DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Białostocki, Jan: Barok: styl - epoka - postawa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41524#0031
BAROK. STYL — EPOKA — POSTAWA
II. 7. Daniel Seghers, Portret Poussina w wieńcu kwiatów. Warszawa,
Muzeum Narodowe.
Waltera Friedlandera, który „antyklasycznemu" sty-
lowi manierystycznemu, o którym pisał uprzednio,
Przeciwstawił następnie „antymanierystyczny" styl
Występujący około r. 159 0 39. Schyłek wieku XVI i po-
czątek XVII, okres 1590—1615 — oto jednolita faza
stylowa obejmująca ostrą reakcję na manierystyczną
lałowość, szczególnie w zakresie malarstwa i w Rzy-
mie (do innych kręgów artystycznych faza ta pasuje
już znacznie gorzej). Dwojakiej formie tej reakcji,
Wyrażającej się w „naturalizmie” Caravaggia i „aka-
demizmie" Carraccich poświęcono wnikliwe studia,
Wydobywając także teoretyczne sformułowania tego
ruchu przez Giov. Batt. Agucchiego oraz — grubo
Później — Giov. Piętro Belloriego40. Nowość postawy
urtystycznej tego pokolenia była niewątpliwa: po-
stawa ta łączyła nowy, bezpośredni stosunek do na¬
tury w twórczości Caravaggia z nowym, twórczym
stosunkiem do tradycji w sztuce Carraccich. W teo-
retycznym sformułowaniu Agucchiego i Belloriego
wyraziło się to w nowej koncepcji idei artystycznej,
stanowiącej (jak w teorii manieryzmu) źródło twór-
czości, wywodzącej się jednak (jak w poglądach este-
tyki renesansowej) z natury. Teoria ta stała się pod-
stawą późniejszej estetyki klasycznej. Cechą łączącą
obie szkoły — „naturalistyczną" i „akademicką" była
ich niechęć do manieryzmu i nawiązywanie do peł-
nego Renesansu: u Caravaggia do Giorgiona i Lotta,
u Carraccich do Rafaela i Tycjana. Podobną postawę
w sferze humanistycznej i filozoficznej zajmował Ga-
lileo Galilei — typowy przedstawiciel pokolenia
wczesnego baroku — ceniąc Ariosta, krytykując ma-
nieryzm Tassa, a w swej nauce pomijając Keplera
39 w. Frledlander, Der antimanieristische Stil um
1590 und sein V erhaltnis zum Ubersinnlichen, „Vortrage der
Bibllothek Warburg, 1928—29“, Lelpzlg 1930, s. 214—243. I ta
rozprawa przetłumaczona została na angielski i przedruko-
wana w książce cytowanej w przypisie 34.
40 E. Panofsky, Idea, jw.; D. Mahoń. Studies in
Seicento Art and Theory, London 1947; tenże, Eclecticism
and the Carracci: Further Reflections on the Validity oj
a Label, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes",
XVI, 1953, s. 303—341.
19
II. 7. Daniel Seghers, Portret Poussina w wieńcu kwiatów. Warszawa,
Muzeum Narodowe.
Waltera Friedlandera, który „antyklasycznemu" sty-
lowi manierystycznemu, o którym pisał uprzednio,
Przeciwstawił następnie „antymanierystyczny" styl
Występujący około r. 159 0 39. Schyłek wieku XVI i po-
czątek XVII, okres 1590—1615 — oto jednolita faza
stylowa obejmująca ostrą reakcję na manierystyczną
lałowość, szczególnie w zakresie malarstwa i w Rzy-
mie (do innych kręgów artystycznych faza ta pasuje
już znacznie gorzej). Dwojakiej formie tej reakcji,
Wyrażającej się w „naturalizmie” Caravaggia i „aka-
demizmie" Carraccich poświęcono wnikliwe studia,
Wydobywając także teoretyczne sformułowania tego
ruchu przez Giov. Batt. Agucchiego oraz — grubo
Później — Giov. Piętro Belloriego40. Nowość postawy
urtystycznej tego pokolenia była niewątpliwa: po-
stawa ta łączyła nowy, bezpośredni stosunek do na¬
tury w twórczości Caravaggia z nowym, twórczym
stosunkiem do tradycji w sztuce Carraccich. W teo-
retycznym sformułowaniu Agucchiego i Belloriego
wyraziło się to w nowej koncepcji idei artystycznej,
stanowiącej (jak w teorii manieryzmu) źródło twór-
czości, wywodzącej się jednak (jak w poglądach este-
tyki renesansowej) z natury. Teoria ta stała się pod-
stawą późniejszej estetyki klasycznej. Cechą łączącą
obie szkoły — „naturalistyczną" i „akademicką" była
ich niechęć do manieryzmu i nawiązywanie do peł-
nego Renesansu: u Caravaggia do Giorgiona i Lotta,
u Carraccich do Rafaela i Tycjana. Podobną postawę
w sferze humanistycznej i filozoficznej zajmował Ga-
lileo Galilei — typowy przedstawiciel pokolenia
wczesnego baroku — ceniąc Ariosta, krytykując ma-
nieryzm Tassa, a w swej nauce pomijając Keplera
39 w. Frledlander, Der antimanieristische Stil um
1590 und sein V erhaltnis zum Ubersinnlichen, „Vortrage der
Bibllothek Warburg, 1928—29“, Lelpzlg 1930, s. 214—243. I ta
rozprawa przetłumaczona została na angielski i przedruko-
wana w książce cytowanej w przypisie 34.
40 E. Panofsky, Idea, jw.; D. Mahoń. Studies in
Seicento Art and Theory, London 1947; tenże, Eclecticism
and the Carracci: Further Reflections on the Validity oj
a Label, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes",
XVI, 1953, s. 303—341.
19