Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (25.1963)

Z TWÓRCZOŚCI RYSUNKOWEJ J. P. NORBLINA


II. 11. J. P. Norblin, Dwaj jeźdźcy. Rysunek zaginiony
(dawniej Gab. Ryc. BU W)

dla konstrukcji wnętrza statku stanowiły wymienione
rysunki techniczne. Jednym z głównych bohaterów
owych pływających baterii pod Gibraltarem we wrześ-
niu 1782 r. dziesiątkowanych artylerią z angielskiej
twierdzy, był ks. Karol Nassau-Siegen, mąż Karoliny
Sanguszkowej, który zaciągnął się na służbę króla
hiszpańskiego26. Wykazał tam szaleńczą odwagę,
która zyskała mu „poklask Europy”, choć nie prze-
chyliła szali zwycięstwa, gdyż już wkrótce sprzymie-
rzone floty odstąpiły od oblężenia Gibraltaru. Ks.
Nassau wrócił do Warszawy w kwietniu 1784 r.
Zapewne dzięki niemu ryciny i rysunki z teki 167
znalazły się w zbiorze Stanisława Augusta, z którym
łączyły księcia przyjazne stosunki, a epizod oblężenia
odtworzony przez Norblina mógł być oparty nie

tylko na współczesnym opisie ale i na autentycznej
relacji awanturniczego generała. Oba rysunki, które
można datować na lata 1782—84, są wykonane
pędzlem sepią na lekkim szkicu ołówkowym, z wpro-
wadzeniem w wersji ostatecznej różowawych odblas-
ków pożogi. Zasadniczy schemat kompozycji powtarza
się, został tylko rozbudowany wszerz (wymiary obu
rysunków: 20 X 31 i 21 X 46,6 cm) i uzupełniony wie-
loma szczegółami. Przedstawia on wewnętrzny pokład
z rzędem armat z lewej strony, wypełniony w głębi
tłumem żołnierzy, ponad którymi unoszą się kłęby
dymu. Stojący pośrodku oficer kieruje akcją ratun-
kową rozwijającą się na pierwszym planie, gdzie
wokół armat leżą zabici i ranni w charakterystycz-
nych pozach. Szkic wykazuje żywsze ujęcie, podczas

26 J. Bartoszewicz, Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku, t. I, Petersburg 1853, zwłaszcza s. 228—231.

291