DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0058
strukcyjnych, będących w istocie swojej wyrazem pewnej nieporadności (trompy,
tuki krzyżujące się i t. p.) wzbogaca niezmiernie efekt dekoracyjny. Pięknem
zespoleniem geometrycznych form z czysto konstrukcyjnem ujęciem odzna-
czają się grobowcowe wieże.
Wystawa ta, wśród całego szeregu spostrzeżeń i refleksyj, przywodzi
nam na myśl odwieczną ekspansję Wschodu do Polski, połączoną niewątpliwie
z obustronnym oddziaływaniem kulturainem. Wymownym przykładem mogą być
liczne niegdyś na ziemiach Polski karawan-seraje stanowiące - adaptację od-
powiednich założeń wschodnich.
J. Z.
LWÓW. Do charakterystyki architektury ormiańskiej w Polsce. Pra-
cując nad studjum dotyczącem katedry ormiańskiej we Lwowie, uprosiłem inż.
Marjana Osińskiego, profesora Politechniki we Lwowie, o zbadanie najstarszej
części katedry i sporządzenie szczegółowych jej zdjęć architektonicznych. W toku
przedsięwziętych przez prof. Osińskiego i asystenta jego katedry, inż. Feliksa
Markowskiego, prac stwierdzone zostało, że pod pokryciem dachowem z blachy,
około 30 cm. niżej od niego, istnieje nienaruszony dotąd dach kamienny z kła-
dzionych obok siebie i spajanych zaprawą wapienną płyt kamiennych. Skład
chemiczny kamienia (wapniaka) wskazuje na jego pochodzenie z kamieniołomów,
położonych w okolicach Lwowa. Płyty kamienne mają wymiary 47X^05 cm.
grubość zaś 19 cm.
Konstruując dach z blachy ponad dachem kamiennym miano niewątpliwie
na celu ochronienie go od wpływów atmosferycznych w naszym klimacie. Istot-
nie też udało się to w zupełności i dach kamienny, niewidoczny z zewnątrz
dla oczu, zachował się dzięki temu nienaruszony po nasze czasy.
Fakt ten uszedł dotąd uwagi historyków sztuki i nie był też ujawniony
w toku poprzednich restauracyj katedry, trwających od r. 1908 do 1914. Rzuca
on światło na genezę lwowskiej katedry ormiańskiej, a w każdym razie potwier-
dza wybitnie ormiański charakter jej architektury, analogicznej do kościołów
rdzennej flrmenji, krytych z reguły również dachami z płyt kamiennych.
Z tego punktu widzenia katedra ormiańska we Lwowie stanowi interesu-
jący zabytek architektury ormiańskiej na ziemiach polskich, jedyny w dzisiej-
szym stanie rzeczy. Nie wchodzi bowiem w rachubę istniejąca jeszcze ormiań-
ska katedra św. Mikołaja w Kamieńcu Podolskim, obecnie poza granicami
Polski. Szczegółowe omówienie problemu tego zachowuję do przyszłej obszer-
niejszej pracy o lwowskiej katedrze ormiańskiej.
Tadeusz Mańkowski
Wystawa zabytków ormiańskich. W wykonaniu uchwał 11-ego Zjazdu
Konserwatorów i Muzeologów Polskich w Warszawie w r. 1927 oraz V-ego Zjaz-
du Związku Muzeów w Polsce z r. 1930, zorganizowało Towarzystwo Miłośni-
ków Lwowa niewielką ale starannie przygotowaną wystawę zabytków sztuki
i kultury ormian polskich. Wystawa trwała od 16. VI-30. X. b. r. Zgromadzone
eksponaty mają się stać zaczątkiem muzeum djecezjalnego ormiańskiego we
Lwowie.
Z pośród wystawionych zabytków wymienić należy szereg obrazów ce-
chowych z XV-XVlli w., w tern kilka w charakterze sztuki bizantyńsko-orjen-
talnej, dalej rzeźby drewniane i wyroby złotnicze z XVI — XVIII w., rękopisy,
dyplomy i kodeksy iluminowane przeważnie z XVII w. Specjalna wzmianka na-
leży się wspaniałemu ewangeljarzowi ormiańskiemu z r. 1197, pochodzącemu
96
tuki krzyżujące się i t. p.) wzbogaca niezmiernie efekt dekoracyjny. Pięknem
zespoleniem geometrycznych form z czysto konstrukcyjnem ujęciem odzna-
czają się grobowcowe wieże.
Wystawa ta, wśród całego szeregu spostrzeżeń i refleksyj, przywodzi
nam na myśl odwieczną ekspansję Wschodu do Polski, połączoną niewątpliwie
z obustronnym oddziaływaniem kulturainem. Wymownym przykładem mogą być
liczne niegdyś na ziemiach Polski karawan-seraje stanowiące - adaptację od-
powiednich założeń wschodnich.
J. Z.
LWÓW. Do charakterystyki architektury ormiańskiej w Polsce. Pra-
cując nad studjum dotyczącem katedry ormiańskiej we Lwowie, uprosiłem inż.
Marjana Osińskiego, profesora Politechniki we Lwowie, o zbadanie najstarszej
części katedry i sporządzenie szczegółowych jej zdjęć architektonicznych. W toku
przedsięwziętych przez prof. Osińskiego i asystenta jego katedry, inż. Feliksa
Markowskiego, prac stwierdzone zostało, że pod pokryciem dachowem z blachy,
około 30 cm. niżej od niego, istnieje nienaruszony dotąd dach kamienny z kła-
dzionych obok siebie i spajanych zaprawą wapienną płyt kamiennych. Skład
chemiczny kamienia (wapniaka) wskazuje na jego pochodzenie z kamieniołomów,
położonych w okolicach Lwowa. Płyty kamienne mają wymiary 47X^05 cm.
grubość zaś 19 cm.
Konstruując dach z blachy ponad dachem kamiennym miano niewątpliwie
na celu ochronienie go od wpływów atmosferycznych w naszym klimacie. Istot-
nie też udało się to w zupełności i dach kamienny, niewidoczny z zewnątrz
dla oczu, zachował się dzięki temu nienaruszony po nasze czasy.
Fakt ten uszedł dotąd uwagi historyków sztuki i nie był też ujawniony
w toku poprzednich restauracyj katedry, trwających od r. 1908 do 1914. Rzuca
on światło na genezę lwowskiej katedry ormiańskiej, a w każdym razie potwier-
dza wybitnie ormiański charakter jej architektury, analogicznej do kościołów
rdzennej flrmenji, krytych z reguły również dachami z płyt kamiennych.
Z tego punktu widzenia katedra ormiańska we Lwowie stanowi interesu-
jący zabytek architektury ormiańskiej na ziemiach polskich, jedyny w dzisiej-
szym stanie rzeczy. Nie wchodzi bowiem w rachubę istniejąca jeszcze ormiań-
ska katedra św. Mikołaja w Kamieńcu Podolskim, obecnie poza granicami
Polski. Szczegółowe omówienie problemu tego zachowuję do przyszłej obszer-
niejszej pracy o lwowskiej katedrze ormiańskiej.
Tadeusz Mańkowski
Wystawa zabytków ormiańskich. W wykonaniu uchwał 11-ego Zjazdu
Konserwatorów i Muzeologów Polskich w Warszawie w r. 1927 oraz V-ego Zjaz-
du Związku Muzeów w Polsce z r. 1930, zorganizowało Towarzystwo Miłośni-
ków Lwowa niewielką ale starannie przygotowaną wystawę zabytków sztuki
i kultury ormian polskich. Wystawa trwała od 16. VI-30. X. b. r. Zgromadzone
eksponaty mają się stać zaczątkiem muzeum djecezjalnego ormiańskiego we
Lwowie.
Z pośród wystawionych zabytków wymienić należy szereg obrazów ce-
chowych z XV-XVlli w., w tern kilka w charakterze sztuki bizantyńsko-orjen-
talnej, dalej rzeźby drewniane i wyroby złotnicze z XVI — XVIII w., rękopisy,
dyplomy i kodeksy iluminowane przeważnie z XVII w. Specjalna wzmianka na-
leży się wspaniałemu ewangeljarzowi ormiańskiemu z r. 1197, pochodzącemu
96