Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (20.1958)

BAROK. STYL — EPOKA — POSTAWA


II. 16. Nieznany malarz XVII w., widok kaplicy Carnaro Berniniego
w S. Maria della Vittoria w Rzymie. Schwerin, Museum.

i stałością rzeczy istotnych, między nicością człowieka
i powszechnością Boga itd.
Tezą książki filozofa kultury Carla Friedricha The
Age of the Baroque 1610—1660 84 jest, iż epoka ta od-
znacza się przez „restless search for power“. Chodzi
tu o uświadomienie sobie przez człowieka jego władzy
nad światem i — antynomicznie — jego bezradności;
pochodzącym z doby baroku sformułowaniem tej tezy
jest zdanie Hobbesa:
„The life of man is a restless desire for power
after power, unto death“ (Leviathan, 1651).
Cecha ta — niezwykle ogólna — jest zapewne jed-
84 New York 1952; por. też tegoż, Style as the Principle of
Historical Interpretation, cytowany wyżej (przypis 26): cytata
z Hobbesa na s. 150.

ną z naczelnych idei epoki, ale — jak słusznie zauwa-
ża Stechow85 — była też cechą Renesansu, który ma
z barokiem tak wiele wspólnego. Więc znów zaciera
się nieco odrębność — i nawet jeśli przyznamy rację
sformułowaniu Stechowa, iż najbardziej powszechną
cechą postawy barokowej była obok owej świadomości
panowania nad światem druga, częściowo renesanso-
wa cecha — nowej równowagi pomiędzy siłami reli-
gijnymi i świeckimi, zabarwiona specyficzną dla ba-
roku „świadomością stylu'1 i pragnieniem uchwyce-
nia — bardziej niż kiedykolwiek wcześniej — pełnej
skali ludzkiego doświadczenia w zakresie treści i jej
interpretacji86 — pozostaniemy w poczuciu, iż dano
85 Stechow, jw., s. 174.
86 w. Stechow, w „Journal of Aesthetlcs and Art Crl-
ticlsm", V, 1946, nr 2, s. 109.

31