z uwzględnieniem stanu za-
chowania.
Półkolisty tympanon o wymiarach: wys. 95 cm,
szer. 135 cm (obecnie po uszkodzeniu lewego i czę-
ściowo prawego naroża), grubość 28 cm, został wy-
kuty w piaskowcu i nie wykazuje śladów polichromii.
Całość ujęto obramieniem, o dwu uskokach w części
półkolistej, na którym umieszczono napis. W części
górnej na osi symboliczne litery: — AQ ’, nieco ni-
żej po prawej: — AGAIIHH —». W uskoku dolnym
z pierwotnego napisu: — AD HANC NOVEL[l]A[mJ
DVX FERT SUA DONA CAPEL[1]AM QVE FERT
IACXO D[eu]S SVSCIPE TEMPLA PIUS —, brak
z lewej do słów — FERT SUA —, z prawej uszko-
dzone są częściowo litery — IU — ze sława —
PIUS —.
Po środku kompozycji umieszczono postać Chry-
stusa siedzącego na tęczy, całość w mandorli z bieg-
nącą wokół inwokacją: — IANVA SVM UITE PER
ME QVICVMq[ve] VENITE —, Pantokrator przed-
stawiony jest w typowym geście błogosławieństwa
z nimbem krzyżowym w tle głowy, z twarzą w myśli
starochrześcijańskiej tradycji pozbawioną brody; w
lewej ręce trzyma otwartą księgę z wyrytym zda-
niem: — EGO SVM QVI SVM —, Zwraca uwagę
bogate sfałdowanie szat, a szczególnie przewiązanie
szerokiej draperii, wylewającej się miękko w pasie,
oraz dekoracja brzegu płaszcza w formie stylizowa-
4 F. B. Wernher, Topografia Silesiae, Bibl. Uniwer-
sytecka we Wrocławiu Ms.R-551/II, s. 305.
5 Swiechowski, jw., s. 84.
6 Tamże, s. 82.
7 Napisy podaję w deskrypcji W. Semkowicza, Pa-
leografia łacińska, Kraków 1955, s. 544, wobec stwierdzenia
zgodności napisu na miedziorycie z oryginałem.
8 Między tymi wyrazami nie było nigdy żadnego napisu,
jak to przypuszcza w swej rozprawie Morelowskl, jw.,
s. 36.
53
KRYSTYNA PILCH
TYMPANON ROMAŃSKI Z OŁBINA*
W sierpniu 1962 r., w trakcie prac rozbiórkowych
Prowadzonych przy murach bramy wjazdowej, pro-
wadzącej do magazynów dobudowanych w latach
1769—89 1 do wschodniej ściany Arsenału Miejskiego
We Wrocławiu, napotkano nad prześwitem wejścia
Pa zamurowany romański tympanon z awersem prze-
kutym na kartusz z napisem: — Konige: Preus:
Proviant Haus —.
Odnaleziony relikt rzeźby romańskiej jest znanym
W literaturze jedynie z ryciny z XVIII w. i mie-
dziorytu z 1 ćw. tegoż stulecia 2 tympanonem z Ołbi-
na, fundacji Jaksy, zięcia Piotra Własta, datowanym
Pa lata ok. 1162 3. Opisuje go wraz z innymi rzeźba-
mi pochodzącymi z opactwa św. Wincentego, a wmu-
rowanymi po 1529 r. w fasadę szpitala Wszystkich
Świętych, F. B. Wernher w swej Topografia Silesiae 4.
Ostatnia wzmianka o nim donosząca, że znajdował
się w tym samym miejscu pochodzi z końca XVIII w.5
Następna z r. 1800 mówi o rozebraniu starego szpi-
tala i wyjęciu elementów rzeźbiarskich, ale nie oma-
wia ich szczegółowo6. Ponieważ okres ten zbiega się
z datą budowy wspomnianego magazynu najpewniej
Wówczas właśnie tympanon został przekuty na kar-
tusz i w tej formie użyty powtórnie. W tym też cza-
sie uszkodzono jeszcze bardziej lewy narożnik rzeźby,
Już poprzednio nieco nadwyrężony, co widoczne jest
Pa wspomnianym miedziorycie.
Ponieważ dotychczasowa znajomość obiektu opiera
się wyłącznie na nienajwierniejszych, jak się to obec-
* Tympanon znajduje się w lapidarium Konserwatora
Zabytków m. Wrocławia.
1 M. Bukowski, Arsenal Miejski przy bramie Miko-
Rajskiej we Wrocławiu. „Studia i Materiały do Historii Woj-
skowości”, Warszawa 1958, t. IV, s. 336.
2 M. Morelowskl, Studia nad architekturą i rzeźbą
na Wrocławskim Olbinie XII wieku, „Sprawozdania Wrocł.
Tow. Nauk.” dodatek 1, Wrocław 1955, s. 23, 11. 17; — Z.
“Wiechowski, Architektura na Śląsku do połowy XIII
wieku, Warszawa 1955, s. 336.
3 Morelowskl, jw., s. 30—31.
nie okazuje, rycinach, wydaje się celowe przedstawić
krótki opis znaleziska z uwzględnieniem stanu za-
chowania.
Półkolisty tympanon o wymiarach: wys. 95 cm,
szer. 135 cm (obecnie po uszkodzeniu lewego i czę-
ściowo prawego naroża), grubość 28 cm, został wy-
kuty w piaskowcu i nie wykazuje śladów polichromii.
Całość ujęto obramieniem, o dwu uskokach w części
półkolistej, na którym umieszczono napis. W części
górnej na osi symboliczne litery: — AQ ’, nieco ni-
żej po prawej: — AGAIIHH —». W uskoku dolnym
z pierwotnego napisu: — AD HANC NOVEL[l]A[mJ
DVX FERT SUA DONA CAPEL[1]AM QVE FERT
IACXO D[eu]S SVSCIPE TEMPLA PIUS —, brak
z lewej do słów — FERT SUA —, z prawej uszko-
dzone są częściowo litery — IU — ze sława —
PIUS —.
Po środku kompozycji umieszczono postać Chry-
stusa siedzącego na tęczy, całość w mandorli z bieg-
nącą wokół inwokacją: — IANVA SVM UITE PER
ME QVICVMq[ve] VENITE —, Pantokrator przed-
stawiony jest w typowym geście błogosławieństwa
z nimbem krzyżowym w tle głowy, z twarzą w myśli
starochrześcijańskiej tradycji pozbawioną brody; w
lewej ręce trzyma otwartą księgę z wyrytym zda-
niem: — EGO SVM QVI SVM —, Zwraca uwagę
bogate sfałdowanie szat, a szczególnie przewiązanie
szerokiej draperii, wylewającej się miękko w pasie,
oraz dekoracja brzegu płaszcza w formie stylizowa-
4 F. B. Wernher, Topografia Silesiae, Bibl. Uniwer-
sytecka we Wrocławiu Ms.R-551/II, s. 305.
5 Swiechowski, jw., s. 84.
6 Tamże, s. 82.
7 Napisy podaję w deskrypcji W. Semkowicza, Pa-
leografia łacińska, Kraków 1955, s. 544, wobec stwierdzenia
zgodności napisu na miedziorycie z oryginałem.
8 Między tymi wyrazami nie było nigdy żadnego napisu,
jak to przypuszcza w swej rozprawie Morelowskl, jw.,
s. 36.
53