DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Starzyński, Juliusz: Z badań nad sztuką baroku w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0319
plastyki figuralnej, malarsko - groteskowy sposób traktowania poje-
dynczych motywów.
Z końcem XVII-go i XVIII wieku potężnieją na Ukrainie wpły-
wy zachodnio-europejskie, przyczem znowu widzieć musimy w tern —
może wbrew intencjom Autora — oddziaływanie wspaniale na zie-
miach polskich rozkwitającego późnego baroku. Same zresztą fakty
podane przez Autora mają swoją wymowę. Oto najmocniejszy wy-
raz tego wzmożonego wpływu zachodnio-europejskiego: Mharskij
Monastyr w Lubnym, wzniesiony został przez budowniczego Mistrza
Jana Chrzciciela, przypuszczalnie Niemca, ale sprowadzonego
z Wilna w latach 1682 — 1701. Monastyr w Lubnym posiada zało-
żenie bazylikowe z kopułą na skrzyżowaniu i wykazuje uderzające
pokrewieństwo planu z kościołem Jezuitów w Wilnie i kościołem
św. Piotra i Pawła na Antokolu. Drugim, znamiennym przykładem
wpływów idących przez Polskę może być całkowicie w duchu za-
chodnio-europejskim pojęta dekoracja plastyczna przebudowywanej
w latach 1721 — 1729 Ławry Peczersk.iej w Kijowie, której to deko-
racji twórcą okazuje się Polak, niestety bliżej nam nieznany Józef
Biliński. Daje on nawet jak się zdaje początek miejscowej szkole
stiukatorów.
U ustosunkowaniu się baroku ukraińskiego do sztuki pół-
nocno ruskiej (moskiewskiej) dają się wyczuć następujące fazy:
1) W XVII wieku ukraińska dekoracja barokowa w swym lokalnym
charakterze kształtuje się pod wpływem Moskwy, natomiast baro-
kowe założenia architektoniczne (osiowo - kopułowe i pięcio-kopu-
łowe), wytworzone pod wpływem zachodu nie bez związku z ruchem
architektonicznym na ziemiach polskich, przenikają z Ukrainy w głąb
Rusi północnej. — 2) Wpływy baroku ukraińskiego przygotowują
w Moskwie grunt pod rozwój architektury monumentalnej w dzie-
łach mistrzów cudzoziemskich (Schiadel, Rastrelli) i wtedy znowu
rozpocznie się proces odwrotnego oddziaływania na Ukrainę.
O ile na Ukrainie Zadnieprzańskiej mimo ulegania wpływom
baroku zachodnio-europejskiego zawsze żywa pozostaje miejscowa
tradycja bizantyńska — o tyle na ziemiach ruskich ściślej związa-
nych z Polską, budownictwo rozwija się całkowicie pod egidą sztuki
zachodnio-europejskiej: fundacje Potockich w Buczaczu i Poczajo-
wie oraz Metropolity Szeptyckiego we Lwowie. Na pogranicznych
i kulturalnie wymiennych obszarach nie należy jednak zapo-
minać o możliwości odwrotnych oddziaływań od strony wschod-
niej, którą to możliwość uświadamiamy sobie przy tak cha-
rakterystycznych zabytkach naszej architektury późno - baroko-
wej, jak np. Kolegjata w Pińsku lub świątynia bazyljańska w Be-
rezweczu.
43
dynczych motywów.
Z końcem XVII-go i XVIII wieku potężnieją na Ukrainie wpły-
wy zachodnio-europejskie, przyczem znowu widzieć musimy w tern —
może wbrew intencjom Autora — oddziaływanie wspaniale na zie-
miach polskich rozkwitającego późnego baroku. Same zresztą fakty
podane przez Autora mają swoją wymowę. Oto najmocniejszy wy-
raz tego wzmożonego wpływu zachodnio-europejskiego: Mharskij
Monastyr w Lubnym, wzniesiony został przez budowniczego Mistrza
Jana Chrzciciela, przypuszczalnie Niemca, ale sprowadzonego
z Wilna w latach 1682 — 1701. Monastyr w Lubnym posiada zało-
żenie bazylikowe z kopułą na skrzyżowaniu i wykazuje uderzające
pokrewieństwo planu z kościołem Jezuitów w Wilnie i kościołem
św. Piotra i Pawła na Antokolu. Drugim, znamiennym przykładem
wpływów idących przez Polskę może być całkowicie w duchu za-
chodnio-europejskim pojęta dekoracja plastyczna przebudowywanej
w latach 1721 — 1729 Ławry Peczersk.iej w Kijowie, której to deko-
racji twórcą okazuje się Polak, niestety bliżej nam nieznany Józef
Biliński. Daje on nawet jak się zdaje początek miejscowej szkole
stiukatorów.
U ustosunkowaniu się baroku ukraińskiego do sztuki pół-
nocno ruskiej (moskiewskiej) dają się wyczuć następujące fazy:
1) W XVII wieku ukraińska dekoracja barokowa w swym lokalnym
charakterze kształtuje się pod wpływem Moskwy, natomiast baro-
kowe założenia architektoniczne (osiowo - kopułowe i pięcio-kopu-
łowe), wytworzone pod wpływem zachodu nie bez związku z ruchem
architektonicznym na ziemiach polskich, przenikają z Ukrainy w głąb
Rusi północnej. — 2) Wpływy baroku ukraińskiego przygotowują
w Moskwie grunt pod rozwój architektury monumentalnej w dzie-
łach mistrzów cudzoziemskich (Schiadel, Rastrelli) i wtedy znowu
rozpocznie się proces odwrotnego oddziaływania na Ukrainę.
O ile na Ukrainie Zadnieprzańskiej mimo ulegania wpływom
baroku zachodnio-europejskiego zawsze żywa pozostaje miejscowa
tradycja bizantyńska — o tyle na ziemiach ruskich ściślej związa-
nych z Polską, budownictwo rozwija się całkowicie pod egidą sztuki
zachodnio-europejskiej: fundacje Potockich w Buczaczu i Poczajo-
wie oraz Metropolity Szeptyckiego we Lwowie. Na pogranicznych
i kulturalnie wymiennych obszarach nie należy jednak zapo-
minać o możliwości odwrotnych oddziaływań od strony wschod-
niej, którą to możliwość uświadamiamy sobie przy tak cha-
rakterystycznych zabytkach naszej architektury późno - baroko-
wej, jak np. Kolegjata w Pińsku lub świątynia bazyljańska w Be-
rezweczu.
43