DOI Heft:
Heft 2
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Brykowski, Ryszard: Dwa nieznane rysunki kościoła w Piasecznie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0168
RYSZARD BRYKOWSKI
DWA NIEZNANE RYSUNKI KOŚCIOŁA W PIASECZNIE
Odnalezione ostatnio dwa nieznane dotąd rysunki
kościoła parafialnego w Piasecznie1 pozwalają na
ujawnienie nowych szczegółów z jego historii.
Data wzniesienia obecnego, drugiego z kolei, póź-
nogotyckiego kościoła parafialnego p.w. św.Anny
w Piasecznie nie jest dokładnie ustalona, należy
przyjąć, że fakt ten miał miejsce po połowie
XVI w.2. W ciągu swego istnienia kościół był kilka-
krotnie remontowany i modernizowany. Pierwsza zna-
na restauracja przeprowadzona została po 1603 r.3,
Następna — ze znaczną barokową modernizacją wnę-
trza i wyposażenia, nastąpiła w 1736 r. z fundacji
Aleksandra Sułkowskiego starosty piaseczyńskiego4.
Po raz trzeci kościół był restaurowany w 1833 r.
i wówczas został zewnątrz otynkowany5. W 1893 r.
wzniesiono nową wieżyczkę nad nawą6. Odnawiany
był w 1904 r. i po uszkodzeniach w czasie pierwszej
wojny światowej w 1914 r. ’. Przed 1933 r. pokryty
został nowym dachem8. Od 1955 r. rozpoczęto prace
1 Oba rysunki zostały ujawnione w Piasecznie, podczas
redakcyjnego objazdu pow. piaseczyńskiego jeslenią 1961 r.
w związku z przygotowywanym do druku Katalogiem Za-
bytków Sztuki; Katalog zabytków sztuki w Polsce. Woje-
wództwo warszawskie. Powiat piaseczyński, opr. E. Żyłko,
D. Kaczmarzyk, pod redakcją I. Galickiej i E.
Żyłko, Warszawa 1962.
2 Poprzedni drewniany kościół spalił się w czasie pożaru
miasta ok. połowy XVI w. Nowy murowany kościół był już
wzniesiony w 1565 r. (wg odpisu znajdującego się w parafii,
z wizytacji odbytej w tymże roku). Por. Ks. S. Herma-
nowicz, Parafia Piaseczno, ,,Wiadomości Archidiecezjalne
Warszawskie”, 1951. Erekcja parafii, zapewne ponowna, na-
stępuje w 1556 r. Por. Ks. W. K n a p i ń s k 1, [Wypisy archi-
walne], rkps w zbiorach CZMiOZ. Budowę więc obecnego
kościoła rozpoczęto w 1556 r. lub może nawet nieco wcześ-
niej, a ukończono przed 1565 r.
3 J. Łuka siewie z, Krótki opis historyczny kościołów
parochialnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, Poznań 1863,
t. III.
4 K. Stronczyńskl, Opisy zabytków starożytności
przez delegacje wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej
Królestwa w latach 1844—1846 zebrane i rysunkami w osob-
konserwatorskie, które objęły m.in. odsłonięcie spod
tynku wątku ceglanego ścian zewnętrznych oraz de-
koracji szczytów kościoła 9.
Analiza odnalezionych rysunków pozwala na usta-
lenie zakresu projektowanych prac na początku
w. XIX, a następnie na określenie stopnia ewentual-
nej ich realizacji.
Rysunek 1 (il. 1)
Na arkuszu tym (wym. 250 X 200 mm, stan zachowa-
nia dobry) wykreślone są trzy rysunki dotyczące
ostatniej górnej kondygnacji wieży kościelnej, u dołu
rzut poziomy, powyżej, po bokach dwa przekroje.
W prawym dolnym narożu arkusza znajduje się syg-
natura Bauconductora Schwarze10, w lewym dolnym
narożu miejsce i data wykonania rysunku: „Warsza-
wa 22 czerwca 1803 r.”, poniżej rzutu podziałka linio-
wa. Wszystkie napisy na tym rysunku podane są
w języku niemieckim i wykonane ręcznie pismem
pochyłym. Pełny tekst opisu arkusza, umieszczony
nych atlasach zawartymi objaśnione. Gubernia Warszawska,
1850—1855, rkps Gab. Ryc. BUW, M. Baliński, T. Li-
piński, Starożytna Polska pod względem historycznym,
jeograficznym i statystycznym opisana, Warszawa 1843, t. I;
Lukaslewlcz, jw.
5 Rzemieślnik z Mostowej Ulicy, Kościół w Piasecznie,
,,Opiekun Domowy”, 1868, t. IV, nr 39. Rzekoma ilustracja
kościoła w Piasecznie, zamieszczona przy tym artykule, do-
tyczy Innego obiektu.
a Hermanowicz, jw.
7 Tamże, oraz T. J. Żmudziński, Piaseczno mia-
sto królewskie i narodowe, Piaseczno 1933; tu także znaj-
duje się zestawienie wszystkich dotychczasowych wiadomości
o kościele.
» Żmudziński, jw.
a B. Bieniewska, Prace konserwatorskie. Woje-
wództwo warszawskie (1955—1957), „Ochrona Zabytków”, X,
1957, z. 4.
io s. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, War-
szawa 1954: „Schwarze. Konduktor kamery królewskiej, pod-
pisany na planach i przekrojach pałacu Saskiego w Warsza-
wie, wykonanych między 4.III.1810 a 17.III.1812”.
154
DWA NIEZNANE RYSUNKI KOŚCIOŁA W PIASECZNIE
Odnalezione ostatnio dwa nieznane dotąd rysunki
kościoła parafialnego w Piasecznie1 pozwalają na
ujawnienie nowych szczegółów z jego historii.
Data wzniesienia obecnego, drugiego z kolei, póź-
nogotyckiego kościoła parafialnego p.w. św.Anny
w Piasecznie nie jest dokładnie ustalona, należy
przyjąć, że fakt ten miał miejsce po połowie
XVI w.2. W ciągu swego istnienia kościół był kilka-
krotnie remontowany i modernizowany. Pierwsza zna-
na restauracja przeprowadzona została po 1603 r.3,
Następna — ze znaczną barokową modernizacją wnę-
trza i wyposażenia, nastąpiła w 1736 r. z fundacji
Aleksandra Sułkowskiego starosty piaseczyńskiego4.
Po raz trzeci kościół był restaurowany w 1833 r.
i wówczas został zewnątrz otynkowany5. W 1893 r.
wzniesiono nową wieżyczkę nad nawą6. Odnawiany
był w 1904 r. i po uszkodzeniach w czasie pierwszej
wojny światowej w 1914 r. ’. Przed 1933 r. pokryty
został nowym dachem8. Od 1955 r. rozpoczęto prace
1 Oba rysunki zostały ujawnione w Piasecznie, podczas
redakcyjnego objazdu pow. piaseczyńskiego jeslenią 1961 r.
w związku z przygotowywanym do druku Katalogiem Za-
bytków Sztuki; Katalog zabytków sztuki w Polsce. Woje-
wództwo warszawskie. Powiat piaseczyński, opr. E. Żyłko,
D. Kaczmarzyk, pod redakcją I. Galickiej i E.
Żyłko, Warszawa 1962.
2 Poprzedni drewniany kościół spalił się w czasie pożaru
miasta ok. połowy XVI w. Nowy murowany kościół był już
wzniesiony w 1565 r. (wg odpisu znajdującego się w parafii,
z wizytacji odbytej w tymże roku). Por. Ks. S. Herma-
nowicz, Parafia Piaseczno, ,,Wiadomości Archidiecezjalne
Warszawskie”, 1951. Erekcja parafii, zapewne ponowna, na-
stępuje w 1556 r. Por. Ks. W. K n a p i ń s k 1, [Wypisy archi-
walne], rkps w zbiorach CZMiOZ. Budowę więc obecnego
kościoła rozpoczęto w 1556 r. lub może nawet nieco wcześ-
niej, a ukończono przed 1565 r.
3 J. Łuka siewie z, Krótki opis historyczny kościołów
parochialnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, Poznań 1863,
t. III.
4 K. Stronczyńskl, Opisy zabytków starożytności
przez delegacje wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej
Królestwa w latach 1844—1846 zebrane i rysunkami w osob-
konserwatorskie, które objęły m.in. odsłonięcie spod
tynku wątku ceglanego ścian zewnętrznych oraz de-
koracji szczytów kościoła 9.
Analiza odnalezionych rysunków pozwala na usta-
lenie zakresu projektowanych prac na początku
w. XIX, a następnie na określenie stopnia ewentual-
nej ich realizacji.
Rysunek 1 (il. 1)
Na arkuszu tym (wym. 250 X 200 mm, stan zachowa-
nia dobry) wykreślone są trzy rysunki dotyczące
ostatniej górnej kondygnacji wieży kościelnej, u dołu
rzut poziomy, powyżej, po bokach dwa przekroje.
W prawym dolnym narożu arkusza znajduje się syg-
natura Bauconductora Schwarze10, w lewym dolnym
narożu miejsce i data wykonania rysunku: „Warsza-
wa 22 czerwca 1803 r.”, poniżej rzutu podziałka linio-
wa. Wszystkie napisy na tym rysunku podane są
w języku niemieckim i wykonane ręcznie pismem
pochyłym. Pełny tekst opisu arkusza, umieszczony
nych atlasach zawartymi objaśnione. Gubernia Warszawska,
1850—1855, rkps Gab. Ryc. BUW, M. Baliński, T. Li-
piński, Starożytna Polska pod względem historycznym,
jeograficznym i statystycznym opisana, Warszawa 1843, t. I;
Lukaslewlcz, jw.
5 Rzemieślnik z Mostowej Ulicy, Kościół w Piasecznie,
,,Opiekun Domowy”, 1868, t. IV, nr 39. Rzekoma ilustracja
kościoła w Piasecznie, zamieszczona przy tym artykule, do-
tyczy Innego obiektu.
a Hermanowicz, jw.
7 Tamże, oraz T. J. Żmudziński, Piaseczno mia-
sto królewskie i narodowe, Piaseczno 1933; tu także znaj-
duje się zestawienie wszystkich dotychczasowych wiadomości
o kościele.
» Żmudziński, jw.
a B. Bieniewska, Prace konserwatorskie. Woje-
wództwo warszawskie (1955—1957), „Ochrona Zabytków”, X,
1957, z. 4.
io s. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, War-
szawa 1954: „Schwarze. Konduktor kamery królewskiej, pod-
pisany na planach i przekrojach pałacu Saskiego w Warsza-
wie, wykonanych między 4.III.1810 a 17.III.1812”.
154