DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Poświk, Br.: Rekonstrukcja warunków i procesu pracy jako badania pomocnicze dla historji kaflarstwa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0206
3. Obecność barwnych tlenków metali zazwyczaj można ustalić
dosyć dokładnie na podstawie koloru szkliwa. Pewniejsze rezultaty
dadzą badania zapomocą perły boraksowej lub fosforowej według
przepisów technicznej analizy jakościowej; w ważniejszych wątpli-
wych wypadkach — analiza ilościowa (patrz p. 5).
4. Badania na węglu zapomocą dmuchawki potwierdzić mogą
rezultaty badań, opisanych pod punktem 1 i 2, oraz wykazać ewen-
tualną obecność innych metalów, jak np. Ca, Mg, fll, Cd, Bi i t. d.
5. Dokładniejszych wiadomości o składzie chemicznym szkli-
wa dostarcza analiza ilościowa, która w ważniejszych wypadkach jest
najodpowiedniejszym sposobem badania. Dla samego ustalenia
tożsamości szkliwa, które znajduje się na różnych zabytkach
jednego pochodzenia, sposoby badań 1, 2 i 3 często okażą się wy-
starczające.
Nb. Badanie engoby i farb do malowania nad i pod glazurą
stanowi specjalne zagadnienie, nie dotyczące caiej dziedziny kaflar-
stwa, i dla braku miejsca zostaje w tej pracy pominięte.
II.
TYPOLOG Jfl *).
A. Nłeskładane kafle.
1. Kafle garnkowe wypukłe (ryc. 1). Najwcześniejszy typ
kafla, pochodzi od rzymskich garnków sklepiennych, używanych
w architekturze do budowy kopuł oraz pieców piekarskich (caca-
bus oznacza w późnej łacinie garnek, potem kafel).
Typ rozpowszechniony w krajach, leżących w obrębie „limes
romanus“, t. j. górnych Niemczech i krajach Alpejskich. Na malo-
widle ściennem z XIV w. w Konstancji przechował się jeszcze wizeru-
nek pieca, budowanego z takich kafli2).
2. Kafle garnkowe wklęsłe (ryc. 2).
a. patrz 111 R}2.
b. kafle misko we (ryc. 3), patrz 111 H13.
2a i 2b to najwięcej rozpowszechnione typy w okresie gotyku,
występujące jednak i później na terenach prowincjonalnych, zacho-
wujących miejscowe tradycje niemal do dziś dnia.
3. Kafle półcylindryczne — mało używane, mają jednak
znaczenie dla systematyki jako pierwotna forma późno-gotyckiego
kafla wnękowego (por. II B 2).
Wszelkiego rodzaju nieskladane kafle najbardziej rozpowszech-
niły się w czasach gotyku, jednak także i później chętnie były sto-
sowane.
202
dosyć dokładnie na podstawie koloru szkliwa. Pewniejsze rezultaty
dadzą badania zapomocą perły boraksowej lub fosforowej według
przepisów technicznej analizy jakościowej; w ważniejszych wątpli-
wych wypadkach — analiza ilościowa (patrz p. 5).
4. Badania na węglu zapomocą dmuchawki potwierdzić mogą
rezultaty badań, opisanych pod punktem 1 i 2, oraz wykazać ewen-
tualną obecność innych metalów, jak np. Ca, Mg, fll, Cd, Bi i t. d.
5. Dokładniejszych wiadomości o składzie chemicznym szkli-
wa dostarcza analiza ilościowa, która w ważniejszych wypadkach jest
najodpowiedniejszym sposobem badania. Dla samego ustalenia
tożsamości szkliwa, które znajduje się na różnych zabytkach
jednego pochodzenia, sposoby badań 1, 2 i 3 często okażą się wy-
starczające.
Nb. Badanie engoby i farb do malowania nad i pod glazurą
stanowi specjalne zagadnienie, nie dotyczące caiej dziedziny kaflar-
stwa, i dla braku miejsca zostaje w tej pracy pominięte.
II.
TYPOLOG Jfl *).
A. Nłeskładane kafle.
1. Kafle garnkowe wypukłe (ryc. 1). Najwcześniejszy typ
kafla, pochodzi od rzymskich garnków sklepiennych, używanych
w architekturze do budowy kopuł oraz pieców piekarskich (caca-
bus oznacza w późnej łacinie garnek, potem kafel).
Typ rozpowszechniony w krajach, leżących w obrębie „limes
romanus“, t. j. górnych Niemczech i krajach Alpejskich. Na malo-
widle ściennem z XIV w. w Konstancji przechował się jeszcze wizeru-
nek pieca, budowanego z takich kafli2).
2. Kafle garnkowe wklęsłe (ryc. 2).
a. patrz 111 R}2.
b. kafle misko we (ryc. 3), patrz 111 H13.
2a i 2b to najwięcej rozpowszechnione typy w okresie gotyku,
występujące jednak i później na terenach prowincjonalnych, zacho-
wujących miejscowe tradycje niemal do dziś dnia.
3. Kafle półcylindryczne — mało używane, mają jednak
znaczenie dla systematyki jako pierwotna forma późno-gotyckiego
kafla wnękowego (por. II B 2).
Wszelkiego rodzaju nieskladane kafle najbardziej rozpowszech-
niły się w czasach gotyku, jednak także i później chętnie były sto-
sowane.
202