DOI issue:
Heft 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Sulerzyska, Teresa: Z twórczości rysunkowej Jana Piotra Norblina
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0306
TERESA SULERZYSKA
Z TWÓRCZOŚCI RYSUNKOWEJ JANA PIOTRA NORBL1NA
J. P. Norblin, sprowadzony do Polski przez Adama
i Izabelę Czartoryskich w 1774 r., zajmował zawsze
w gronie artystów związanych z ich dworem najważ-
niejsze miejsce. Na tle tych długotrwałych stosunków,
które nie ustały i po wyjeździe artysty z Polski
w 1804 r„ dziwnie uderza prawie zupełny brak pośród
znanych nam portretów Norblina — malarskich,
graficznych i szkiców wielu osób, głównie z kręgu
własnej rodziny i najbliższego otoczenia — wizerun-
ków rodziny książęcej *. Tę skąpą ikonografię Czarto-
ryskich wzbogaca do pewnego stopnia wizerunek ks.
Izabeli ze zbioru Stanisława Augusta (il. 1)1 2, opatrzo-
ny własnoręcznym podpisem Norblina Mar inne dans
la Colonie représenté par Md la Princesse Generale
de Podolie. Wartość portretowa owego studium jest
niewielka, bowiem artysta rysy modela przekazał
w sposób nader powierzchowny, z nikłym tylko po-
dobieństwem do charakterystycznej twarzy księżny,
skupiając się natomiast na dokładnym odtworzeniu
jej kostiumu. Rysunek jest jednocześnie jeszcze jed-
nym ciekawym plastycznym dokumentem życia
teatralnego na dworze Czartoryskich. Książę Adam
odegrał bardzo ważną i wielostronną rolę w rozwoju
polskiej sceny, zajmując się teatrem zawodowym
i amatorskim i popierając rodzimą twórczość scenicz-
ną; sam napisał lub przetłumaczył kilka komedii,
a w przedmowach zostawił cenne rozważania z za-
kresu teorii i historii tragedii i komedii3. Obdarzona
żywymi zamiłowaniami teatralno-muzycznymi księżna
Izabela współdziałała z mężem, a na dworze była
główną organizatorką licznych uroczystości uświetnia-
nych przez tańce, sztuczne ognie, żywe obrazy wysta-
wiane w ogrodzie lub w salonie oraz amatorskie
przedstawienia, które były ulubioną rozrywką towa-
rzyską w owym czasie. Norblin był niejednokrotnie
ilustratorem tych widowisk. Na omawianym rysunku
pochodzącym z 1778 (9?) r„ 32-letnia wówczas księżna
jest przedstawiona, jak się wydaje, w roli tytułowej
w dwuaktowej operze komicznej pt. La Colonie
z muzyką A. M. G. Sacchiniego, do której tekst
francuski dorobił znany w tym czasie kompozytor
i pisarz Nicolas E. Framery4 (wersja włoska znana
pt. Isola d’amore). Akcja jej dzieje się na „wyspie
świeżo osiadłej”, na której drogą przypadku znaleźli
się bohaterowie utworu tj. Fontalb, gubernator wyspy,
Belinda „amantka jego”, Marysia (Maryna) „młoda
ogrodniczka” i Błażej „ogrodnik kochający Marysię”.
Ta ciesząca się powodzeniem, krótka i wdzięczna
1 Z. Batowski, Norblin, Lwów 1911, s. 132. Ogólnie
znane to portret ks. Teresy Czartoryskiej ze zb. Pawlikow-
skich i rysunek ołówkiem ks. Izabeli z Nieborowa (B a-
towski, jw., il. 44).
2 Gab. Ryc. Bibl. U.W., Teka 33 z rycinami Portraits de
femmes de qualité..., nr 71. Rysunek sygnowany atramen-
tem NB f. 1778, W. (Warszawa?), z późniejszym dopiskiem
ołówkiem de Norblin. Poza nim w tece znajdują się dwa
znane portrety księżny: mezzotinta Giuseppe Marchi i mie-
dzioryt G. Testoliniego wg rysunku M. Cosway.
3 L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisła-
wa Augusta, Lwów 1925, t. I, s. 21—47, 159—165, 166; t. II,
s. 17—18; K. Wierzbicka, Zycie teatralne w Warszawie
za Stanisława Augusta, Warszawa 1949, s. 55, 97—99, 104—105,
106. Zob. też życiorysy Czartoryskich w Polskim Słowniku
Biograficznym, t. IV, Kraków 1938, s. 245, 251.
4 Wystawiona w tym opracowaniu w 1775 r. odniosła
duży sukces. W Polsce La Colonie była grana przez zawo-
dową trupę francuską w 1778 r., a przez aktorów polskich
w roku następnym. Zob.: Bernacki, jw., t. II, s. 253.
Tłumaczenie polskie ukazało się drukiem w 1780 r. : Osada
Nowa, opera we dwóch aktach z francuskiego; stosowana
do muzyki włoskiej Pana Sachini, y na teatrum warszaw-
skim reprezentowana, Warszawa 1780, (druk. P. Dufour).
282
Z TWÓRCZOŚCI RYSUNKOWEJ JANA PIOTRA NORBL1NA
J. P. Norblin, sprowadzony do Polski przez Adama
i Izabelę Czartoryskich w 1774 r., zajmował zawsze
w gronie artystów związanych z ich dworem najważ-
niejsze miejsce. Na tle tych długotrwałych stosunków,
które nie ustały i po wyjeździe artysty z Polski
w 1804 r„ dziwnie uderza prawie zupełny brak pośród
znanych nam portretów Norblina — malarskich,
graficznych i szkiców wielu osób, głównie z kręgu
własnej rodziny i najbliższego otoczenia — wizerun-
ków rodziny książęcej *. Tę skąpą ikonografię Czarto-
ryskich wzbogaca do pewnego stopnia wizerunek ks.
Izabeli ze zbioru Stanisława Augusta (il. 1)1 2, opatrzo-
ny własnoręcznym podpisem Norblina Mar inne dans
la Colonie représenté par Md la Princesse Generale
de Podolie. Wartość portretowa owego studium jest
niewielka, bowiem artysta rysy modela przekazał
w sposób nader powierzchowny, z nikłym tylko po-
dobieństwem do charakterystycznej twarzy księżny,
skupiając się natomiast na dokładnym odtworzeniu
jej kostiumu. Rysunek jest jednocześnie jeszcze jed-
nym ciekawym plastycznym dokumentem życia
teatralnego na dworze Czartoryskich. Książę Adam
odegrał bardzo ważną i wielostronną rolę w rozwoju
polskiej sceny, zajmując się teatrem zawodowym
i amatorskim i popierając rodzimą twórczość scenicz-
ną; sam napisał lub przetłumaczył kilka komedii,
a w przedmowach zostawił cenne rozważania z za-
kresu teorii i historii tragedii i komedii3. Obdarzona
żywymi zamiłowaniami teatralno-muzycznymi księżna
Izabela współdziałała z mężem, a na dworze była
główną organizatorką licznych uroczystości uświetnia-
nych przez tańce, sztuczne ognie, żywe obrazy wysta-
wiane w ogrodzie lub w salonie oraz amatorskie
przedstawienia, które były ulubioną rozrywką towa-
rzyską w owym czasie. Norblin był niejednokrotnie
ilustratorem tych widowisk. Na omawianym rysunku
pochodzącym z 1778 (9?) r„ 32-letnia wówczas księżna
jest przedstawiona, jak się wydaje, w roli tytułowej
w dwuaktowej operze komicznej pt. La Colonie
z muzyką A. M. G. Sacchiniego, do której tekst
francuski dorobił znany w tym czasie kompozytor
i pisarz Nicolas E. Framery4 (wersja włoska znana
pt. Isola d’amore). Akcja jej dzieje się na „wyspie
świeżo osiadłej”, na której drogą przypadku znaleźli
się bohaterowie utworu tj. Fontalb, gubernator wyspy,
Belinda „amantka jego”, Marysia (Maryna) „młoda
ogrodniczka” i Błażej „ogrodnik kochający Marysię”.
Ta ciesząca się powodzeniem, krótka i wdzięczna
1 Z. Batowski, Norblin, Lwów 1911, s. 132. Ogólnie
znane to portret ks. Teresy Czartoryskiej ze zb. Pawlikow-
skich i rysunek ołówkiem ks. Izabeli z Nieborowa (B a-
towski, jw., il. 44).
2 Gab. Ryc. Bibl. U.W., Teka 33 z rycinami Portraits de
femmes de qualité..., nr 71. Rysunek sygnowany atramen-
tem NB f. 1778, W. (Warszawa?), z późniejszym dopiskiem
ołówkiem de Norblin. Poza nim w tece znajdują się dwa
znane portrety księżny: mezzotinta Giuseppe Marchi i mie-
dzioryt G. Testoliniego wg rysunku M. Cosway.
3 L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisła-
wa Augusta, Lwów 1925, t. I, s. 21—47, 159—165, 166; t. II,
s. 17—18; K. Wierzbicka, Zycie teatralne w Warszawie
za Stanisława Augusta, Warszawa 1949, s. 55, 97—99, 104—105,
106. Zob. też życiorysy Czartoryskich w Polskim Słowniku
Biograficznym, t. IV, Kraków 1938, s. 245, 251.
4 Wystawiona w tym opracowaniu w 1775 r. odniosła
duży sukces. W Polsce La Colonie była grana przez zawo-
dową trupę francuską w 1778 r., a przez aktorów polskich
w roku następnym. Zob.: Bernacki, jw., t. II, s. 253.
Tłumaczenie polskie ukazało się drukiem w 1780 r. : Osada
Nowa, opera we dwóch aktach z francuskiego; stosowana
do muzyki włoskiej Pana Sachini, y na teatrum warszaw-
skim reprezentowana, Warszawa 1780, (druk. P. Dufour).
282