DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI article:Zrębowicz, Roman: Problem mistrza św. Barbary
DOI article:Sławska, Aniela: Obraz Matki Boskiej z donatorami z kościoła w Drzeczkowie: przyczynek do zagadnienia Wrocławskiego ołtarza św. Barbary
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41524#0406
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
Pozo-staje sprawa daty powstania
tryptyku łódzkiego1. Wrocławski oł-
tarz św1. Barbary powstał — jak wia-
domo — w 1447 r. Natomiast ekspo-
nat łódzki, ipod względem artystycz-
nym dojrzalszy i piękniejszy, wyka-
zuje niewątpliwie późniejszą datę
powstania. I tak np. zabytki, których
wpływy na tryptyk zostały stwier-
dzone przez badaczy niemieckich, po-
chodzą po większej części z lat 1460-
1470. Są to obiekty znajdujące się w
kościołach wrocławskich oraz, we-
dług Brannego, czołowe zabytki ma-
larstwo zachodniej Małopolski.
Tryptyk łódzki stoi wprawdzie na
pograniczu między miękkim stylem
-czeskim a późniejszym twardym
stylem realistycznym — jednak in-
tensywność liczniejszych elementów
realistycznych przemawia za później-
szą datą jego powstania. -Niewątpli-
we wpływy sztuki zagranicznej
(Siena, mistrz -Kolonii, Stefan Loch-
ner, malarstwo norymberskie) po-
zwalają przypuszczać, że Mistrz św.
Barbary w latach 1447-1460 odbył
szereg wielostronnych podróży za-
granicę.
W ostatniej konkluzji gotycka
sztuka śląska poddana jest sugestiom
obcych zdobyczy stylistycznych, bo-
wiem Śląsk jest położony w więk-
szej mierze, niż inne nasze ziemie,
na szlaku komunikacyjnym, łączą-
cym -Polskę z krajami zachodu, pół-
nocy i południa. Z tego powodu sztu-
ka śląska była niejako rozdrożem
krzyżujących się wpływów styli-
stycznych. A jednak mimo to zacho-
wała swą atmosferę rodzimości, „ślą-
skości", która w miarę dalszych ba-
dań, odkryć i zestawień -ukaże -nie-
wątpliwie indywidualne oblicze pol-
skie.
ANIELA SŁAWSKA
OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DONATORAMI Z KOŚCIOŁA W DRZECZKOWIE
PRZYCZYNEK DO ZAGADNIENIA WROCŁAWSKIEGO OŁTARZA ŚW. BARBARY
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Poznańskiego w dniu 10.III. 58 r.)
W kościele parafialnym w Drzecz-
kowie (pow. Leszno W'lpk.), w ołta-
rzu głównym, znajduje się obraz Ma-
donny z Dzieciątkiem i donatorami,
nieznany dotąd i nie publikowany,
a zasługujący na to by wejść do re-
pertorium polskiego malarstwa go-
tyckiego. -Obraz ten — malowany na
desce o wym. 117X87 — niefachowo
odświeżony krótko przed wojną,
znajdował się ostatnio w stadium sil-
nego zniszczenia. W 11956 r., na sku-
tek starań Wojewódzkiego Konser-
watora i Muzeum Narodowego w
Poznaniu został przekazany do Pra-
cowni Konserwacji Zabytków w To-
runiu. Spo-d kilku warstw przema-
lo-wań (na odwroc-ie -deski znajdują
się następujące napisy: No-ve Malo-
vanie 1545 — Reno: 1662 — Reno:
1786) odsłonięto, w trakcie prac
prowadzonych przez art. p-last. kon-
serwatora Jerzego Wolskiego, pier-
wotne gotyckie malowidło, niestety
dość silnie zniszczone (większe
ubytki w partii dolnej, na prawo;
całkowicie zniszczony zapiecek tro-
nu i tło w górze- obrazu). Intere-
sujący przebieg konserwacji bę-
dącej obecnie na ukończeniu i jej
wyniki technologiczne będą przed-
miotem osobnego opracowania, które
przygotowuje konserwator Wolski.
Obraz przedstawia Matkę Boską
w błękitnym płaszczu, siedzącą na
tronie, w asyście dwóch aniołów. W
lewej ręce Madonna trzyma jabłko,
prawą obejmuje Dzieciątko, na któ-
rego rozpostartych -rączkach oplecio-
ny jest różaniec. U stóp tronu klę-
czy donator z rodziną: z prawej —
-matka w białym kwefi-e na amaran-
towej sukni i dwie córki w czerwo-
nych i zielonych -szatach i- wyszywa¬
nych perłami czepcach; z lewej —
ojciec i trzej synowie w luźnych
płaszczach barwy fioletowej, oliw-
kowej i ciemno-czerwonej. Umiesz-
czona u dołu tarcza z herbem Wie-
niawa identyfikuje donatorów jako
Wieniawitów — Leszczyńskich, co
.potwierdzają It-akże wiadomości hi-
storyczne: Drziecizk-owo wraz z oko-
licznymi wsiami należało do posiad-
łości Leszczyńskich j-uż w XIV w.
Około połowy XV -w. — w okresie
gdy powstał omawiany tu obraz —
właścicielem Drzeczkowa był Rafał I,
kasztelan przemęcki, bezpośrednio po
nim (ok. r. 1460) syn jego Kasper,
podkomorzy kaliski; zapewne jego
to wraz z rodziną widzimy na obra-
zie Madonny; dokładniejsza identy-
fikacja przedstawionych osób nie
je-s-t w tej chwili możliwa (korzystam
tu z uprzejmych informacji p-ro-f. dr
Wł. Dworzaczka). Interesującą jest
sprawa herbu: po przemalowaniu'
obrazu w I poł. XVI w. umieszczono
u dołu -także herb Wieniawa, ale już
z klejnotem (p-ółpostać lwa trzyma-
jącego miecz), nadanym Leszczyń-
skim w 1473 r. Pierwotny herb go-
tycki odsłonięty spo-d. przemalowań
klejnotu nie posiada, co- pozwala na
wysunięcie -daty 1473 jako -terminu
an-te quem powstania oforaz-u; zga-
dzałoby się to zresztą z jego -analizą
stylistyczną i -związkami, jakie łączą
obraz z Drzeczkowa z innymi dzie-
łami malarstwa, powstałymi w la-
tach ok. 1450-60. \
Powiązania te, to najbardziej in-
teresujące zagadnienie, jakie nasuwa
obraz -drzecakowski; nietrudno bo-
wiem stwierdzić, że łączy się on z
grupą obrazów, powstałych w okrę-
gu twórcy znakomitego dzieła ma-
larstwa śląskiego — wrocławskiego
ołtarza św. Barbary z 1447 r. Prze-
łomowe znaczenie tego zabytku, je-
go wysokie walory plastyczne, za-
gadkowa postać malarza — były wie-
lokrotnie tematem rozpraw i wypo-
wiedzi -niemieckich i polskich histo-
ryków sztuki. Ostatnio Maria O-tto
w -artykule Zagadnienie wrocław-
skiego poliptyku św. Barbary („Biu-
letyn H. S.“ XVIII, 1195-5, -nr 4) zesta-
wiła dotychczasowe wyniki badań
nad genezą i oddziaływaniem tego
dzieła-, nakreśliła sylwetkę jego
twórcy i przeprowadziła sumienną
krytykę przypisywanych jego war-
II. 1. Madonna z donatorami. Drzecz-
kowo, kościół par. (fot. Z. Tomaszew¬
ska)
394
Pozo-staje sprawa daty powstania
tryptyku łódzkiego1. Wrocławski oł-
tarz św1. Barbary powstał — jak wia-
domo — w 1447 r. Natomiast ekspo-
nat łódzki, ipod względem artystycz-
nym dojrzalszy i piękniejszy, wyka-
zuje niewątpliwie późniejszą datę
powstania. I tak np. zabytki, których
wpływy na tryptyk zostały stwier-
dzone przez badaczy niemieckich, po-
chodzą po większej części z lat 1460-
1470. Są to obiekty znajdujące się w
kościołach wrocławskich oraz, we-
dług Brannego, czołowe zabytki ma-
larstwo zachodniej Małopolski.
Tryptyk łódzki stoi wprawdzie na
pograniczu między miękkim stylem
-czeskim a późniejszym twardym
stylem realistycznym — jednak in-
tensywność liczniejszych elementów
realistycznych przemawia za później-
szą datą jego powstania. -Niewątpli-
we wpływy sztuki zagranicznej
(Siena, mistrz -Kolonii, Stefan Loch-
ner, malarstwo norymberskie) po-
zwalają przypuszczać, że Mistrz św.
Barbary w latach 1447-1460 odbył
szereg wielostronnych podróży za-
granicę.
W ostatniej konkluzji gotycka
sztuka śląska poddana jest sugestiom
obcych zdobyczy stylistycznych, bo-
wiem Śląsk jest położony w więk-
szej mierze, niż inne nasze ziemie,
na szlaku komunikacyjnym, łączą-
cym -Polskę z krajami zachodu, pół-
nocy i południa. Z tego powodu sztu-
ka śląska była niejako rozdrożem
krzyżujących się wpływów styli-
stycznych. A jednak mimo to zacho-
wała swą atmosferę rodzimości, „ślą-
skości", która w miarę dalszych ba-
dań, odkryć i zestawień -ukaże -nie-
wątpliwie indywidualne oblicze pol-
skie.
ANIELA SŁAWSKA
OBRAZ MATKI BOSKIEJ Z DONATORAMI Z KOŚCIOŁA W DRZECZKOWIE
PRZYCZYNEK DO ZAGADNIENIA WROCŁAWSKIEGO OŁTARZA ŚW. BARBARY
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Poznańskiego w dniu 10.III. 58 r.)
W kościele parafialnym w Drzecz-
kowie (pow. Leszno W'lpk.), w ołta-
rzu głównym, znajduje się obraz Ma-
donny z Dzieciątkiem i donatorami,
nieznany dotąd i nie publikowany,
a zasługujący na to by wejść do re-
pertorium polskiego malarstwa go-
tyckiego. -Obraz ten — malowany na
desce o wym. 117X87 — niefachowo
odświeżony krótko przed wojną,
znajdował się ostatnio w stadium sil-
nego zniszczenia. W 11956 r., na sku-
tek starań Wojewódzkiego Konser-
watora i Muzeum Narodowego w
Poznaniu został przekazany do Pra-
cowni Konserwacji Zabytków w To-
runiu. Spo-d kilku warstw przema-
lo-wań (na odwroc-ie -deski znajdują
się następujące napisy: No-ve Malo-
vanie 1545 — Reno: 1662 — Reno:
1786) odsłonięto, w trakcie prac
prowadzonych przez art. p-last. kon-
serwatora Jerzego Wolskiego, pier-
wotne gotyckie malowidło, niestety
dość silnie zniszczone (większe
ubytki w partii dolnej, na prawo;
całkowicie zniszczony zapiecek tro-
nu i tło w górze- obrazu). Intere-
sujący przebieg konserwacji bę-
dącej obecnie na ukończeniu i jej
wyniki technologiczne będą przed-
miotem osobnego opracowania, które
przygotowuje konserwator Wolski.
Obraz przedstawia Matkę Boską
w błękitnym płaszczu, siedzącą na
tronie, w asyście dwóch aniołów. W
lewej ręce Madonna trzyma jabłko,
prawą obejmuje Dzieciątko, na któ-
rego rozpostartych -rączkach oplecio-
ny jest różaniec. U stóp tronu klę-
czy donator z rodziną: z prawej —
-matka w białym kwefi-e na amaran-
towej sukni i dwie córki w czerwo-
nych i zielonych -szatach i- wyszywa¬
nych perłami czepcach; z lewej —
ojciec i trzej synowie w luźnych
płaszczach barwy fioletowej, oliw-
kowej i ciemno-czerwonej. Umiesz-
czona u dołu tarcza z herbem Wie-
niawa identyfikuje donatorów jako
Wieniawitów — Leszczyńskich, co
.potwierdzają It-akże wiadomości hi-
storyczne: Drziecizk-owo wraz z oko-
licznymi wsiami należało do posiad-
łości Leszczyńskich j-uż w XIV w.
Około połowy XV -w. — w okresie
gdy powstał omawiany tu obraz —
właścicielem Drzeczkowa był Rafał I,
kasztelan przemęcki, bezpośrednio po
nim (ok. r. 1460) syn jego Kasper,
podkomorzy kaliski; zapewne jego
to wraz z rodziną widzimy na obra-
zie Madonny; dokładniejsza identy-
fikacja przedstawionych osób nie
je-s-t w tej chwili możliwa (korzystam
tu z uprzejmych informacji p-ro-f. dr
Wł. Dworzaczka). Interesującą jest
sprawa herbu: po przemalowaniu'
obrazu w I poł. XVI w. umieszczono
u dołu -także herb Wieniawa, ale już
z klejnotem (p-ółpostać lwa trzyma-
jącego miecz), nadanym Leszczyń-
skim w 1473 r. Pierwotny herb go-
tycki odsłonięty spo-d. przemalowań
klejnotu nie posiada, co- pozwala na
wysunięcie -daty 1473 jako -terminu
an-te quem powstania oforaz-u; zga-
dzałoby się to zresztą z jego -analizą
stylistyczną i -związkami, jakie łączą
obraz z Drzeczkowa z innymi dzie-
łami malarstwa, powstałymi w la-
tach ok. 1450-60. \
Powiązania te, to najbardziej in-
teresujące zagadnienie, jakie nasuwa
obraz -drzecakowski; nietrudno bo-
wiem stwierdzić, że łączy się on z
grupą obrazów, powstałych w okrę-
gu twórcy znakomitego dzieła ma-
larstwa śląskiego — wrocławskiego
ołtarza św. Barbary z 1447 r. Prze-
łomowe znaczenie tego zabytku, je-
go wysokie walory plastyczne, za-
gadkowa postać malarza — były wie-
lokrotnie tematem rozpraw i wypo-
wiedzi -niemieckich i polskich histo-
ryków sztuki. Ostatnio Maria O-tto
w -artykule Zagadnienie wrocław-
skiego poliptyku św. Barbary („Biu-
letyn H. S.“ XVIII, 1195-5, -nr 4) zesta-
wiła dotychczasowe wyniki badań
nad genezą i oddziaływaniem tego
dzieła-, nakreśliła sylwetkę jego
twórcy i przeprowadziła sumienną
krytykę przypisywanych jego war-
II. 1. Madonna z donatorami. Drzecz-
kowo, kościół par. (fot. Z. Tomaszew¬
ska)
394