DOI Heft:
Heft 1
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Karłowska-Kamzowa, Alicja: Malowidła ścienne na Śląsku w XV wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0110
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 4. Apostołowie, malowidło na
łuku łączowym kościoła cmentar-
nego w Jemielnicy.
(Fot. Z. Czarnecki)
w jednym przęśle. Zwiększyło to
wydatnie iluzyjność przedstawień,
niszcząc równocześnie dekoracyjną
rytmizację kompozycji streficznych.
Ten rodzaj założenia polichromii
ściennej nie został jednak szerzej
rozpowszechniony.
II. 5. Sw. Krzysztof, malowidło na
łuku łączowym kościoła w Siero-
tach.. (Fot. Z. Czarnecki)
W większości niedawno odsło-
niętych malowideł śląskich pocho-
dzących z 2-giej połowy XV wieku
widoczne jest stosowanie obok
ochry, ugrów i błękitu dużej ilości
zieleni różnych odcieni oraz nie-
kiedy czerni w kompozycji barwnej
polichromii. Linia prowadzona swo-
bodnie podkreśla trójwymiarowość
przedstawień. Nie ogranicza ona
plam barwnych, które kładzione
niezależnie od niej, zestawiane są
50-te lata XV stulecia, pomimo
wielu cech tradycyjnych, jak np.
stylizacja postaci Marii, czy Chrys-
tusa, tkwiąca jeszcze w charakterze
plastyki wieku XIV. — W poli-
chromii kościoła w Mirocinie Gór-
nym, wykonanej w końcu XV wie-
ku, umieszczono przedstawienia fi-
guralne na jednolitym tle czerwo-
nym, używając w niektórych sce-
nach schematów ikonograficznych
właściwych dla XIV stulecia.
z różnych odcieni bez przejść niu-
ansowych. Fragmenty cyklu pasyj-
nego z kościoła w Stolcu są do-
brym przykładem tego zjawiska.
Polichromia ta powstała w latach
60-tych lub 70-tych XV wieku; re-
prezentuje układ kompozycji stre-
fowych.
Malowidła nawy kościoła w
Strzelnikach (faza III) wykazują
analogie z drzeworytami, nie tylko
w sensie ewentualnych zapożyczeń
kompozycyjnych, ale efektów czysto
formalnych (il. 3). Gruba czarna
linia buduje kompozycję obrazu,
podczas gdy barwa uzupełnia ją,
nieznacznie podkolorowując rysu-
nek. Zjawisko to nie jest odosob-
nione w malarstwie śląskim, mi-
niatury kanonów z mszałów nr 8373
i nr 8377 (Bibl. Uniw. Wrocław)
z lat 1460/70 naśladują także efekty
drzeworytnictwa. Polichromia w
Strzelnikach została wykonana za-
pewne w tym samym czasie; ilu-
struje cykl pasyjny, Sąd Ostateczny
i przedstawienia dewocyjne. Malo-
widła w Jemielnicy (il. 4) i Siero-
tach (il. 5) są dziełami jednego
mistrza. Napis na malowanej tabli-
cy fundacyjnej w pierwszym z wy-
mienionych zabytków mówi, że po-
lichromię wykonano w 147.. (7) ro-
ku. Podobnie jak w malowidłach
strzelnickich (faza III) — linia jest
czynnikiem dominującym w kom-
pozycji obrazu, a barwa powtarza
jej układ potęgując działanie gra-
ficzne malowideł. Proporcje posta-
ci ludzkich są skrócone, twarze po-
siadają pospolite, nieraz rażąco zde-
formowane rysy. Kompozycje przed-
stawień są dwuwymiarowe. Barwą
dominującą jest ochra nieznacznie
uzupełniana błękitem i zielenią.
Malowidła reprezentują tradycyjną
sztukę terenów peryferyjnych,
wprowadzającą formy plastyki póź-
nośredniowiecznej do sztuki ludo-
wej epok następnych.
Na terenach północno-wschod-
nich Śląska zachowały się fragmen-
ty malowideł o charakterze trady-
cyjnym. W wieży mieszkalnej w
Witkowie (ił. 6) odsłonięto scenę
Ukrzyżowania i fragment przedsta-
wienia św. Jerzego. Koloryt malo-
wideł m.in. pozwala je datować na
Malowidła w nawie kościoła w
Hajdukach Nyskich reprezentują
układ kompozycji strefowej. Pomi-
mo wielu elementów naturalizmu
w rozwiązaniach poszczególnych
scen, dekoracja malarska pozostała
podporządkowana przestrzeni archi-
tektonicznej i nie niszczy płasz-
czyznowości ściany. Obok trzech
II. 6. Ukrzyżowanie, malowidło w
wieży mieszkalnej w Witkowie.
(Fot. J. Kębłowski)
s
kondygnacji niewielkich kwater g
umieszczono dużą scenę Ukrzyżo- g
wania (il. 7), która tworzy głównym
akcent kompozycyjny dekoracji. g
Przedstawienie wzorowane jest na g
sztychu Schongauera, w partii dol-
nej umieszczono postać fundatora.
Część strefowa ilustruje sceny pa-
syjne i cykl przedstawień zapewne
moralizatorskich. Poziom artystycz-
ny malowideł z Hajduk, jak i wy-
konanej przed rokiem 1483 poli-
chromii małujowickiej (faza III),
jest zbliżony do przeciętnych ślą-
skich dzieł malarstwa tablicowego.
100
II. 4. Apostołowie, malowidło na
łuku łączowym kościoła cmentar-
nego w Jemielnicy.
(Fot. Z. Czarnecki)
w jednym przęśle. Zwiększyło to
wydatnie iluzyjność przedstawień,
niszcząc równocześnie dekoracyjną
rytmizację kompozycji streficznych.
Ten rodzaj założenia polichromii
ściennej nie został jednak szerzej
rozpowszechniony.
II. 5. Sw. Krzysztof, malowidło na
łuku łączowym kościoła w Siero-
tach.. (Fot. Z. Czarnecki)
W większości niedawno odsło-
niętych malowideł śląskich pocho-
dzących z 2-giej połowy XV wieku
widoczne jest stosowanie obok
ochry, ugrów i błękitu dużej ilości
zieleni różnych odcieni oraz nie-
kiedy czerni w kompozycji barwnej
polichromii. Linia prowadzona swo-
bodnie podkreśla trójwymiarowość
przedstawień. Nie ogranicza ona
plam barwnych, które kładzione
niezależnie od niej, zestawiane są
50-te lata XV stulecia, pomimo
wielu cech tradycyjnych, jak np.
stylizacja postaci Marii, czy Chrys-
tusa, tkwiąca jeszcze w charakterze
plastyki wieku XIV. — W poli-
chromii kościoła w Mirocinie Gór-
nym, wykonanej w końcu XV wie-
ku, umieszczono przedstawienia fi-
guralne na jednolitym tle czerwo-
nym, używając w niektórych sce-
nach schematów ikonograficznych
właściwych dla XIV stulecia.
z różnych odcieni bez przejść niu-
ansowych. Fragmenty cyklu pasyj-
nego z kościoła w Stolcu są do-
brym przykładem tego zjawiska.
Polichromia ta powstała w latach
60-tych lub 70-tych XV wieku; re-
prezentuje układ kompozycji stre-
fowych.
Malowidła nawy kościoła w
Strzelnikach (faza III) wykazują
analogie z drzeworytami, nie tylko
w sensie ewentualnych zapożyczeń
kompozycyjnych, ale efektów czysto
formalnych (il. 3). Gruba czarna
linia buduje kompozycję obrazu,
podczas gdy barwa uzupełnia ją,
nieznacznie podkolorowując rysu-
nek. Zjawisko to nie jest odosob-
nione w malarstwie śląskim, mi-
niatury kanonów z mszałów nr 8373
i nr 8377 (Bibl. Uniw. Wrocław)
z lat 1460/70 naśladują także efekty
drzeworytnictwa. Polichromia w
Strzelnikach została wykonana za-
pewne w tym samym czasie; ilu-
struje cykl pasyjny, Sąd Ostateczny
i przedstawienia dewocyjne. Malo-
widła w Jemielnicy (il. 4) i Siero-
tach (il. 5) są dziełami jednego
mistrza. Napis na malowanej tabli-
cy fundacyjnej w pierwszym z wy-
mienionych zabytków mówi, że po-
lichromię wykonano w 147.. (7) ro-
ku. Podobnie jak w malowidłach
strzelnickich (faza III) — linia jest
czynnikiem dominującym w kom-
pozycji obrazu, a barwa powtarza
jej układ potęgując działanie gra-
ficzne malowideł. Proporcje posta-
ci ludzkich są skrócone, twarze po-
siadają pospolite, nieraz rażąco zde-
formowane rysy. Kompozycje przed-
stawień są dwuwymiarowe. Barwą
dominującą jest ochra nieznacznie
uzupełniana błękitem i zielenią.
Malowidła reprezentują tradycyjną
sztukę terenów peryferyjnych,
wprowadzającą formy plastyki póź-
nośredniowiecznej do sztuki ludo-
wej epok następnych.
Na terenach północno-wschod-
nich Śląska zachowały się fragmen-
ty malowideł o charakterze trady-
cyjnym. W wieży mieszkalnej w
Witkowie (ił. 6) odsłonięto scenę
Ukrzyżowania i fragment przedsta-
wienia św. Jerzego. Koloryt malo-
wideł m.in. pozwala je datować na
Malowidła w nawie kościoła w
Hajdukach Nyskich reprezentują
układ kompozycji strefowej. Pomi-
mo wielu elementów naturalizmu
w rozwiązaniach poszczególnych
scen, dekoracja malarska pozostała
podporządkowana przestrzeni archi-
tektonicznej i nie niszczy płasz-
czyznowości ściany. Obok trzech
II. 6. Ukrzyżowanie, malowidło w
wieży mieszkalnej w Witkowie.
(Fot. J. Kębłowski)
s
kondygnacji niewielkich kwater g
umieszczono dużą scenę Ukrzyżo- g
wania (il. 7), która tworzy głównym
akcent kompozycyjny dekoracji. g
Przedstawienie wzorowane jest na g
sztychu Schongauera, w partii dol-
nej umieszczono postać fundatora.
Część strefowa ilustruje sceny pa-
syjne i cykl przedstawień zapewne
moralizatorskich. Poziom artystycz-
ny malowideł z Hajduk, jak i wy-
konanej przed rokiem 1483 poli-
chromii małujowickiej (faza III),
jest zbliżony do przeciętnych ślą-
skich dzieł malarstwa tablicowego.
100