Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (20.1958)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

cyjny charakter oraz ikonografia ma-
lowidła wskazują na to, że ibył on
przeznaczony od początku do 'głów-
nego ołtarza, być może jako część
środkowa tryptyku. To naczelne

miejsce w kościele zachował on aż
do połowy wieku XVIII, ozdobiony
jedynie srebrnymi koronami i pro-
mieniami, mimo, sprawienia baroko-
wego ołtarza w 1652 r. i pożaru w r.

1656. Dopiero między r. 1754 a 1762
ks. Franciszek Wilkoszewski ówczes-
ny proboszcz kościoła ufundował no-
wy ołtarz główny, przenosząc jedno-
cześnie dawny obraz na inne miejsce.

TERESA JAKJMOWICZÓWNA

RENESANSOWY ZAMEK W KRĄGU

(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Poznańskiego w dniu 2.XII.1957 r.)

Jak większość zabytków architek-
tury Pomorza Zachodniego, zamek w
Krągu (woj. koszalińskie, pow. Sław-
no), nie posiadał dotychczas opraco-
wania. Niezmiernie też skąpe są
przekazy historyczne, dotyczące
omawianego zabytku.
Data budowy zamku nie jest zna-
na. Według tradycji obronny zamek,
w Krągu istniał w początkach XV
stulecia. Źródła pomorskie notują
Krąg po' raz pierwszy w r. 1H95, już
jako siedzibę rycerskiego rodu. Po-
dewilsów, pozostającego na służbie
książąt szczecińskich. W źródłach
XVI w. kilkakrotnie występują Po-
dewilsowie na Krągu, w tym też
wieku wzniesiono obecny zamek w
Krągu. Dopiero jednak w r. 1663 je-
go właściciele zostali umieszczeni w
regestrach pomorskich „Schlossgese-
ssene“. W rękach Podewilsów Krąg
pozostawał do r. 1860, następnie po-
siadłość tę objęli von Riepenhause-
nowie, którzy rozbudowali zamek w
latach 90-tych XIX wieku.
Zamek w Krągu wznosi się w
pd.-zach. krańcu wsi, tuż nad je-
ziorem, w malowniczej, lesistej oko-

licy. W bryle budowli wyraźnie czy-
telna jest pozornie jednorodna część
starsza (główny korpus zamkowy
wyodrębniony czterema cylindrycz-
nymi basztami) oraz partie z XIX
w. (dobudowane skrzydło zachodnie
i rozbudowany północny trakt daw-
nego zamku, iii. 1 i 2). Dopiero jed-
nak badania powierzchniowe, prze-
prowadzona w Krągu w r. 1957 dla
P.K.Z!. Szczecin przez inż. arch. Ste-
fana KWileckiego (dokumentację hi-
storyczną zamku opracowała autor-
ka niniejszego referatu) ujawniły
niejednolity charakter starszej czę-
ści zamku i pozwoliły na rekonstruk-
cję rzutu poziomego i ukształtowania
plastycznego w wieku XVI.
W wyniku badań ustalono trzy —
nie licząc rozbudowy z końca XIX
w. — fazy budowy zamku w Krągu.
1. Reliktem budowli średniowiecz-
nej są piwnice obecnego zamku, a
mianowicie: piwnica środkowa oraz
dwie, przylegające do niej węższymi
bokami piwnice południowe. Szereg
danych technicznych, jak różnice w
wątku muru i zaprawie, w wymia-

rach cegieł etc., oraz analiza rzutu
poziomego dowodzi, że piwnice te
są wcześniejsze od reszty gmachu.
Płytko posadowione (wilgotny grunt),
wzniesione z cegły o niezbyt regular-
nym wątku polskim, przykryte
sklepieniem kolebkowym, opatrzone
prostokątnymi otworami strzelniczy-
mi, nie posiadają cech stylistycznych
umożliwiających bliższe datowanie.
Stanowią zapewne relikt skromnej,
ściśle utylitarnej budowli obronnej,
wzniesionej na rzucie zwartego pro-
stokąta, o podziale wnętrza na trzy
pomieszczenia jednakiej wielkości.
Pytanie, czy budynek ten był ele-
mentem większego założenia pozosta-
je bez odpowiedzi, nie jest jednak
wykluczone, że usytuowanie zamku
na niskim brzegu jeziora wykorzy-
stano dla urządzenia fortyfikacji
wodnych.
Ponieważ w końcu XV w. Krąg
był znany jako siedziba Podewilsów,
istnienie tam obronnego zamku wy-
daj e się w pełni uzasadnione. Co
więcej, z uwagi na służbę Podewil-
sów u Bogusława X i ustawiczne
walki księcia z Koszalinem, Krąg


o S .On,


II. 1.

Krąg, zamek: a. fazy budowy, b. rzut parteru, próba

rekonstrukcji stanu z 1580 r.

398