DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Sienkiewicz, Jerzy: Rękopis Józefa Naronowicza-Narońskiego o perspektywie i budownictwie z r. 1659: (Temat powyższy referowany był przez autora dnia 8.11.1933 r. na posiedzeniu Wydziału historji sztuki i kultury T. O. n. Z. P. w Warszawie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0177
JERZY SIENKIEWICZ - RĘKOPIS JÓZEFA NARONOWICZA -
NAROŃSKIEGO O PERSPEKTYWIE I BUDOWNICTWIE z r. 1659.
(Temał powyższy referowany był przez autora dnia 8.11.1933 r. na posiedzeniu
Wydziału historji sztuki i kultury T. O. n. Z. P. w Warszawie).
Rękopis Józefa Naronowicza - Narońskiego z r. 1659, skatalo-
gowany przez Bendera p. t. „Budownictwo wojenne i pałacowe”,
figurował jako polonicum w Bibljotece Archiwum Głównego Sztabu
w Petersburgu1), dokąd się dostał z książnicy puławskiej z tytułu
konfiskat po powstaniu listopadowem2). W r. 1928 rewindykowany
jednocześnie z kompleksem kartograficznym, został on zdepono-
wany w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie3).
O rękopisie tym mieliśmy dotąd jedynie nieliczne wzmianki,
ograniczające się li tylko do stwierdzenia jego istnienia i łączności
z przechowywaną w Bibljotece Jagiellońskiej rękopiśmienną „Geo-
metrją" tegoż Narońskiego'1). Sama zaś postać tego ostatniego
została ostatnio zaktualizowana przez Bolesława Olszewicza w związ-
ku z jego studjami nad historją polskiej kartografji5).
W świetle tym Józef Naronowicz - Naroński przedstawia się
istotnie interesująco. Poraź pierwszy występuje on w r. 1653 jako
rewizor i geometra X. Janusza Radziwiłła z Taurog. Umiera zaś
w Szczytnie w r. 1678. Na tym odcinku 25 lat losy naszego geo-
metry związane są dość wyraźnie z linją Radziwiłłów kalwińskich,
dla których zda się, że pracował on już uprzednio. Dowodzić tego
może ozdobnie przezeń odpisany „Statut Xięstwa Litewskiego
1588 roku” G), gdzie na 5-ej nienumerowanej karcie staranny rysu-
nek tarczy herbowej z Radziwiłłowskim orłem o trzech trąbach
oznaczony jest po bokach literami Ch — R. Litery prawdopodobnie
Krzysztofa Radziwiłła, wojewody wileńskiego, zmarłego w 1640 r.7).
Wszystko przemawia zatem, że na dworze tego litewskiego
rodu, mającego piękne tradycje patronowania nad kartografją (ma-
pa Makowskiego z 1611 r.), zajął się Józef Naroński tą dziedziną
pracy, w której z czasem szczególnie się wybił. Olszewicz przypi-
suje mu mapę Księstwa Birżańskiego, uwydatnia jego znaczenie
jako autora pierwszej w języku polskim rozprawy o topografji
(1659), zamieszczonej we wspomnianej już wyżej Geometrji, a prze-
dewszystkiem przypomina wybitną rolę, jaką on odgrywa przez po-
łożenie podwalin pod nowoczesną pruską kartografję.
Na służbę pruską do elektora brandeburskiego wyjeżdża Na-
roński zapewne w związku z Bogusławem Radziwiłłem, który wte-
dy (1659), po wojnie szwedzkiej skazany na banicję, zostaje guber-
natorem Prus i pociąga za sobą z Polski szereg prześladowanych
dyssydentów.
177
NAROŃSKIEGO O PERSPEKTYWIE I BUDOWNICTWIE z r. 1659.
(Temał powyższy referowany był przez autora dnia 8.11.1933 r. na posiedzeniu
Wydziału historji sztuki i kultury T. O. n. Z. P. w Warszawie).
Rękopis Józefa Naronowicza - Narońskiego z r. 1659, skatalo-
gowany przez Bendera p. t. „Budownictwo wojenne i pałacowe”,
figurował jako polonicum w Bibljotece Archiwum Głównego Sztabu
w Petersburgu1), dokąd się dostał z książnicy puławskiej z tytułu
konfiskat po powstaniu listopadowem2). W r. 1928 rewindykowany
jednocześnie z kompleksem kartograficznym, został on zdepono-
wany w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie3).
O rękopisie tym mieliśmy dotąd jedynie nieliczne wzmianki,
ograniczające się li tylko do stwierdzenia jego istnienia i łączności
z przechowywaną w Bibljotece Jagiellońskiej rękopiśmienną „Geo-
metrją" tegoż Narońskiego'1). Sama zaś postać tego ostatniego
została ostatnio zaktualizowana przez Bolesława Olszewicza w związ-
ku z jego studjami nad historją polskiej kartografji5).
W świetle tym Józef Naronowicz - Naroński przedstawia się
istotnie interesująco. Poraź pierwszy występuje on w r. 1653 jako
rewizor i geometra X. Janusza Radziwiłła z Taurog. Umiera zaś
w Szczytnie w r. 1678. Na tym odcinku 25 lat losy naszego geo-
metry związane są dość wyraźnie z linją Radziwiłłów kalwińskich,
dla których zda się, że pracował on już uprzednio. Dowodzić tego
może ozdobnie przezeń odpisany „Statut Xięstwa Litewskiego
1588 roku” G), gdzie na 5-ej nienumerowanej karcie staranny rysu-
nek tarczy herbowej z Radziwiłłowskim orłem o trzech trąbach
oznaczony jest po bokach literami Ch — R. Litery prawdopodobnie
Krzysztofa Radziwiłła, wojewody wileńskiego, zmarłego w 1640 r.7).
Wszystko przemawia zatem, że na dworze tego litewskiego
rodu, mającego piękne tradycje patronowania nad kartografją (ma-
pa Makowskiego z 1611 r.), zajął się Józef Naroński tą dziedziną
pracy, w której z czasem szczególnie się wybił. Olszewicz przypi-
suje mu mapę Księstwa Birżańskiego, uwydatnia jego znaczenie
jako autora pierwszej w języku polskim rozprawy o topografji
(1659), zamieszczonej we wspomnianej już wyżej Geometrji, a prze-
dewszystkiem przypomina wybitną rolę, jaką on odgrywa przez po-
łożenie podwalin pod nowoczesną pruską kartografję.
Na służbę pruską do elektora brandeburskiego wyjeżdża Na-
roński zapewne w związku z Bogusławem Radziwiłłem, który wte-
dy (1659), po wojnie szwedzkiej skazany na banicję, zostaje guber-
natorem Prus i pociąga za sobą z Polski szereg prześladowanych
dyssydentów.
177