Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (25.1963)

TERESA SULERZYSKA


II. 7. J. P. Norblin, Scena we wnętrzu płonącego okrętu podczas oblężenia Gibraltaru
w 1782 r., szkic. Gab. Ryc. BUW. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)

ich ilość poświęcił Arkadii. Zaproszony do Nieborowa
wraz z wieloma innymi artystami przez Helenę Radzi-
wiłłową musiał spędzać tam dłuższe okresy czasu,
wykonując zamówienia dekoratorskie i odtwarzając
uroki romantycznego parku16. Zespół rysunków do-
tyczących Arkadii, z których większość wykonana
w latach 1789—90 została zebrana w Albumie z Mu-
zeum Czartoryskich (R.r. 514—556), pod względem
artystycznym nie zalicza się do najlepszych utworów
malarza, mając charakter raczej deskrypcyjny niż
artystyczny. Norblin rysował je głównie tuszem
pędzlem ale posługiwał się także chętnie sangwiną —
jest ich kilka w Albumie oraz w zb. Pawlikowskich
w Ossolineum. Na tym tle korzystnie, jeśli chodzi
o stronę plastyczną, wyróżniają się dwa nieznane
pejzaże sangwinowe z 1783 r. — szkic i rysunek wy-
kończony — ze Świątynią Diany, główną budowlą
i ozdobą parku, wzniesioną w tymże roku (il. 5 i 6).
Szkic, o wymiarach 48 X 39,3 cm, pochodzi z kolekcji
warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk17, drugi
rysunek znajdował się w Galerie Cailleux w Paryżu,
skąd został ostatnio nabyty przez Muzeum Narodowe
w Warszawie: tych samych wymiarów co szkic, nosi
datę i sygnaturę artysty N. 1783, napis ARCADIA

i dedykację syna artysty, Marcina, z 1843 r. 18. Widok
Świątyni jest wzięty z przeciwległego brzegu stawu.
Okalające brzeg wody, typowo dla Norblina prze-
stylizowane, niezwykle wysokie drzewa o rzadkich
gałęziach, podkreślają wertykalizm kompozycji. Mię-
dzy nimi na odsłoniętej części brzegu artysta umieścił
grupę osób w strojach dworskich, których sylwetki
rysują się na tle wody — jest to ulubiony motyw
Norblina powtarzający się we wszystkich jego pej-
zażach z wodą (widoki Powązek, Puław). Skontrasto-
wanie nieproporcjonalnie różnych wysokości drzew
i silne zróżnicowanie natężenia barwy kredki obu
planów wytworzyło, zwłaszcza w szkicu, wrażenie
jakiejś głębi, dali, przestrzeni, której nigdy nie było
w ścieśnionej Arkadii. Szkic jest wyjątkowo delikat-
ny, pełen powietrza i światła. Rzeczywisty widok
i formy natury uległy tu swobodnej stylizacji znanej
z wielu dworskich pejzaży Norblina, w mniejszym
stopniu występującej na innych widokach z Arkadii,
wśród których Świątynia pojawia się dość często.
Wersja „paryska”, rysowana ciemniejszą kredką
i bardziej twardo, ma też bardziej sprecyzowane for-
my i przynosi dokładniejsze szczegóły ikonograficzne
— po prawej stronie Świątyni widać sarkofag przy

16 Batowskl, jw„ rozdz. V; J. Wegner, Arkadia,
Warszawa 1948, s. 26—27.
17 Gab. Ryc. Bibl. U.W., Inw. zb. d. 505. U dołu póź-
niejszy napis ołówkiem: Lague de Villa Borgese. Z kolek-
cji tej, wcielonej po r. 1832 do Gabinetu Rycin, zaginęło

w czasie ostatniej wojny ponad 1000 rysunków, być może
znajdowały się wśród nich i inne prace Norblina.
is Souvenir d’amitié a Maà^ B. de Connantre. Par le
fils de l’auteur. Martin Norblin. Paris 1843. Muz. Nar. Gr.
Pol. 14300. Zob. przyp. 10.

288