Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (25.1963)

Z TWÓRCZOŚCI RYSUNKOWEJ J. P. NORBLINA

niezbyt liczny ale ciekawy zespół prac teatralnych
Norblina 7 *.

*

Pierwszy okres działalności Norblina w Polsce
zawarty w latach 1774—85 wiąże się z urządzanymi
przez ks. Izabelę Powązkami. Przepadły wraz ze
zniszczeniem ogrodu w 1794 r. freski z lat 1774—78
zdobiące chatkę księżny i inne pawiloniki. Ze znanej
nam obecnie serii dekoracyjnych panneaux z ok.
1785 r., reprezentujących w pełni Norblina jako kon-
tynuatora tradycji mistrzów francuskiego rokoka,
z Powązek pochodzą: Kiermasz, Śniadanie w parku,
Koncert w parku, Kąpiel kobiet i Towarzystwo na
wycieczce nad jeziorem; być może też w związku
z Powązkami powstał szkic olejny Zebrania towa-
rzyskiego w parku nad basenem3. Zachowały się
olejne szkice do Śniadania i Kiermaszu, jak również
przygotowawcze szkice sepiowe do Śniadania i Kąpieli
kobiet z 1785 tr.9. Szkic do Koncertu w parku stanowi
piękny rysunek Norblina lawowany bistrem na szkicu
ołówkowym, 23,1 X 32,1 cm (il. 3), który w ostatnich
latach przeszedł z Galerie Cailleux w Paryżu do
prywatnego zbioru10. Ponieważ ostateczna redakcja
kompozycji w obrazie (il. 4) przybrała wydłużony
format pionowy, a szkic ma format poziomy, na płót-
no została przeniesiona, nie ulegając zresztą większym
zmianom, tylko centralna grupa figuralna, której
głównym motywem jest dama grająca na fortepianie;
partie poza jej kręgiem zostały wyeliminowane. Scena
została zbudowana bardziej przejrzyście i zwarcie
dzięki usunięciu niektórych szczegółów. Artysta wy-
raźnie określił muzyków tworzących wraz z damą
kwartet, mężczyznę grającego na gambie przeniósł
przed fortepian, pozostawiając z tyłu tylko skrzypka
i fagocistę. Grupa siedzących dam i bawiących je
kawalerów z prawej strony instrumentu została po-
większona i wysunięta ku przodowi. Z lewej strony
układ trzech grup towarzystwa został w zasadzie
zachowany, tylko oddzielony drzewem od grających,
zaś architekturę tarasową wypełniającą tło artysta
zredukował do wazy ogrodowej na postumencie, za-
mykającej obraz — jej zarys został już w tym samym
miejscu dodany na rysunku. Swobodny, pełen prze-
strzeni szkic przetransponował Norblin w bardziej
dekoracyjną kompozycję: koncertujące réunion ga-
lante jest tu zamknięte niemal w owalu zajmującym
pierwszy plan obrazu, resztę, tj. prawie % powierzch-
ni całego panneau, wypełniają wybujałe drzewa two-
rzące arkadowy prześwit ponad najważniejszą częścią
towarzystwa skupioną przy fortepianie. W rysunku
nie ma tak sztucznego zaaranżowania, drzewa są
niższe, rozłożyste, a miękko naszkicowane listowie

II. 4. J. P. Norblin, Koncert w parku, ok. 1785.
Kraków, Muzeum Narodowe, Oddz. Czartoryskich.
(Fot. Muzeum Narodowe, Kraków)


zapełnia w sposób bardziej naturalny płaszczyznę
nieba. Wykazuje on duże podobieństwa do szkiców
— Kąpieli dam i Śniadania iz 1785 r. oraz do innych
rysunków z tego okresu jak np. Foire de campagne
z 1784 r. (Muzeum Narodowe w Krakowie). Norblin
pozostawił sporo prac o tematach muzycznych, za-

7 Por. A. Rys z kie wic z, Teatr Jana Piotra Norblina,
„Pamiętnik Teatralny”, XI, 1962, z. 1.
a Batowski, jw., s. 72—79.
9 Muzeum Narodowe w Warszawie, Album Goluchowski
R. r. 168 oraz Muzeum Czartoryskich R. r. 45. Oba szkice
tego samego wymiaru: 30,5 X 20,5 cm.
10 Za wiadomość o tym rysunku, jak i o dalej omó-
wionym widoku Arkadii, ułatwienie kontaktu z p. J. Cail-
leux i przekazanie mi fotografii składam serdeczne podzię-
kowanie p. prof. dr S. Sawickiej. Panu Cailleux

winna jestem wyrazy szczerej wdzięczności za ofiarowanie
fotografii, pozwolenie opublikowania rysunków i wszystkie
szczegóły dotyczące ich historii. Oba rysunki zostały ofia-
rowane w r. 1842—43 przez syna J. P. Norblina, muzyka
Marcina, księstwu Connantré, w których zamku umarł on
w kilka lat później. Następnie były w posiadaniu rodziny
de Ruble, de Witte i de Bryas. Na odwrocie Koncertu znaj-
duje się dedykacja:- Hommage et souvenir d’amitié à Mr
et Mme de Connantré par le fils de l’auteur. M. Norblin
1842.

285