DOI issue:
Heft 1
DOI article:Lorentz, Stanisław: XXV-Lecie Biuletynu Historii Sztuki
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0009
XXV-LECIE BIULETYNU HISTORII SZTUKI
Warszawski ośrodek polskiej historii sztuki, który
począł kształtować się w czasie pierwszej wojny
światowej w związku z utworzeniem katedry historii
sztuki na wskrzeszonym polskim Uniwersytecie War-
szawskim, powierzonej dr Zygmuntowi Batowskiemu
ze Lwowa, około r. 1930 począł się coraz szybciej
rozrastać i umacniać. Wychowankowie Uniwersytetu
w tym czasie obejmować poczęli samodzielne stano-
wiska naukowe, muzealne i konserwatorskie, podej-
mując prace badawcze z różnych dziedzin historii
sztuki.
Na Politechnice Warszawskiej od r. 1915 znalazło
się wielu młodych wybitnych architektów, specja-
lizujących się w dziedzinie historii architektury
i w konserwacji zabytków. Gdy w r. 1921 Zakład
przy katedrze Architektury Polskiej, kierowany przez
prof. dr Oskara Sosnowskiego, otrzymał dotację
zwyczajną w budżecie uczelni, a w r. 1922 uzyskał
w Senacie zatwierdzenie swego Regulaminu, powstał
tu ośrodek, w którym koncentrować się również
poczęły badania nie tylko nad historią architektury
i urbanistyki, ale też historią sztuki. Sekcja V Za-
kładu nosiła od początku nazwę Sekcji Historii
Sztuki, po to powołanej, by ułatwić współpracę archi-
tektów -z historykami sztuki.
Mimo, że ruch naukowy w zakresie historii sztuki
zaczął się w Warszawie bardzo ożywiać, w War-
szawskim Towarzystwie Naukowym nie utworzono
samodzielnej Sekcji czy Komisji Historii Sztuki,
odpowiadającej Komisji Historii Sztuki Polskiej
Akademii Umiejętności w Krakowie lub sekcjom
w innych naszych terenowych Towarzystwach Nauko-
kowych. Warszawskie Towarzystwo Naukowe nie
skupiało w związku z tym licznych już w stolicy
historyków sztuki i nie posiadało periodycznego
wydawnictwa z tego zakresu. Żywym ośrodkiem,
łączącym historyków sztuki i architektów było ciągle
jeszcze Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Prze-
szłości, działające od r. 1906. W r. 1929 obok Wy-
działu Konserwatorskiego z inicjatywy prof. dr Oskara
Sosnowskiego utworzono Wydział II Historii Sztuki
i Kultury. „Zadaniem jego w pierwszym rzędzie było
— jak to mówi sprawozdanie z r. 1933 — stworzenie
naukowego odpowiednika praktycznych zadań, speł-
nianych przez Wydział Konserwatorski oraz stworze-
nie ośrodka, skupiającego pracowników danej dzie-
dziny do wspólnego wysiłku na gruncie przyjaciel-
skiej wymiany poglądów. Dotychczasowy zupełny
brak takiego ośrodka krystalizacyjnego na gruncie
Warszawskim stanowił wielką bolączkę, szczególnie
dotkliwie odczuwaną przez młode pokolenie huma-
nistów i architektów”.
To wszystko trzeba było przypomnieć, by wyjaśnić,
w jakiej atmosferze zrodziła się myśl utworzenia
Periodycznego organu naukowego, poświęconego
sztuce i kulturze artystycznej. Powstać taki organ
mógł wówczas tylko w oparciu o Zakład Architektury
Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej,
instytucję prężną i doskonale kierowaną, która przy-
ciągnęła do współpracy i paru z najwybitniejszych
warszawskich historyków sztuki młodszego pokolenia.
Dn. 1 września 1932 r. datowany jest nr 1
„Biuletynu Naukowego”, kwartalnika wydawanego
przez Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki
Politechniki Warszawskiej. Komitet Redakcyjny sta-
nowili: prof. dr Oskar Sosnowski, mgr Witold Kiesz-
kowski, inż. arch. Franciszek Piaścik, dr Juliusz
Starzyński, dr Michał Walicki i inż. arch. Jan Za-
chwatowicz. Redaktorem wydawnictwa został Witold
Kieszkowski. Aby zapewnić „Biuletynowi” kontakt
ze wszystkimi ważniejszymi ośrodkami historii sztuki
w Polsce powołano stałych korespondentów, na któ-
rych pierwszej liście znaleźli się: dr Gwido Chma-
rzyński (Toruń), ks. prof. dr Szczęsny Dettloff (Po-
znań), dr Tadeusz Dobrowolski (Katowice), dr Józef
Dutkiewicz (Łuck), Ludwik Gródecki (Paryż), dr
Zbigniew Hornung (Lwów), dr Karolina Lanckorowska
(Rzym), dr Stanisław Lorentz (Wilno), dr Ksawery
Piwocki (Lublin) i prof. dr Konstanty Ronczewski
(Ryga). Później listę korespondentów dopełni dr
Karol Estreicher (Kraków), mgr Zbigniew Rewski
(Łuck), prof. Pauls Kundzinś (Ryga) i dr Jan Zar-
nowski (Paryż). Do Komitetu Redakcyjnego powołano
w następnych latach dr Stanisława Herbsta i Zbig-
niewa Dmochowskiego. W końcu r. 1936 redakcję
objął doc. dr Juliusz Starzyński, a w końcu r. 1937 —
dr Stanisław Herbst.
W Słowie Wstępnym do nr 1 „Biuletynu” Komitet
Redakcyjny wymieniał w programie wydawnictwa:
1. ogłaszanie ewidencji zbiorów i prac Zakładu
2. krótkie artykuły o charakterze nowych przy-
czynków źródłowych, recenzje, rozprawy pro-
gramowe i metodyczne, notatki bibliograficzne
3. komunikaty Towarzystw Naukowych.
W pierwszym roczniku zamieszczono zarys dzia-
łalności Zakładu Historii Architektury Polskiej
i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej w ciągu
pierwszych 10 lat jego istnienia, artykuł o dwu-
dziestopięcioleciu działalności Towarzystwa Opieki
nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, sprawo-
zdanie z działalności Wydziału Konserwatorskiego
w latach 1920—30, oraz sprawozdania z działalności
Wydziału Historii Sztuki i Kultury, a również in-
formacje o zbiorach Zakładu. Ale już w tym pierw-
szym tomie znalazły się też liczne artykuły i komu-
nikaty z zakresu historii sztuki, niezwiązane z dzia-
łalnością Zakładu.
Kwartalnikowi od tomu II nadano więc nową
nazwę: „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, wy-
jaśniając w słowie wstępnym do numeru 1, że
modyfikacja tytułu spowodowana została koniecz-
nością pełniejszego uzewnętrznienia skrystalizowanego
już charakteru i zakresu wydawnictwa, które stało
się jedynym w Polsce pismem specjalnym w swej
dziedzinie. Jako innowację zapowiedziano między
innymi wprowadzenie numerów specjalnych. Nr 1
tomu II poświęcony został Pomorzu.
3
Warszawski ośrodek polskiej historii sztuki, który
począł kształtować się w czasie pierwszej wojny
światowej w związku z utworzeniem katedry historii
sztuki na wskrzeszonym polskim Uniwersytecie War-
szawskim, powierzonej dr Zygmuntowi Batowskiemu
ze Lwowa, około r. 1930 począł się coraz szybciej
rozrastać i umacniać. Wychowankowie Uniwersytetu
w tym czasie obejmować poczęli samodzielne stano-
wiska naukowe, muzealne i konserwatorskie, podej-
mując prace badawcze z różnych dziedzin historii
sztuki.
Na Politechnice Warszawskiej od r. 1915 znalazło
się wielu młodych wybitnych architektów, specja-
lizujących się w dziedzinie historii architektury
i w konserwacji zabytków. Gdy w r. 1921 Zakład
przy katedrze Architektury Polskiej, kierowany przez
prof. dr Oskara Sosnowskiego, otrzymał dotację
zwyczajną w budżecie uczelni, a w r. 1922 uzyskał
w Senacie zatwierdzenie swego Regulaminu, powstał
tu ośrodek, w którym koncentrować się również
poczęły badania nie tylko nad historią architektury
i urbanistyki, ale też historią sztuki. Sekcja V Za-
kładu nosiła od początku nazwę Sekcji Historii
Sztuki, po to powołanej, by ułatwić współpracę archi-
tektów -z historykami sztuki.
Mimo, że ruch naukowy w zakresie historii sztuki
zaczął się w Warszawie bardzo ożywiać, w War-
szawskim Towarzystwie Naukowym nie utworzono
samodzielnej Sekcji czy Komisji Historii Sztuki,
odpowiadającej Komisji Historii Sztuki Polskiej
Akademii Umiejętności w Krakowie lub sekcjom
w innych naszych terenowych Towarzystwach Nauko-
kowych. Warszawskie Towarzystwo Naukowe nie
skupiało w związku z tym licznych już w stolicy
historyków sztuki i nie posiadało periodycznego
wydawnictwa z tego zakresu. Żywym ośrodkiem,
łączącym historyków sztuki i architektów było ciągle
jeszcze Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Prze-
szłości, działające od r. 1906. W r. 1929 obok Wy-
działu Konserwatorskiego z inicjatywy prof. dr Oskara
Sosnowskiego utworzono Wydział II Historii Sztuki
i Kultury. „Zadaniem jego w pierwszym rzędzie było
— jak to mówi sprawozdanie z r. 1933 — stworzenie
naukowego odpowiednika praktycznych zadań, speł-
nianych przez Wydział Konserwatorski oraz stworze-
nie ośrodka, skupiającego pracowników danej dzie-
dziny do wspólnego wysiłku na gruncie przyjaciel-
skiej wymiany poglądów. Dotychczasowy zupełny
brak takiego ośrodka krystalizacyjnego na gruncie
Warszawskim stanowił wielką bolączkę, szczególnie
dotkliwie odczuwaną przez młode pokolenie huma-
nistów i architektów”.
To wszystko trzeba było przypomnieć, by wyjaśnić,
w jakiej atmosferze zrodziła się myśl utworzenia
Periodycznego organu naukowego, poświęconego
sztuce i kulturze artystycznej. Powstać taki organ
mógł wówczas tylko w oparciu o Zakład Architektury
Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej,
instytucję prężną i doskonale kierowaną, która przy-
ciągnęła do współpracy i paru z najwybitniejszych
warszawskich historyków sztuki młodszego pokolenia.
Dn. 1 września 1932 r. datowany jest nr 1
„Biuletynu Naukowego”, kwartalnika wydawanego
przez Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki
Politechniki Warszawskiej. Komitet Redakcyjny sta-
nowili: prof. dr Oskar Sosnowski, mgr Witold Kiesz-
kowski, inż. arch. Franciszek Piaścik, dr Juliusz
Starzyński, dr Michał Walicki i inż. arch. Jan Za-
chwatowicz. Redaktorem wydawnictwa został Witold
Kieszkowski. Aby zapewnić „Biuletynowi” kontakt
ze wszystkimi ważniejszymi ośrodkami historii sztuki
w Polsce powołano stałych korespondentów, na któ-
rych pierwszej liście znaleźli się: dr Gwido Chma-
rzyński (Toruń), ks. prof. dr Szczęsny Dettloff (Po-
znań), dr Tadeusz Dobrowolski (Katowice), dr Józef
Dutkiewicz (Łuck), Ludwik Gródecki (Paryż), dr
Zbigniew Hornung (Lwów), dr Karolina Lanckorowska
(Rzym), dr Stanisław Lorentz (Wilno), dr Ksawery
Piwocki (Lublin) i prof. dr Konstanty Ronczewski
(Ryga). Później listę korespondentów dopełni dr
Karol Estreicher (Kraków), mgr Zbigniew Rewski
(Łuck), prof. Pauls Kundzinś (Ryga) i dr Jan Zar-
nowski (Paryż). Do Komitetu Redakcyjnego powołano
w następnych latach dr Stanisława Herbsta i Zbig-
niewa Dmochowskiego. W końcu r. 1936 redakcję
objął doc. dr Juliusz Starzyński, a w końcu r. 1937 —
dr Stanisław Herbst.
W Słowie Wstępnym do nr 1 „Biuletynu” Komitet
Redakcyjny wymieniał w programie wydawnictwa:
1. ogłaszanie ewidencji zbiorów i prac Zakładu
2. krótkie artykuły o charakterze nowych przy-
czynków źródłowych, recenzje, rozprawy pro-
gramowe i metodyczne, notatki bibliograficzne
3. komunikaty Towarzystw Naukowych.
W pierwszym roczniku zamieszczono zarys dzia-
łalności Zakładu Historii Architektury Polskiej
i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej w ciągu
pierwszych 10 lat jego istnienia, artykuł o dwu-
dziestopięcioleciu działalności Towarzystwa Opieki
nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, sprawo-
zdanie z działalności Wydziału Konserwatorskiego
w latach 1920—30, oraz sprawozdania z działalności
Wydziału Historii Sztuki i Kultury, a również in-
formacje o zbiorach Zakładu. Ale już w tym pierw-
szym tomie znalazły się też liczne artykuły i komu-
nikaty z zakresu historii sztuki, niezwiązane z dzia-
łalnością Zakładu.
Kwartalnikowi od tomu II nadano więc nową
nazwę: „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, wy-
jaśniając w słowie wstępnym do numeru 1, że
modyfikacja tytułu spowodowana została koniecz-
nością pełniejszego uzewnętrznienia skrystalizowanego
już charakteru i zakresu wydawnictwa, które stało
się jedynym w Polsce pismem specjalnym w swej
dziedzinie. Jako innowację zapowiedziano między
innymi wprowadzenie numerów specjalnych. Nr 1
tomu II poświęcony został Pomorzu.
3