DOI issue:
Heft 1
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Karłowska-Kamzowa, Alicja: Malowidła ścienne na Śląsku w XV wieku
DOI article:Lutostańska, Alicja: Zamek Krzyżtopór w Ujeździe
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0111
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
U. 7. Ukrzyżowanie, malowidło na
ścianie pn. nawy kościoła w Haj-
dukach. (Fot. IS PAN)
Nie udało się jednak związać ich
z twórczością znanych mistrzów,
czy warsztatów.
Polichromia kościoła pofrancisz-
kańskiego w Jaworze (il. 8) jest
odsłonięta tylko w kilku fragmen-
tach. Powstała po roku 1489 i jest
jednym z najwyższej klasy zabyt-
ków malarstwa ściennego na Śląsku
w końcu XV wieku. Decyduje o
tym harmonijność gestów postaci,
bogactwo pejzaży umieszczonych w
górnych partiach obrazów i piękno
kolorytu opartego na zestawieniu
jasnego, złocistego niemal ugru z
błękitem i niewielkim dodatkiem
ochry i zieleni.
Narastanie elementów natura-
lizmu w ciągu XV wieku doprowa-
dziło w końcu tego stulecia do
przełamania późnośredniowiecznej
konwencji kompozycyjnej w malar-
stwie ściennym Śląska. Nastąpiło
to w momencie gdy potrafiono
stworzyć prawdziwą iluzję trójwy-
miarowej kompozycji i prawidłowo
przedstawić realistyczny obraz czło-
wieka wraz z jego cechami indy-
widualnymi. Malowidła w Kałko-
wie (faza II), w prezbiterium fary
ziębickiej i na ścianie ambitu ka-
tedry wrocławskiej wskazują, że
umiejętności te wprowadzone były
do malarstwa ściennego na przeło-
mie wieku XV/XVI.
Obok polichromii znanych ze
stosunkowo dużych partii odsłonię-
tych lub zachowanych całkowicie,
istnieje na Śląsku szereg drobnych,
nieraz szczątkowych fragmentów
malowideł, które zapewne powstały
w XV wieku — np. w Kowarach,
Kolnicy, Brzezinie, Jeleninie, Gli-
wicach, Jasienicy Dolnej, Nasławi-
cach.
Polichromie śląskie wykonane
w XV stuleciu włączone zostały do
większego zespołu gotyckich malo-
wideł ściennych, obejmujących tak-
że obiekty czternastowieczne. Zesta-
wienie znanych zabytków tej dzie-
dziny sztuki pozwoliło ustalić 71
polichromii powstałych w tym cza-
sie na Śląsku, a jest to zapewne
tylko drobna część malowideł wy-
konanych w ciągu dwóch stuleci.
Na podstawie istniejących obiektów
można stwierdzić, że na Śląsku
zdobiono malowidłami sale zamków
i wież mieszkalnych, zabudowań
klasztornych i kościołów, które
przechowały największe ilości dzieł.
Nie ma natomiast wiadomości o po-
lichromiach kamienic mieszczań-
skich, a malowidła z ratuszy po-
chodzą już z epoki nowożytnej. Za-
chowane na omawianym terenie
malowidła figuralne zdobią wnętrza
o niewielkich przestrzeniach — ko-
11. 8. Madonna, fragment malowidła
na ścianie pd. kościoła pofrancisz-
kańskiego w Jaworze.
(Fot. J. Kębłowski)
ścioły wiejskie, kaplice, zakrystie,
komnaty wnętrz mieszkalnych. Nie
dotrwały do naszych czasów poli-
chromie obejmujące całe wnętrza
monumentalnej architektury śląs-
kiej.
Obok dzieł poszczególnych war-
sztatów czy mistrzów, których
twórczość rysuje się wyraźniej,
udało się ustalić środowiska, w któ-
rych ta dziedzina sztuki rozwijała
się szczególnie bujnie. Należą do
nich: Wrocław, Brzeg i okolice —
teren oddziaływania mistrzów
wrocławskich, oraz księstwo świd-
nicko-jaworskie i nyskie.
ALICJA LUTOSTAŃSKA
ZAMEK KRZYZTOPÓR W UJEŻDZIE
(Streszczenie referatu wygłoszonego
Zamek Krzyżtopór był przed-
miotem licznych opisów i badań,
a poszczególnymi tematami jego
złożonej problematyki zajmowali
się badacze w XIX i XX wieku.
W wyniku podjętych przez autorkę
studiów nad mecenatem artystycz-
nym rodu Ossolińskich w wieku
XVII, wydobyta została garść wia-
na Zebraniu Naukowym Oddziału
domości charakteryzujących postać
zapomnianego humanisty i mecena-
sa Krzysztofa Ossolińskiego, woje-
wody sandomierskiego, fundatora
rezydencji w Ujeździe. Przytoczone
poniżej fakty z życia i działalności
wojewody rzucają nieco światła na
zagadkową i dotychczas nie zbada-
ną genezę Krzyżtoporu.
Warszawskiego w dniu 13.III.1962 r.)
Krzystof z Tęczyna Ossoliński
urodził się 28.IV.1587 w Bukowsku
koło Sanoka, z Jadwigi Sienieńskiej
i Jana Zbigniewa Ossolińskiego, wo-
jewody podlaskiego. W roku 1596
oddany został do kolegium OO Je-
zuitów w Lublinie, w latach 1604—
1607 przebywał na studiach u OO
Jezuitów w Wiirzburgu. W roku
101
U. 7. Ukrzyżowanie, malowidło na
ścianie pn. nawy kościoła w Haj-
dukach. (Fot. IS PAN)
Nie udało się jednak związać ich
z twórczością znanych mistrzów,
czy warsztatów.
Polichromia kościoła pofrancisz-
kańskiego w Jaworze (il. 8) jest
odsłonięta tylko w kilku fragmen-
tach. Powstała po roku 1489 i jest
jednym z najwyższej klasy zabyt-
ków malarstwa ściennego na Śląsku
w końcu XV wieku. Decyduje o
tym harmonijność gestów postaci,
bogactwo pejzaży umieszczonych w
górnych partiach obrazów i piękno
kolorytu opartego na zestawieniu
jasnego, złocistego niemal ugru z
błękitem i niewielkim dodatkiem
ochry i zieleni.
Narastanie elementów natura-
lizmu w ciągu XV wieku doprowa-
dziło w końcu tego stulecia do
przełamania późnośredniowiecznej
konwencji kompozycyjnej w malar-
stwie ściennym Śląska. Nastąpiło
to w momencie gdy potrafiono
stworzyć prawdziwą iluzję trójwy-
miarowej kompozycji i prawidłowo
przedstawić realistyczny obraz czło-
wieka wraz z jego cechami indy-
widualnymi. Malowidła w Kałko-
wie (faza II), w prezbiterium fary
ziębickiej i na ścianie ambitu ka-
tedry wrocławskiej wskazują, że
umiejętności te wprowadzone były
do malarstwa ściennego na przeło-
mie wieku XV/XVI.
Obok polichromii znanych ze
stosunkowo dużych partii odsłonię-
tych lub zachowanych całkowicie,
istnieje na Śląsku szereg drobnych,
nieraz szczątkowych fragmentów
malowideł, które zapewne powstały
w XV wieku — np. w Kowarach,
Kolnicy, Brzezinie, Jeleninie, Gli-
wicach, Jasienicy Dolnej, Nasławi-
cach.
Polichromie śląskie wykonane
w XV stuleciu włączone zostały do
większego zespołu gotyckich malo-
wideł ściennych, obejmujących tak-
że obiekty czternastowieczne. Zesta-
wienie znanych zabytków tej dzie-
dziny sztuki pozwoliło ustalić 71
polichromii powstałych w tym cza-
sie na Śląsku, a jest to zapewne
tylko drobna część malowideł wy-
konanych w ciągu dwóch stuleci.
Na podstawie istniejących obiektów
można stwierdzić, że na Śląsku
zdobiono malowidłami sale zamków
i wież mieszkalnych, zabudowań
klasztornych i kościołów, które
przechowały największe ilości dzieł.
Nie ma natomiast wiadomości o po-
lichromiach kamienic mieszczań-
skich, a malowidła z ratuszy po-
chodzą już z epoki nowożytnej. Za-
chowane na omawianym terenie
malowidła figuralne zdobią wnętrza
o niewielkich przestrzeniach — ko-
11. 8. Madonna, fragment malowidła
na ścianie pd. kościoła pofrancisz-
kańskiego w Jaworze.
(Fot. J. Kębłowski)
ścioły wiejskie, kaplice, zakrystie,
komnaty wnętrz mieszkalnych. Nie
dotrwały do naszych czasów poli-
chromie obejmujące całe wnętrza
monumentalnej architektury śląs-
kiej.
Obok dzieł poszczególnych war-
sztatów czy mistrzów, których
twórczość rysuje się wyraźniej,
udało się ustalić środowiska, w któ-
rych ta dziedzina sztuki rozwijała
się szczególnie bujnie. Należą do
nich: Wrocław, Brzeg i okolice —
teren oddziaływania mistrzów
wrocławskich, oraz księstwo świd-
nicko-jaworskie i nyskie.
ALICJA LUTOSTAŃSKA
ZAMEK KRZYZTOPÓR W UJEŻDZIE
(Streszczenie referatu wygłoszonego
Zamek Krzyżtopór był przed-
miotem licznych opisów i badań,
a poszczególnymi tematami jego
złożonej problematyki zajmowali
się badacze w XIX i XX wieku.
W wyniku podjętych przez autorkę
studiów nad mecenatem artystycz-
nym rodu Ossolińskich w wieku
XVII, wydobyta została garść wia-
na Zebraniu Naukowym Oddziału
domości charakteryzujących postać
zapomnianego humanisty i mecena-
sa Krzysztofa Ossolińskiego, woje-
wody sandomierskiego, fundatora
rezydencji w Ujeździe. Przytoczone
poniżej fakty z życia i działalności
wojewody rzucają nieco światła na
zagadkową i dotychczas nie zbada-
ną genezę Krzyżtoporu.
Warszawskiego w dniu 13.III.1962 r.)
Krzystof z Tęczyna Ossoliński
urodził się 28.IV.1587 w Bukowsku
koło Sanoka, z Jadwigi Sienieńskiej
i Jana Zbigniewa Ossolińskiego, wo-
jewody podlaskiego. W roku 1596
oddany został do kolegium OO Je-
zuitów w Lublinie, w latach 1604—
1607 przebywał na studiach u OO
Jezuitów w Wiirzburgu. W roku
101