DOI Heft:
Heft 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Tatarkiewicz, Władysław: Kolumna Zygmunta a kolumna św. Heleny
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0084
WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ
II. 2. Medio-
lan, Kolumna
świętej Heleny
przy S. Paolo.
(Fot. Alinari)
mianowicie S. Paolo. Jest dziełem Giovanni Piętro
Lasagna. Rzeźbiarz ten dla dzisiejszej historii sztuki
nie znaczy wiele, ale za życia odgrywał w Mediolanie
znaczną rolę, pracując przez blisko pół wieku przy
wykańczaniu katedry (1611—58), od 1652 jako proto-
statuarius. Rzeźby jego dłuta są na fasadzie Duomo,
w głównym portalu, na dachach. Są także w innych
kościołach Mediolanu, w S. Maria presso S. Celso,
w S. Paolo, także w Ospedale Maggiore, w palazzo
delle Scuole Palatine. Wiadomo, że często wykonywał
swe rzeźby wedle rysunków nie własnych, lecz innych
artystów, w szczególności znanego malarza Giovanni
Battista Crespi, zw. Cerano (1557—1633). Tak też
miało być w wypadku rzeźby na kolumnie.
Ikonograficznie rzeźba ta sprawia pewne trudności.
Kolumna bywa niekiedy nazywana kolumną św.
Senatora. Święty ten żył w Mediolanie w V w.3
Wszakże to nie jego posąg stoi na kolumnie, po-
nieważ jest to posąg kobiecy. Ale nie jest to także
posąg św. Eufemii. Wprawdzie Eufemia z Chalcedonu,
umęczona w r. 310, była czczona we Włoszech Pół-
nocnych. Mediolan wzniósł jej kościół, ale jej atry-
buty są inne, nie krzyż, lecz dwa lwy albo koło zębate
albo miecz w piersi. Nie ona więc stoi na mediolań-
skiej kolumnie. Krzyż jest atrybutem właściwie
jednej tylko świętej: Heleny4. Wyrażono opinię, że
Lasagna wyrzeźbił św. Eufemię wedle wzoru św.
Heleny, ale opinii takiej niepodobna utrzymać. Po
prostu na kolumnie jest św. Helena. Nazwa colonna
di S. Eufemia pochodzi stąd, że stała obok kościoła
tej świętej; znaczy tyle co „kolumna przy św. Eufe-
mii”.
Jest rzeczą zupełnie możliwą, że Constante Ten-
calla, który w kilkadziesiąt lat po wzniesieniu ko-
lumny mediolańskiej zaprojektował architekturę
kolumny warszawskiej, mógł tamtą widzieć i wziąć
z niej natchnienie. Wszakże za mało znamy życiorys
tego rzeźbiarza, by móc to twierdzić na pewno.
Wystarczy ostrożniejszy wniosek: że kolumna Zyg-
munta nie jest zabytkiem odosobnionym, lecz należy
do pewnej grupy: nie tylko do szerszej grupy pom-
ników na kolumnie, ale do wąskiej grupy o wyraźnie
określonym kształcie i działaniu. W grupie tej nie
jest chronologicznie pierwsza. Ale to nie odbiera jej
wartości ani zabytkowej ani artystycznej; przeciwnie,
stoi na pewno wyżej od wcześniejszego mediolańskiego
zabytku.
3 F. D o y e, Heilige und Selige der rômisch-katholischen
Kirche, 1930.
4 L. R é a u, Iconographie de l’art chrétien, Paryż 1958/9,
t. III. — Są wprawdzie jeszcze dwie święte przedstawiane
z krzyżem, są to święte symboliczne: Parascewa (=Paras-
keué=personifikacja Wielkiego Piątku, Praskowia (wschod-
niego obrządku) i Wilgefortis (=virgo fortis). Nie ma żadnej
podstawy do przypuszczenia, by którejś z nich wznoszono
w Mediolanie w XVI czy XVII w. kolumnę.
LA COLONNE DU ROI S1G1SMOND III ET LA
COLONNE DE SAINTE HÉLÈNE
La statue du roi Sigismond III érigée sur une
colonne à l’entrée de l’ancienne cité est un monument
important de Varsovie. On conait peu de monuments
analogues; celui qui lui ressemble le plus est la
colonne de Sainte Hélène à Milan, oeuvre de G. P.
Lasagna, provenant de 1614—16, appelée parfois aussi
colonne de Sainte Euphémie.
76
II. 2. Medio-
lan, Kolumna
świętej Heleny
przy S. Paolo.
(Fot. Alinari)
mianowicie S. Paolo. Jest dziełem Giovanni Piętro
Lasagna. Rzeźbiarz ten dla dzisiejszej historii sztuki
nie znaczy wiele, ale za życia odgrywał w Mediolanie
znaczną rolę, pracując przez blisko pół wieku przy
wykańczaniu katedry (1611—58), od 1652 jako proto-
statuarius. Rzeźby jego dłuta są na fasadzie Duomo,
w głównym portalu, na dachach. Są także w innych
kościołach Mediolanu, w S. Maria presso S. Celso,
w S. Paolo, także w Ospedale Maggiore, w palazzo
delle Scuole Palatine. Wiadomo, że często wykonywał
swe rzeźby wedle rysunków nie własnych, lecz innych
artystów, w szczególności znanego malarza Giovanni
Battista Crespi, zw. Cerano (1557—1633). Tak też
miało być w wypadku rzeźby na kolumnie.
Ikonograficznie rzeźba ta sprawia pewne trudności.
Kolumna bywa niekiedy nazywana kolumną św.
Senatora. Święty ten żył w Mediolanie w V w.3
Wszakże to nie jego posąg stoi na kolumnie, po-
nieważ jest to posąg kobiecy. Ale nie jest to także
posąg św. Eufemii. Wprawdzie Eufemia z Chalcedonu,
umęczona w r. 310, była czczona we Włoszech Pół-
nocnych. Mediolan wzniósł jej kościół, ale jej atry-
buty są inne, nie krzyż, lecz dwa lwy albo koło zębate
albo miecz w piersi. Nie ona więc stoi na mediolań-
skiej kolumnie. Krzyż jest atrybutem właściwie
jednej tylko świętej: Heleny4. Wyrażono opinię, że
Lasagna wyrzeźbił św. Eufemię wedle wzoru św.
Heleny, ale opinii takiej niepodobna utrzymać. Po
prostu na kolumnie jest św. Helena. Nazwa colonna
di S. Eufemia pochodzi stąd, że stała obok kościoła
tej świętej; znaczy tyle co „kolumna przy św. Eufe-
mii”.
Jest rzeczą zupełnie możliwą, że Constante Ten-
calla, który w kilkadziesiąt lat po wzniesieniu ko-
lumny mediolańskiej zaprojektował architekturę
kolumny warszawskiej, mógł tamtą widzieć i wziąć
z niej natchnienie. Wszakże za mało znamy życiorys
tego rzeźbiarza, by móc to twierdzić na pewno.
Wystarczy ostrożniejszy wniosek: że kolumna Zyg-
munta nie jest zabytkiem odosobnionym, lecz należy
do pewnej grupy: nie tylko do szerszej grupy pom-
ników na kolumnie, ale do wąskiej grupy o wyraźnie
określonym kształcie i działaniu. W grupie tej nie
jest chronologicznie pierwsza. Ale to nie odbiera jej
wartości ani zabytkowej ani artystycznej; przeciwnie,
stoi na pewno wyżej od wcześniejszego mediolańskiego
zabytku.
3 F. D o y e, Heilige und Selige der rômisch-katholischen
Kirche, 1930.
4 L. R é a u, Iconographie de l’art chrétien, Paryż 1958/9,
t. III. — Są wprawdzie jeszcze dwie święte przedstawiane
z krzyżem, są to święte symboliczne: Parascewa (=Paras-
keué=personifikacja Wielkiego Piątku, Praskowia (wschod-
niego obrządku) i Wilgefortis (=virgo fortis). Nie ma żadnej
podstawy do przypuszczenia, by którejś z nich wznoszono
w Mediolanie w XVI czy XVII w. kolumnę.
LA COLONNE DU ROI S1G1SMOND III ET LA
COLONNE DE SAINTE HÉLÈNE
La statue du roi Sigismond III érigée sur une
colonne à l’entrée de l’ancienne cité est un monument
important de Varsovie. On conait peu de monuments
analogues; celui qui lui ressemble le plus est la
colonne de Sainte Hélène à Milan, oeuvre de G. P.
Lasagna, provenant de 1614—16, appelée parfois aussi
colonne de Sainte Euphémie.
76