DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Sulimierska-Laube, Maria: Benedyktyński klasztor świętego Krzyża na Łyścu w okresie gotyckim (pow. i woj. kieleckie)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45621#0203
KLASZTOR SW. KRZYŻA NA ŁYSEJ GÓRZE
MM- FRAGMENT GOTYCKIEJ ŚCIANY KOŚCIOŁA
O
lOm
II. 2. Opactwo Świętego Krzyża na Łyścu. Fragment gotyckiej ściany kościoła z ostrołukowym oknem.
Przekrój przez krużganek pd. z widokiem na ścianę stanowiącą kiedyś pn. elewację zewnętrzną kościoła.
Pomiar CZMiOZ: S. Brykalski, Z. Szukiewicz, W. Skiba, 1947 r. Rys. P. Gartkiewicz. Skala 1 : 250.
też zawdzięczamy wiadomości dotyczące XV-wiecznej
rozbudowy opactwa, w trakcie której ukształ-
towany został ostatecznie główny kbmpleks gma-
chów klasztornych według zwyczajów budownic-
twa benedyktyńskiego; częściowo przetrwał on w tym
stanie do naszych czasów. Wielkimi inwestycjami
okresu późnego gotyku zajmowali się następnie
benedyktyńscy kronikarze, którzy prace swe wydali
drukiem, tj. Wojciech Ruffin, Marcin Kwiatkiewicz
i Jacek Jabłoński6. Ponadto pierwszy z nich podał
krótką notatkę o wzniesieniu kaplicy Oleśnickich
w początku XVII w., ostatni zaś o przebudowie
zachodniej elewacji kościoła oraz rozbudowie klasz-
toru w okresie baroku ’.
Autor XIX-wiecznej, najobszerniejszej dotychczas
monografii Łyśca, Józef Gacki, budowlom święto-
krzyskim poświęca niewiele uwagi przedstawiając na
paru stronach pobieżne wiadomości dotyczące koś-
cioła, klasztoru, kaplic oraz dzwonnicy8. Opis bu-
dynków zamieszcza w swych pracach Sobieszczański9.
Wygląd wnętrza kościoła, kaplicy i zakrystii podaje
Jan Wiśniewski10. Rzadko pojawiają się publikacje
omawiające w sposób bardziej wyczerpujący problem
« W. Ruffin, Historya o drzewie Krzyża S. na Łysey
Górze..., I wyd. po r. 1600, wyd. II — 1604 r., wyd. III —
1611 r. Bez paginacji; — M. Kwiatkiewicz, Krzyż Świę-
ty na Swietney górze Swiętokrzyskiey..., Kraków 1690;
J. Jabłoński, Drzewo Żywota..., wyd. w Krakowie
w drukarni J. Matyasiewicza, bez daty. Aprobacja druku
W 1733 i 1735 r.
7 Jabłoński, jw., s. 2, 216, 229.
8 J. Gacki, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża
na Łysey Górze, Warszawa 1873, s. 54 nn.
s F. M. Sobieszczański, Wycieczka archeologiczna
w niektóre strony gubernli radomskiej..., „Biblioteka War-
szawska” 1852 r., s. 82—118.
gotyckich krużganków klasztornych, datowanych roz-
maicie przez pisarzy ubiegłego stulecia. Stronczyński
np. wiąże je raz z w. XII, raz znów z XIV lub XV,
nie dbając o precyzję ani konsekwencjęu. Liczne
artykuły XIX i XX w. zajmują się przeważnie kościo-
łem wzniesionym w końcu XVIII w. Utrzymuje się
przekonanie, iż po pożarze 1777 r. został on rozebrany
do fundamentów i wystawiony na nowo. Wiadomość
powtarza nawet Jan Hinz 12, w którego pracy ukazała
się inwentaryzacja pomiarowa zespołu łysogórskiego
dająca okazję do dokładnego poznania obiektu. Nie
zauważył także reliktów kościoła romańskiego współ-
czesny historyk sztuki T. Szydłowski, piszący, iż
zaginęły mury pierwotnej budowli benedyktynów
świętokrzyskich13. Rozbudowę kościoła w okresie
gotyckim łączy Szydłowski z w. XIV14.
Pierwsze opracowanie etapów rozwojowych koś-
cioła i klasztoru, jak również opis kompleksu za-
budowań przynosi sporządzony przez Tadeusza Przyp-
kowskiego Katalog Zabytków Sztuki powiatu Kielec-
kiego 15. Szczupłe ramy katalogu nie mogą jednak
wyczerpać w pełni bogatej problematyki jaką przed-
stawia opactwo na Łyścu.
10 j. Wiśniewski, Dekanat opatowski, Radom 1907,
s. 454 nn.
11 K. Stronczyński, Opisy i widoki zabytków sta-
rożytności, 1850, s. 344.
12 j. Hinz, Szkice architektoniczne krajowych dziel
sztuki, Warszawa 1889, t. I, s. 11—12.
13 T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki pias-
towskiej w województwach krakowskim i kieleckim, Kra-
ków 1928, s. 31.
14 Tamże, s. 150.
15 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. Przypkow-
ski, Powiat kielecki, Warszawa 1957, s. 60—66.
185
MM- FRAGMENT GOTYCKIEJ ŚCIANY KOŚCIOŁA
O
lOm
II. 2. Opactwo Świętego Krzyża na Łyścu. Fragment gotyckiej ściany kościoła z ostrołukowym oknem.
Przekrój przez krużganek pd. z widokiem na ścianę stanowiącą kiedyś pn. elewację zewnętrzną kościoła.
Pomiar CZMiOZ: S. Brykalski, Z. Szukiewicz, W. Skiba, 1947 r. Rys. P. Gartkiewicz. Skala 1 : 250.
też zawdzięczamy wiadomości dotyczące XV-wiecznej
rozbudowy opactwa, w trakcie której ukształ-
towany został ostatecznie główny kbmpleks gma-
chów klasztornych według zwyczajów budownic-
twa benedyktyńskiego; częściowo przetrwał on w tym
stanie do naszych czasów. Wielkimi inwestycjami
okresu późnego gotyku zajmowali się następnie
benedyktyńscy kronikarze, którzy prace swe wydali
drukiem, tj. Wojciech Ruffin, Marcin Kwiatkiewicz
i Jacek Jabłoński6. Ponadto pierwszy z nich podał
krótką notatkę o wzniesieniu kaplicy Oleśnickich
w początku XVII w., ostatni zaś o przebudowie
zachodniej elewacji kościoła oraz rozbudowie klasz-
toru w okresie baroku ’.
Autor XIX-wiecznej, najobszerniejszej dotychczas
monografii Łyśca, Józef Gacki, budowlom święto-
krzyskim poświęca niewiele uwagi przedstawiając na
paru stronach pobieżne wiadomości dotyczące koś-
cioła, klasztoru, kaplic oraz dzwonnicy8. Opis bu-
dynków zamieszcza w swych pracach Sobieszczański9.
Wygląd wnętrza kościoła, kaplicy i zakrystii podaje
Jan Wiśniewski10. Rzadko pojawiają się publikacje
omawiające w sposób bardziej wyczerpujący problem
« W. Ruffin, Historya o drzewie Krzyża S. na Łysey
Górze..., I wyd. po r. 1600, wyd. II — 1604 r., wyd. III —
1611 r. Bez paginacji; — M. Kwiatkiewicz, Krzyż Świę-
ty na Swietney górze Swiętokrzyskiey..., Kraków 1690;
J. Jabłoński, Drzewo Żywota..., wyd. w Krakowie
w drukarni J. Matyasiewicza, bez daty. Aprobacja druku
W 1733 i 1735 r.
7 Jabłoński, jw., s. 2, 216, 229.
8 J. Gacki, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża
na Łysey Górze, Warszawa 1873, s. 54 nn.
s F. M. Sobieszczański, Wycieczka archeologiczna
w niektóre strony gubernli radomskiej..., „Biblioteka War-
szawska” 1852 r., s. 82—118.
gotyckich krużganków klasztornych, datowanych roz-
maicie przez pisarzy ubiegłego stulecia. Stronczyński
np. wiąże je raz z w. XII, raz znów z XIV lub XV,
nie dbając o precyzję ani konsekwencjęu. Liczne
artykuły XIX i XX w. zajmują się przeważnie kościo-
łem wzniesionym w końcu XVIII w. Utrzymuje się
przekonanie, iż po pożarze 1777 r. został on rozebrany
do fundamentów i wystawiony na nowo. Wiadomość
powtarza nawet Jan Hinz 12, w którego pracy ukazała
się inwentaryzacja pomiarowa zespołu łysogórskiego
dająca okazję do dokładnego poznania obiektu. Nie
zauważył także reliktów kościoła romańskiego współ-
czesny historyk sztuki T. Szydłowski, piszący, iż
zaginęły mury pierwotnej budowli benedyktynów
świętokrzyskich13. Rozbudowę kościoła w okresie
gotyckim łączy Szydłowski z w. XIV14.
Pierwsze opracowanie etapów rozwojowych koś-
cioła i klasztoru, jak również opis kompleksu za-
budowań przynosi sporządzony przez Tadeusza Przyp-
kowskiego Katalog Zabytków Sztuki powiatu Kielec-
kiego 15. Szczupłe ramy katalogu nie mogą jednak
wyczerpać w pełni bogatej problematyki jaką przed-
stawia opactwo na Łyścu.
10 j. Wiśniewski, Dekanat opatowski, Radom 1907,
s. 454 nn.
11 K. Stronczyński, Opisy i widoki zabytków sta-
rożytności, 1850, s. 344.
12 j. Hinz, Szkice architektoniczne krajowych dziel
sztuki, Warszawa 1889, t. I, s. 11—12.
13 T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki pias-
towskiej w województwach krakowskim i kieleckim, Kra-
ków 1928, s. 31.
14 Tamże, s. 150.
15 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. Przypkow-
ski, Powiat kielecki, Warszawa 1957, s. 60—66.
185