DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kręglewska-Foksowicz, Ewa; Linette, Eugeniusz; Powidzki, Janusz; Sławska, Aniela: Sztuka baroku w Wielkopolsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41524#0094
E. KRĘGLEWSKA-FOKSOWICZ, E. LINETTE, J. POWIDZKI, A. SŁAWSKA
II. 31. Żerków, pałac z pocz. XVIII w. (rozebrany w latach 1939—45), elewacja frontowa
(Fot. Urząd Konserw, w Poznaniu)
Przeważają wystroje snycerskiej roboty, których
główną zaletą jest jednolitość i dekoracyjność form,
umiejętnie wkomponowanych w ramy architektury,
mniejsze są natomiast walory czysto rzeźbiarskie, to
też wiele zespołów tych trzeba traktować raczej jako
dzieła stolarki artystycznej. Interesującą grupę two-
rzą wystroje kościołów reformackich, wykonywane
na skutek zaleceń statutów tego zakonu, w latach
1750—80 we wszystkich niemal kościołach prowincji
Wielkopolskiej. Odznaczają się one wytworną pro-
stotą form oraz dobrą klasą rokokowej syncerki orna-
mentalnej 136. Częściowo znane są nazwiska zatrud-
nionych tu artystów: we wcześniejszym okresie głów-
ną rolę, jak się wydaje, odgrywał snycerz Józef
Eglauer, wymieniany w kronikach klasztornych (wy-
stroje kościołów reformatów w Poznaniu, Choczu, Ka-
liszu, Koninie i Szamotułach w latach 1750—60) 137,
w późniejszym — snycerz Antoni Schultz z Rawicza,
twórca pięknych wyposażeń w Rawiczu, Osiecznie
i Woźnikach (1772—87), czynny także we Wschowie
i w Wołowie. Bardziej prowincjonalne, choć nie po-
zbawione zalet wydają się prace kaliskiego rzeźbiarza
136 A. Sławska, Wystroje wielkopolskich kościołów oo.
reformatów i twórczość snycerza Antoniego Schultza, „Spra-
wozdania Pozn. Tow. Przyj. Nauk", 1947, nr 1.
137 A. Sławska, Materiały do historii rzeźby wielkopol-
skiej XVIII w., referat wygłoszony 13.1.58 na zebraniu Oddziału
Poznańskiego SHS.
138 S. Dettloff, Kościół w Dobrzycy, B.H.S.SK. VII,
1939, nr 1.
Eytnera, znanego jako wykonawcy wystroju kościoła
w Dobrzycy138, a któremu przypisać można także
autorstwo ołtarzy bocznych i chrzcielnicy w kościele
św. Józefa w Kaliszu. Dość poważną rolę na terenie
Poznania odegrał Augustyn Schdps139, znany do nie-
dawna tylko jako twórca rokokowej studzienki z gru-
pą porwania Prozerpiny przed Ratuszem Poznańskim
(1766 r.). Poprzednio był on czynny w Obrze, gdzie
w latach 1762—4 wykonał ołtarze boczne o bogatym
wystroju figuralnym 14°, w 1778 r. pracował dla ber-
nardynów poznańskich (ołtarz główny)141, a w latach
1782—3 zatrudniony był w katedrze przy wykony-
waniu nowego grobowca Bolesława Chrobrego142.
Rzutki i zdolny rzeźbiarz, przedstawiciel wdzięcznej
maniery saskiego rokoka, z którym jego prace wy-
kazują najwięcej analogii, a zarazem popularny oby-
watel piastujący wielokrotnie urzędy miejskie, jest
Schóps niewątpliwie postacią interesującą, której
działalność zasługiwałaby na pełniejsze opracowanie.
Wśród nielicznych w tym okresie okazalszych wy-
posażeń stiukowych wyróżniają się wystroje kościo-
łów w Borku i pobliskim Zytowiecku, wykonywane
139 A. Br osi g, Materiały, s. 314 i nast.; M. Grudnie w-
s k a, Studium twórczości Augustyna Schópsa, maszynopis
w Zakł. Hist. Sztuki UAM, 1955.
no A. Dubowski, jw.» s. 138.
141 A. Sławska, Materiały... jw.
142 R. G a n s i n i e c. Grobowiec Bolesława Chrobrego,
„Archeologia" III, 1949.
82
II. 31. Żerków, pałac z pocz. XVIII w. (rozebrany w latach 1939—45), elewacja frontowa
(Fot. Urząd Konserw, w Poznaniu)
Przeważają wystroje snycerskiej roboty, których
główną zaletą jest jednolitość i dekoracyjność form,
umiejętnie wkomponowanych w ramy architektury,
mniejsze są natomiast walory czysto rzeźbiarskie, to
też wiele zespołów tych trzeba traktować raczej jako
dzieła stolarki artystycznej. Interesującą grupę two-
rzą wystroje kościołów reformackich, wykonywane
na skutek zaleceń statutów tego zakonu, w latach
1750—80 we wszystkich niemal kościołach prowincji
Wielkopolskiej. Odznaczają się one wytworną pro-
stotą form oraz dobrą klasą rokokowej syncerki orna-
mentalnej 136. Częściowo znane są nazwiska zatrud-
nionych tu artystów: we wcześniejszym okresie głów-
ną rolę, jak się wydaje, odgrywał snycerz Józef
Eglauer, wymieniany w kronikach klasztornych (wy-
stroje kościołów reformatów w Poznaniu, Choczu, Ka-
liszu, Koninie i Szamotułach w latach 1750—60) 137,
w późniejszym — snycerz Antoni Schultz z Rawicza,
twórca pięknych wyposażeń w Rawiczu, Osiecznie
i Woźnikach (1772—87), czynny także we Wschowie
i w Wołowie. Bardziej prowincjonalne, choć nie po-
zbawione zalet wydają się prace kaliskiego rzeźbiarza
136 A. Sławska, Wystroje wielkopolskich kościołów oo.
reformatów i twórczość snycerza Antoniego Schultza, „Spra-
wozdania Pozn. Tow. Przyj. Nauk", 1947, nr 1.
137 A. Sławska, Materiały do historii rzeźby wielkopol-
skiej XVIII w., referat wygłoszony 13.1.58 na zebraniu Oddziału
Poznańskiego SHS.
138 S. Dettloff, Kościół w Dobrzycy, B.H.S.SK. VII,
1939, nr 1.
Eytnera, znanego jako wykonawcy wystroju kościoła
w Dobrzycy138, a któremu przypisać można także
autorstwo ołtarzy bocznych i chrzcielnicy w kościele
św. Józefa w Kaliszu. Dość poważną rolę na terenie
Poznania odegrał Augustyn Schdps139, znany do nie-
dawna tylko jako twórca rokokowej studzienki z gru-
pą porwania Prozerpiny przed Ratuszem Poznańskim
(1766 r.). Poprzednio był on czynny w Obrze, gdzie
w latach 1762—4 wykonał ołtarze boczne o bogatym
wystroju figuralnym 14°, w 1778 r. pracował dla ber-
nardynów poznańskich (ołtarz główny)141, a w latach
1782—3 zatrudniony był w katedrze przy wykony-
waniu nowego grobowca Bolesława Chrobrego142.
Rzutki i zdolny rzeźbiarz, przedstawiciel wdzięcznej
maniery saskiego rokoka, z którym jego prace wy-
kazują najwięcej analogii, a zarazem popularny oby-
watel piastujący wielokrotnie urzędy miejskie, jest
Schóps niewątpliwie postacią interesującą, której
działalność zasługiwałaby na pełniejsze opracowanie.
Wśród nielicznych w tym okresie okazalszych wy-
posażeń stiukowych wyróżniają się wystroje kościo-
łów w Borku i pobliskim Zytowiecku, wykonywane
139 A. Br osi g, Materiały, s. 314 i nast.; M. Grudnie w-
s k a, Studium twórczości Augustyna Schópsa, maszynopis
w Zakł. Hist. Sztuki UAM, 1955.
no A. Dubowski, jw.» s. 138.
141 A. Sławska, Materiały... jw.
142 R. G a n s i n i e c. Grobowiec Bolesława Chrobrego,
„Archeologia" III, 1949.
82