DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Walicki, Michał; Zachwatowicz, Jan: Sprawozdanie z poszukiwań na terenie województwa łódzkiego i kieleckiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0089
w sobie plan romański, niemniej jednak może być produktem pro-
wincjonalnej architektury zakonnej w XVIII w. Skromna bryła koś-
cioła kryje przecież pierwszorzędne wyposażenie dekoracyjne wnę-
trza, na które składa się zaprojektowana architektonicznie więź
płasko traktowanych ołtarzy o typie austrjackiego baroku (ryc. l),oraz
polichromja ścienna o znacznej wartości formalnej. Na sklepieniu
wyobrażony jest t. z. program norbertański. istnieją poszlaki, że
twórcą tego niepospolitego w naszych warunkach kościelnego wnę-
trza był niejaki Barzanek rodem z Podlasia7). Prawdopodobnie
należy go utożsamić z architektem polskim, znanym ze zitalizowa-
nego już imienia Kasper Bazzanka; posiadamy kilka wiado-
mości o jego latach pracy w flccademia di San Luca w Rzymie
z r. 1704, gdzie też zachowały się jego rysunki8), oraz z robót za-
mówionych w r. 1720 dla katedry we Fromborku9).
3. Hebdów (pow. miechowski). Stosunkowo obfite, acz sprzecz-
ne nieraz ze sobą wzmianki o kościele po - norbertańskim w Heb-
dowie nasuwały konieczność rewizji. Kościół wzniesiony został
w r. 1199 jako filja Strahova10), aktualnem zatem mogło być za-
gadnienie romańskich remanentów budowlanych. Tomkowicz i Szy-
dłowski dopatrywali się tych pozostałości w wieżach, poszedł zaś
za ich zdaniem i Remer11). Natomiast Luszczkiewicz radykalnie
odrzucił ze swych rozważań nawy kościoła jako wzniesione już
w XVI! w. i nie mające związku z szeroko przez niego omówionem
prezbiterjum. Bliższe wejrzenie w konstrukcję ścian wieżowych oraz
ścian dawnego prezbiterjum rzuca nowe światło na sprawę pier-
wotnej koncepcji architektonicznej. Dwie wieże przy elewacji za-
chodniej wraz z kruchtą dobudowano już w XVII w., nadbudowano zaś
je w XIX st.; zasłaniają one całkowicie pierwotną elewację fronto-
wą kościoła. Badając wszakże tę ścianę od wnętrza można dokła-
dnie ustalić istotny jej układ, była ona zachodnią fasadą
trójnawowej ceglanej bazyliki, której szczyt środkowy oraz półszczy-
ty naw bocznych posiadały rodzaj fryzu z cegły układanej w trzech
szychtach, równolegle do spadku. W ścianach wież, usytuowanych
prostopadle w stosunku do ściany kościoła, pozostały dwie środ-
kowe skarpy, dzielące elewację na trzy pola, oraz reszty lizen czy
skarp narożnych, umieszczonych w przedłużeniu bocznych ścian
naw. Clkszałtowana w ten sposób ściana, z cegły 24 X 12 X 8, o ukła-
dzie wendyjskim z obfitem użyciem zendrówki, da się niewątpliwie od-
nieść do drugiej połowy XIII w., jako ceglana interpretacja cyster-
skiej koncepcji budowlanej (Mogiła). Prezbiterjum, zakończone prosto-
kątnie, założone jest na dwóch polach zbliżonych do kwadratu, które
przedziela masywny podwójny gurt w formie łagodnego ostrołuku; po-
la przesklepione są krzyżowo i już przez Łuszczkiewicza uznane zo-
ili
wincjonalnej architektury zakonnej w XVIII w. Skromna bryła koś-
cioła kryje przecież pierwszorzędne wyposażenie dekoracyjne wnę-
trza, na które składa się zaprojektowana architektonicznie więź
płasko traktowanych ołtarzy o typie austrjackiego baroku (ryc. l),oraz
polichromja ścienna o znacznej wartości formalnej. Na sklepieniu
wyobrażony jest t. z. program norbertański. istnieją poszlaki, że
twórcą tego niepospolitego w naszych warunkach kościelnego wnę-
trza był niejaki Barzanek rodem z Podlasia7). Prawdopodobnie
należy go utożsamić z architektem polskim, znanym ze zitalizowa-
nego już imienia Kasper Bazzanka; posiadamy kilka wiado-
mości o jego latach pracy w flccademia di San Luca w Rzymie
z r. 1704, gdzie też zachowały się jego rysunki8), oraz z robót za-
mówionych w r. 1720 dla katedry we Fromborku9).
3. Hebdów (pow. miechowski). Stosunkowo obfite, acz sprzecz-
ne nieraz ze sobą wzmianki o kościele po - norbertańskim w Heb-
dowie nasuwały konieczność rewizji. Kościół wzniesiony został
w r. 1199 jako filja Strahova10), aktualnem zatem mogło być za-
gadnienie romańskich remanentów budowlanych. Tomkowicz i Szy-
dłowski dopatrywali się tych pozostałości w wieżach, poszedł zaś
za ich zdaniem i Remer11). Natomiast Luszczkiewicz radykalnie
odrzucił ze swych rozważań nawy kościoła jako wzniesione już
w XVI! w. i nie mające związku z szeroko przez niego omówionem
prezbiterjum. Bliższe wejrzenie w konstrukcję ścian wieżowych oraz
ścian dawnego prezbiterjum rzuca nowe światło na sprawę pier-
wotnej koncepcji architektonicznej. Dwie wieże przy elewacji za-
chodniej wraz z kruchtą dobudowano już w XVII w., nadbudowano zaś
je w XIX st.; zasłaniają one całkowicie pierwotną elewację fronto-
wą kościoła. Badając wszakże tę ścianę od wnętrza można dokła-
dnie ustalić istotny jej układ, była ona zachodnią fasadą
trójnawowej ceglanej bazyliki, której szczyt środkowy oraz półszczy-
ty naw bocznych posiadały rodzaj fryzu z cegły układanej w trzech
szychtach, równolegle do spadku. W ścianach wież, usytuowanych
prostopadle w stosunku do ściany kościoła, pozostały dwie środ-
kowe skarpy, dzielące elewację na trzy pola, oraz reszty lizen czy
skarp narożnych, umieszczonych w przedłużeniu bocznych ścian
naw. Clkszałtowana w ten sposób ściana, z cegły 24 X 12 X 8, o ukła-
dzie wendyjskim z obfitem użyciem zendrówki, da się niewątpliwie od-
nieść do drugiej połowy XIII w., jako ceglana interpretacja cyster-
skiej koncepcji budowlanej (Mogiła). Prezbiterjum, zakończone prosto-
kątnie, założone jest na dwóch polach zbliżonych do kwadratu, które
przedziela masywny podwójny gurt w formie łagodnego ostrołuku; po-
la przesklepione są krzyżowo i już przez Łuszczkiewicza uznane zo-
ili