DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Walicki, Michał: Fragmenty późno-gotyckiego ołtarza z Jędrzejowa w Kieleckiem Muzeum Djecezjalnem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0036
przez św. Jana Jałmużnika: ołtarz powstał zatem w latach 1501 —
1506. Fundator ołtarza jak dotąd jest mi nieznany; pewne światło
na jego osobę przelewa herb Zadora na niebieskiej, dziś zczernia-
łej tarczy, umieszczony u stóp św. Jana Jałmużnika. Znamy ten
herb ponadto z dwóch innych jeszcze dzieł cechowego malarstwa
tych czasów — ołtarza z Dobczyc, w pierwszym rzędzie jednak
z bliskiego pod wieloma względami malowidłom jędrzejowskim ołta-
rza św. Jana Jałmużnika w krakowskim kościele Augustjanów.
Oba obrazy, dobrze zachowane, ukazują skalę tonalną bardzo
typową dla czasu swego powstania. Św. Jan Jałmużnik przybrany
jest w oliwkowo-zielony płaszcz z peleryną oraz białą szatę spod-
nią, o zimnych, zielono - niebieskawych cieniach. Szyję otacza wy-
winięty kołnierz gronostajowy, takież obrzeżenie okala skraj
płaszcza. W palcach lewej ręki, przyciskającej do ramienia srebrny
krzyż patryarchy, trzyma złotą monetę z doby Aleksandra Ja-
giellończyka, w prawej trzyma kiesę. W tle grupa ubogich, przy-
branych w proste suknie w kolorach czerwonych i ciemno-zielo-
nych. Fakturalnie najwięcej zainteresowania budzi przeprowadzenie
karnacji skóry, o śniadym tonie oraz siwego zarostu: jego skala
barwna jest wybitnie zróżnicowana (kolory szary, zielony i fioleto-
wy). Zaciekawia graficzno-ekspresyjne podanie włosów, o dobrze
wykorzystanym malarsko efekcie siwizny, wydobytym przez silnie
kryjące blikowanie białą farbą. Momentem naturalistycznym, wyko-
rzystanym zresztą pod kątem nowego już ustosunkowania się do
barwy, jest umieszczenie czerwonych punktów w kątach oprawy
źrenic. Święty Jan Chrzciciel przyodziany jest powierzch skóry wiel-
błądziej w czerwony płaszcz, obrzeżony złotym haftem i spięty
u szyi sześciolistną agrafą; płaszcz ten, dzięki umiejętnie przepro-
wadzonym laserunkom, sprawia wrażenie mieniącej się materji.
W lewej ręce trzyma zieloną książkę z leżącym na jej oprawie bia-
łym Barankiem w aureoli. Podłoga piaskowej barwy, przyczem kładą
się na nią szaro-zielonawe cienie od płaszcza i stóp. Analogiczny
cień rzucają palce pod książką. Karnacja utrzymana jest tym ra-
zem w tonach jaśniejszych, przyczem plastyka twarzy podkreślona
została szaro - liljowem cieniowaniem. Wreszcie św. Wolfgang przed-
stawiony jest w białej albie, brokatowej w kwiat granatu szacie
oraz ciemno-zielonym, podbitym czerwono, płaszczu. Infuła była
niegdyś czerwonej barwy. Postać świętego, ustawiona na tle czer-
wono-złotej brokatowej kotary, rzuca cień na posadzkę. Kompo-
zycja barwna przeprowadzona tu zatem została w sposób charakte-
rystyczny dla późno-gotyckich ołtarzy niemieckich na przejściu do
epoki wczesnego renesansu: rozjaśnienie skali tonalnej na skrzydłach
zewnętrznych, oraz intensywne nasycenie wewnętrznej partji, ope-
76
1506. Fundator ołtarza jak dotąd jest mi nieznany; pewne światło
na jego osobę przelewa herb Zadora na niebieskiej, dziś zczernia-
łej tarczy, umieszczony u stóp św. Jana Jałmużnika. Znamy ten
herb ponadto z dwóch innych jeszcze dzieł cechowego malarstwa
tych czasów — ołtarza z Dobczyc, w pierwszym rzędzie jednak
z bliskiego pod wieloma względami malowidłom jędrzejowskim ołta-
rza św. Jana Jałmużnika w krakowskim kościele Augustjanów.
Oba obrazy, dobrze zachowane, ukazują skalę tonalną bardzo
typową dla czasu swego powstania. Św. Jan Jałmużnik przybrany
jest w oliwkowo-zielony płaszcz z peleryną oraz białą szatę spod-
nią, o zimnych, zielono - niebieskawych cieniach. Szyję otacza wy-
winięty kołnierz gronostajowy, takież obrzeżenie okala skraj
płaszcza. W palcach lewej ręki, przyciskającej do ramienia srebrny
krzyż patryarchy, trzyma złotą monetę z doby Aleksandra Ja-
giellończyka, w prawej trzyma kiesę. W tle grupa ubogich, przy-
branych w proste suknie w kolorach czerwonych i ciemno-zielo-
nych. Fakturalnie najwięcej zainteresowania budzi przeprowadzenie
karnacji skóry, o śniadym tonie oraz siwego zarostu: jego skala
barwna jest wybitnie zróżnicowana (kolory szary, zielony i fioleto-
wy). Zaciekawia graficzno-ekspresyjne podanie włosów, o dobrze
wykorzystanym malarsko efekcie siwizny, wydobytym przez silnie
kryjące blikowanie białą farbą. Momentem naturalistycznym, wyko-
rzystanym zresztą pod kątem nowego już ustosunkowania się do
barwy, jest umieszczenie czerwonych punktów w kątach oprawy
źrenic. Święty Jan Chrzciciel przyodziany jest powierzch skóry wiel-
błądziej w czerwony płaszcz, obrzeżony złotym haftem i spięty
u szyi sześciolistną agrafą; płaszcz ten, dzięki umiejętnie przepro-
wadzonym laserunkom, sprawia wrażenie mieniącej się materji.
W lewej ręce trzyma zieloną książkę z leżącym na jej oprawie bia-
łym Barankiem w aureoli. Podłoga piaskowej barwy, przyczem kładą
się na nią szaro-zielonawe cienie od płaszcza i stóp. Analogiczny
cień rzucają palce pod książką. Karnacja utrzymana jest tym ra-
zem w tonach jaśniejszych, przyczem plastyka twarzy podkreślona
została szaro - liljowem cieniowaniem. Wreszcie św. Wolfgang przed-
stawiony jest w białej albie, brokatowej w kwiat granatu szacie
oraz ciemno-zielonym, podbitym czerwono, płaszczu. Infuła była
niegdyś czerwonej barwy. Postać świętego, ustawiona na tle czer-
wono-złotej brokatowej kotary, rzuca cień na posadzkę. Kompo-
zycja barwna przeprowadzona tu zatem została w sposób charakte-
rystyczny dla późno-gotyckich ołtarzy niemieckich na przejściu do
epoki wczesnego renesansu: rozjaśnienie skali tonalnej na skrzydłach
zewnętrznych, oraz intensywne nasycenie wewnętrznej partji, ope-
76