DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Starzyński, Juliusz: Z badań nad sztuką baroku w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0312
nie mecenatów. Z działalności królów np. domaga się opracowania
tak niezwykle dla rozwoju kultury plastycznej zasłużony mecenat
Jana III, a przy nim stają typy możnowładczych fundatorów, jak
Jan Dobrogost Krasiński, Michał Kazimierz i Krzysztof Pacowie, Sta-
nisław Herakljusz Lubomirski, Potoccy i t. d. Obok psychiki tych
jednostek kierowniczych należy badać reakcję i wrażliwość artys-
tyczną masy szlacheckiej i nieszlacheckiej. Rozważania pod kątem
kultury plastycznej domagają się wiadomości o uroczystościach pu-
blicznych, apoteozy, triumfy, panegiryki i traktaty dewocyjne. Na-
leży przytem pamiętać, że szczególnie w barokowej sztuce religij-
nej odradza się absolutna jedność uczuciowa między artystą a sze-
roką masą odbiorców, jedność, która miała miejsce w gotyku,
a została zerwana w renesansie.
2) Pod względem terytorjalnym prace nad naszym barokiem
wymagają znacznego rozszerzenia zasięgu. Nie mówię tu już o ko-
nieczności wniknięcia w zasadnicze prądy baroku europejskiego,
włoskiego czy południowo - niemieckiego, co przy nawiązywaniu do
szczegółowych odgałęzień lokalnych bywa połączone nieraz z wiel-
kiemi trudnościami wobec uniwersalizmu katolickiego stylu baroko-
wego. W tej chwili jednak mam raczej na myśli znacznie szersze
uwzględnienie krajów bezpośrednio z Polską sąsiadujących, co
szczególnie na wschodzie i północno - wschodzie wymaga bardzo
znacznego przesunięcia granicy naszych zainteresowań. Musimy pa-
miętać, że np. polska ekspansja kulturalna w kierunku wschodnim
teraz właśnie z końcem XVlI-go i pierwszej połowie XVllI-go w. do-
chodzi do najwyższego nasilenia, a jej szlak graniczny widomie zna-
czą białe mury i fasady barokowych kościołów.
3) Postulat badań ikonograficznych wysuwałbym również z wiel-
kim naciskiem: nie wymaga osobnego podkreślenia na tern miejscu
doniosłe znaczenie, jakie posiada program teologiczny lub allego-
ryczny (,,invenzione“) w sztuce barokowej. Na tej drodze możemy
nieraz otrzymać najistotniejsze wytłomaczenie całego zamiaru artys-
tycznego twórców dzieła i fundatora (klasyczny przykład — deko-
racja kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu). Tą drogą również
ustalamy ciekawe zjawisko ciągłości tradycji gotyckiej, która wspa-
niale wzbogaca się i odradza w barokowem malarstwie cechowem.
W tym rodzaju ciekawe karty przedstawiają cykle eschatologiczne,
barokowa ikonografja śmierci, miedzioryt dewocyjny.
4) Badania nad socjalnem stanowiskiem artystów, ich wykształ-
ceniem zawodowem, organizacją pracy, zasadą łączenia się w ze-
społy, związane z tą sprawą wydawnictwa źródeł archiwalnych —
oto dalsze postulaty pilne i zasadnicze.
36
tak niezwykle dla rozwoju kultury plastycznej zasłużony mecenat
Jana III, a przy nim stają typy możnowładczych fundatorów, jak
Jan Dobrogost Krasiński, Michał Kazimierz i Krzysztof Pacowie, Sta-
nisław Herakljusz Lubomirski, Potoccy i t. d. Obok psychiki tych
jednostek kierowniczych należy badać reakcję i wrażliwość artys-
tyczną masy szlacheckiej i nieszlacheckiej. Rozważania pod kątem
kultury plastycznej domagają się wiadomości o uroczystościach pu-
blicznych, apoteozy, triumfy, panegiryki i traktaty dewocyjne. Na-
leży przytem pamiętać, że szczególnie w barokowej sztuce religij-
nej odradza się absolutna jedność uczuciowa między artystą a sze-
roką masą odbiorców, jedność, która miała miejsce w gotyku,
a została zerwana w renesansie.
2) Pod względem terytorjalnym prace nad naszym barokiem
wymagają znacznego rozszerzenia zasięgu. Nie mówię tu już o ko-
nieczności wniknięcia w zasadnicze prądy baroku europejskiego,
włoskiego czy południowo - niemieckiego, co przy nawiązywaniu do
szczegółowych odgałęzień lokalnych bywa połączone nieraz z wiel-
kiemi trudnościami wobec uniwersalizmu katolickiego stylu baroko-
wego. W tej chwili jednak mam raczej na myśli znacznie szersze
uwzględnienie krajów bezpośrednio z Polską sąsiadujących, co
szczególnie na wschodzie i północno - wschodzie wymaga bardzo
znacznego przesunięcia granicy naszych zainteresowań. Musimy pa-
miętać, że np. polska ekspansja kulturalna w kierunku wschodnim
teraz właśnie z końcem XVlI-go i pierwszej połowie XVllI-go w. do-
chodzi do najwyższego nasilenia, a jej szlak graniczny widomie zna-
czą białe mury i fasady barokowych kościołów.
3) Postulat badań ikonograficznych wysuwałbym również z wiel-
kim naciskiem: nie wymaga osobnego podkreślenia na tern miejscu
doniosłe znaczenie, jakie posiada program teologiczny lub allego-
ryczny (,,invenzione“) w sztuce barokowej. Na tej drodze możemy
nieraz otrzymać najistotniejsze wytłomaczenie całego zamiaru artys-
tycznego twórców dzieła i fundatora (klasyczny przykład — deko-
racja kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu). Tą drogą również
ustalamy ciekawe zjawisko ciągłości tradycji gotyckiej, która wspa-
niale wzbogaca się i odradza w barokowem malarstwie cechowem.
W tym rodzaju ciekawe karty przedstawiają cykle eschatologiczne,
barokowa ikonografja śmierci, miedzioryt dewocyjny.
4) Badania nad socjalnem stanowiskiem artystów, ich wykształ-
ceniem zawodowem, organizacją pracy, zasadą łączenia się w ze-
społy, związane z tą sprawą wydawnictwa źródeł archiwalnych —
oto dalsze postulaty pilne i zasadnicze.
36