Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (20.1958)

II. 1. J. B. Plersch, „Loża IV“, malowidło ścienne w teatrze w Pomarańczami.
(Fot. J. Szandomirski)

BARBARA KRÓL
W SPRAWIE AUTORSTWA MALOWIDEŁ W POMARAŃCZARNI

Malowidła zdobiące fryz sali teatralnej w łazienkow-
skiej Pomarańczami są jednym z ciekawszych tego ty-
pu zabytków jakie przetrwały w Polsce od końca
XVIII wieku do naszych czasów. Nie ustalono jednak
definitywnie nazwiska ich twórcy. O aktualności pro-
blemu najwymowniej świadczy Akt, że w swej ostat-
niej pracy o. Łazienkach znakomity badacz historii
sztuki .polskiego klasycyzmu — Władysław Tatarkie-
wicz, autora lóż i plafonu nazywa „jednym z najlep-
1 W. Tatarkiewicz, Łazienki Warszawskie, Warsza-
wa 1957, s. 79.
2 „Z robót jego przytoczyć można następujące: (...) W tea¬
trze Pomarańczami w Łazienkach widownia z naśladowa-
nymi u góry lożami, z których strojne państwo wygląda, tu-
dzież sufit odznaczający się“. E. Rastawiecki, Słownik
malarzów polskich. Warszawa 1851, t. II, s. 111. świadectwo
Rastawiecklego jest wiarygodne, gdyż czerpiąc wiadomości od
artystów warszawskich pamiętających jeszcze czasy stanisła-
wowskie, przekazał nam fakty ongiś nie budzące zastrzeżeń,

szych — jeśli nie najlepszym malarzem polskim epoki
stanisławowskiej."1.
Malowidła w teatrze w Pomarańczami oddawna już
interesowały historyków. Przypisywano je dotychczas
diwu celniejszym dekoratorom wnętrz łazienkowskich
Janowi-Bogumiłowi Plerschowi — ta atrybucja jest
stosunkowo dawna, gdyż zawdzięczamy ją już Edwar-
dowi Rastawieckiemu 2 — oraz Antoniemu Smuglewi-
czowi.3 Ostatnio, wysunięto hipotezę, że autorem deko-
które dopiero czas podniósł znowu do rzędu problemów.
O Plerschu jako twórcy fresków w Pomarańczami, patrz:
B. Król, Działalność teatralna Jana-Bogumiła Plerscha, „Pa-
miętnik Teatralny" 1955, nr 2/3 oraz T. Dobrowolski,
Nowoczesne malarstwo polskie I, Wrocław—Kraków 1957, s.
38—39 1 47.
3 A. L a u t er b ach. Warszawa, Warszawa 1925; W. Ta-
tarkiewicz, Pięć studiów o Łazienkach Stanisława Augu-
sta, Warszawa—Lwów 1925, s. 90.

312