Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (25.1963)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

PIOTR BOHDZIEWICZ

KAMIENICA POD „SAMSONEM” W WARSZAWIE PRZY ULICY FRETA NR 5

(Streszczenie referatu wygłoszonego

,na zebraniu naukowym Oddziału

Lubelskiego w dniu 25.XI.1960 r.)


o 5 10 m
11. 1. Kamienica „Pod Samsonem”,
rzut poziomy. (Pomiar P. Bohdzie-
wicza, 1948 r.)

Zreferowana tu w skrócie roz-
prawa o kamienicy przy ulicy Freta
Nr 5 w Warszawie, znanej pod
nazwą „Pod Samsonem”, napisana
została w związku z wykonywaniem
przez autora po drugiej wojnie
światowej projektu odbudowy tej

kamienicy. Jako źródło wykorzysta-
ne zostały, poza samym obiektem,
dawne taryfy warszawskie z lat
1743 (iRkps AGAD, War. Ekon. 171,
f. 39), 1784 (AGAD, War. Ekon. 29 A)
i 1790 (AGAD, War. Ekon. 23, f.
235), wzmianki w ówczesnych ga-
zetach, autentyczne napisy na bu-
dynku, plany Warszawy z lat 1761,
1819/29 i późniejsze; dawniejsze lub
nowsze opracowania drukowane lub
niewydane, dawniejsze i nowsze
fotografie.
W r. 1743 na miejscu obecnej
kamienicy „Pod Samsonem” wzno-
siły się od strony ulicy dwa 'bu-
dynki: po stronie lewej kamienica
niejakiego p. Gdańskiego, po pra-
wej „domostwo”, czyli dom drew-
niany. Szerokość i głębokość tych
budynków nieco się różniły, a ofi-
cyn jeszcze nie było. Zgodnie z na-
pisem na portalu od strony ulicy,
kamienicę tę wzniósł w r. 1770 „od
fundamentów” Jakub Maraszewski.
Na dawnym portalu od podwórza
figurują litery FM i data 1771. Do
Jakuba Maraszewskiego, znanego
wówczas w Warszawie handlarza
win, obranego w r. 1784 wójtem
miasta Starej Warszawy, kamienica
należała jeszcze w r. 1790. W r. 1777
(wg Kraushara w 1778) uległa ona
pożarowi, który wówczas nawiedził
tę dzielnicę miasta. Na przełomie
XVIII i XIX w. mieszkał w niej
pisarz i kompozytor niemiecki
Ernest Amadeusz Hoffmann, bohater
opery Offenbacha „Opowieści Hoff-
manna”. Spalona i częściowo zbu-
rzona podczas ostatniej wojny, po
wojnie została częściowo rozebrana
częściowo zaś odbudowana lub zre-
konstruowana, przy czym część
zachowanej dekoracji ornamental-
nej uległa wymianie na nową.
Kamienica „Pod Samsonem”, w
jej stanie przedwojennym, zajmo-
wała posesję Nr 278, tworzącą nie-
regularny prostokąt o szerokości
od 17,2 do 18 m. Składała się ona
z głównego budynku od ulicy oraz
dwóch bocznych i jednej tylnej
oficyny, otaczających większe pod-
wórze; niewielkie tylne podwórko
ograniczała z trzech stron oficyna
tylna. Kamienica była trzykondyg-
nacjowa (przyziemie i dwa piętra)
oraz cała podpiwniczona.
Budynek frontowy, o długości
17,10 m i głębokości 17,30 m (trzy-
traktowy), podzielony był na dwie

części murem, przebiegającym na
całej głębokości prawie na osi. Na
parterze po stronie lewej (patrząc
od ulicy) mieściły się dwa pokoje
oraz dzieląca je wąska sień, nakryte
sklepieniami kolebkowymi z lune-
tami. Za lewym z tych pokoi po
wojnie jeszcze zachowała się niska
komórka. Od strony podwórza były
również dwa pomieszczenia; w pra-
wym nieco węższym, mieściła się
klatka schodowa. W prawej poło-
wie budynku znajdował się przejazd
na podwórze, sklepiony kolebką,
z bramą od ulicy oraz trzy pokoje,
z których środkowy podzielony był
na dwie lokailności: komórkę oraz
przejście łączące dwa większe po-
koje. Pokój od ulicy nakryty był
kolebką biegnącą prostopadle do
fasady. Z przejazdu prowadziły
wejścia do pomieszczeń na parterze
i do klatki schodowej. Na górnych
kondygnacjach od frontu znajdo-
wały się dwa obszerne, trzyokienne
pokoje, prawy o ściętych tylnych
narożnikach, oba zaś kryte sufitem.
Oficyny boczne (z których prawa
głębsza) oraz tylna, wraz z jej
skrzydłami otaczającymi mniejsze


U. 2. Kamienica „Pod Samsonem”,
fasada. (Fot. IS PAN)

319