Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (25.1963)

KRYSTYNA SROCZYŃSKA

VOGEL A NIE BRENNA AUTOREM WIDOKÓW MOKOTOWSKICH

Z widoków Vogla przedstawiających rezydencję
Izabelli Lubomirskiej w Mokotowie znane były do-
tychczas dwie akwarele z r. 1790, pochodzące ze
zbiorów Stanisława Augusta \ a znajdujące się w
zbiorach Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu
Warszawskiego: Widok mostu koło ogrodu w Moko-
towie z okolicami Królikarni i Szop1 2 (il. 1), oraz
Widok ruin kończących ogród Mokotowski z widokiem
na Belweder i Zamek Ujazdowski3 (il. 2). Oba wi-
doki ujęte są z drogi (dzisiejszej ulicy Belwederskiej),
biegnącej wzdłuż kanału, ograniczającego posesję
księżnej marszałkowej. Kanał ten i most widoczne
są na planie ogrodu wykonanym około r. 1780 przez
J. Gawłowskiego4 (il. 5). Pierwszy widok ujęty jest
w kierunku południowo-zachodnim, drugi w północno-
-zachodnim. Ten ostatni znany jest również ze swo-
bodnej repliki z r. 1805 5, znajdującej się w Muzeum
Narodowym w Warszawie (il. 4).
Jednakowoż ostatnie badania pozwoliły przypisać
również Voglowi zespół 10 widoków mokotowskich

ze zbiorów łańcuckich, uchodzących dotychczas za
dzieła Vincenza Brenny. Widoków tych nie ma obec-
nie w Polsce. Prawdopodobnie wywiezione zostały
z Łańcuta przez Alfreda Potockiego w r. 1944 za-
granicę i znajdować się dziś powinny w posiadaniu
wdowy po ostatnim ordynacie. Z widoków tych wy-
konał w okresie międzywojennym konserwator lwow-
ski Józef Piotrowski fotografie, które naklejone na
karty Albumów ", stanowią Obecnie jedyne reproduk-
cje wywiezionych obrazów. Są one niestety bardzo
słabe i niewyraźne, co utrudniało w wysokim stopniu
badania nad autorstwem widoków.
W jednym Albumie znajdują się 4 fotografie wi-
doków z Mokotowa, w drugim — 12. Niektóre z nich
reprodukowane są parokrotnie, 4 ukazują te same
widoki i w całości i z obciętą lewą stroną, stąd na
pozór ogólna liczba widoków wydaje się większa niż
jest w istocie. W sumie jest ich 10. Przedstawiają
one: Widok na most i minkę w dolnym ogrodzie ’,
Widok części ogrodu od strony północno-wschodniej3,

1 T. Mańkowski, Galeria Stanisława Augusta, Lwów
1932, s. 484, E.21 i E.20.
2 Widok mostu kolo ogrodu w Mokotowie z okolicami
Królikarni i Szop, akw. pap., 33,8 X 49,9, sygn. : „Dessiné
d’après Nature par S.V.1790”, u dołu na marginesie napis:
„Vue du Port près du Jardin de Monkotow avec les Envi-
rons de la Garenne et de Szopy”, wl. Gab. Ryc. BUW, Zb.
Kr., T. 175, nr 233.
3 widok ruin kończących ogród Mokotowski z widokiem
na Belweder i Zamek Ujazdowski, akw. pap., 39,8 X 58, ozn.
obcą ręką: Ptaszek. 1790”, u dołu na marginesie napis: „Vue
d’une Ruine, qui finit le Jardin de Monkotow ou l’on volt
dane le lointain Belvedere et les Casernes d’Ujazdow.”,
wł. Gab. Ryc. BUW, Zb. Kr., T. 175, nr 232.
4 „Plan Monkotowa”, Plan ogólny ogrodu mokotowskie-
go w rysunku J. Gawłowskiego, wl. Gab. Hyc. BUW, Zb.
Kr., nr 54 a.

5 Widok Mokotowa i okolic, akw. pap., 59 X 68,3, sygn.:
„S. Vogel 1805”, u dołu na marginesie napis: „Vue d’une
partie du jardin de Monkotow avec ses environs”, wł. Mu-
zeum Narodowego w Warszawie, nr inw. 184959, pochodzi
ze zbiorów Raczyńskich.
o Album fotograficzny: Zamek w Łańcucie, opr. przez
J. Piotrowskiego, VI, Lwów 1929, wl. IS PAN, oraz
drugi Album opr. przez tegoż, Zamek w Łańcucie, VI,
Lwów 1936, wl. Muzeum w Łańcucie.
7 Widok na most i ruinkę w dolnym ogrodzie w Moko-
towie, akw. pap. Fotografia w Albumie, jw„ 1936, s. 40.
s Widok części ogrodu w Mokotowie od strony północ-
no-wschodniej, akw. pap., u dołu na marginesie napis: „Vue
d’une partie du Jardin de Monkotow:”, Fotografie w Albu-
mach, jw„ 1929, nr inw. 2494; oraz 1936, s. 56.

296