DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Chojecka, Ewa: [Rezension von: Hedwig Gollob, Studien zur deutschen Buchkunst der Frühdruckzeit]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41524#0373
RECENZJE
ni ośrodek, to niewątpliwie mamy tu do czynienia
z rezultatem oddziaływania sztuki Scihongauera, na
co już w swoim czasie zrwróił uwagę Paul Kristeller1.
Autorka podkreśla, że drzeworyty inicjałowe stras-
burskie kształtowały się pod silnym wpływem grafiki
francuskiej i przytacza między inymi jako przy-
kład serię inicjałów z druków Gruningera o literach
umieszczonym na ciemnym groszkowanym tle zdobnym
delikatną wicią roślinno-kwiatową. Ten rodzaj ini-
cjałów znalazł szerokie rozpowszechnienie i dotarł
również do Wiednia. W tym miejscu należy zauważyć,
że wiedeńskie inicjały tego typu, których źródło tkwi
bezsprzecznie w grafice paryskiej końca XV w..2 (ił.
1), spotykamy również w krakowskich drukach Hie-
ronima Wietora. Jest to seria m.i. z Cycerona Pro Rege
Deiota.ro ad C. Caesarem oratio... wydanego w r. 11518 3
i z Kromki Miechowity z ill51'9 r.4 (ilv 2l), którą Wietor
poprzednio używał w swych drukach wiedeńskich
i przywiózł potem do Krakowa. Oprócz grafiki fran-
cuskiej autorka rozpatruje jeszcze drzeworytnictwo
1 P. Kristeller, Die Strassburger Bilcherillustration im
XV unii im Anfange des XVI Jahrhunderts (Beitrage zur
Kunstgeschlchte, Neue Folgę VII), Leipzig 1888, s. 23—26.
2 Chodzi tu o serię inicjałów używanych w latach 1494—1499
w drukach oficyny Ulryka Gerlnga 1 Bertholda Renbolta,
repr. Initialschmuck jranzósischer Frilhdrucke. 1011 Initialen
des filnfzehnten Jahrhunderts, b. r. m., 11. 39—73, 74—123.
3 Część z nich o nieco odmiennym, prostszym wykroju
liter repr. F. Kopera, Spis druków epoki Jagiellońskiej
dwóch dalszych ośrodków, Bazylei i Wiednia, pod ką-
tem ich powiązań z inicjałami strasiburskimi.. Co się
tyczy związków z Bazyleą, przyjmuje Jadwiga Goł-
lob, że słynny cykl inicjałów H. Holbeina mł. z tań-
cem śmierci wzorowany jest na serii inicjałów ano-
nimowego mistrza strasburskiego. Na przykładach
tych dwóch zespołów inicjałowych przeprowadza autor-
ka obszerną charakterystykę całej twórczości gra-
ficznej' obu miast, z której wynika, że w rozwoju
renesansowych form Bazylea -lat dwudziestych XVI w.
wyprzedza zdecydowanie Strasburg. Z kolei jako
przykład odwrotnego kierunku oddziaływania grafiki
wiedeńskiej na Strasburg i Bazyleę przytoczona zo-
staje grupa inicjałów z puttami, przy czym wyrażony
tu pogląd odbiega od poprzednich wypowiedzi autorki
na ten temat, w których drzeworyty wiedeńskie uzna-
wała jako dzieła wtórne5. Można przypuszczać, że dal-
sze badania nad drzeworytnictwem inicjałowym in-
nych środowisk poszerzą jeszcze zakres związków arty-
stycznych z drzeworytami strasburskimi. Wiadomo bo-
ro zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kra-
ków 1900, fig. 35, do tekstu s. 74.
4 Wzmiankuje je A. Betterówna, Polskie ilustracje
książkowe XV i XVI wieku (1490—1525), (Odbitka z Prac
Sekcji Historii Sztuki 1 Kultury Towarzystwa Naukowego we
Lwowie), Lwów 1929, s. 62, nie podając Jednak wiadomości
o ich wiedeńskim pochodzeniu.
s H. G o 11 o b, Die Initialserien aus Wiener Inkunabeln
und Frilhdrucken (Studien zur deutschen Kunstgeschlchte,
Heft 309), Strassburg 1941, s. 11.
361
ni ośrodek, to niewątpliwie mamy tu do czynienia
z rezultatem oddziaływania sztuki Scihongauera, na
co już w swoim czasie zrwróił uwagę Paul Kristeller1.
Autorka podkreśla, że drzeworyty inicjałowe stras-
burskie kształtowały się pod silnym wpływem grafiki
francuskiej i przytacza między inymi jako przy-
kład serię inicjałów z druków Gruningera o literach
umieszczonym na ciemnym groszkowanym tle zdobnym
delikatną wicią roślinno-kwiatową. Ten rodzaj ini-
cjałów znalazł szerokie rozpowszechnienie i dotarł
również do Wiednia. W tym miejscu należy zauważyć,
że wiedeńskie inicjały tego typu, których źródło tkwi
bezsprzecznie w grafice paryskiej końca XV w..2 (ił.
1), spotykamy również w krakowskich drukach Hie-
ronima Wietora. Jest to seria m.i. z Cycerona Pro Rege
Deiota.ro ad C. Caesarem oratio... wydanego w r. 11518 3
i z Kromki Miechowity z ill51'9 r.4 (ilv 2l), którą Wietor
poprzednio używał w swych drukach wiedeńskich
i przywiózł potem do Krakowa. Oprócz grafiki fran-
cuskiej autorka rozpatruje jeszcze drzeworytnictwo
1 P. Kristeller, Die Strassburger Bilcherillustration im
XV unii im Anfange des XVI Jahrhunderts (Beitrage zur
Kunstgeschlchte, Neue Folgę VII), Leipzig 1888, s. 23—26.
2 Chodzi tu o serię inicjałów używanych w latach 1494—1499
w drukach oficyny Ulryka Gerlnga 1 Bertholda Renbolta,
repr. Initialschmuck jranzósischer Frilhdrucke. 1011 Initialen
des filnfzehnten Jahrhunderts, b. r. m., 11. 39—73, 74—123.
3 Część z nich o nieco odmiennym, prostszym wykroju
liter repr. F. Kopera, Spis druków epoki Jagiellońskiej
dwóch dalszych ośrodków, Bazylei i Wiednia, pod ką-
tem ich powiązań z inicjałami strasiburskimi.. Co się
tyczy związków z Bazyleą, przyjmuje Jadwiga Goł-
lob, że słynny cykl inicjałów H. Holbeina mł. z tań-
cem śmierci wzorowany jest na serii inicjałów ano-
nimowego mistrza strasburskiego. Na przykładach
tych dwóch zespołów inicjałowych przeprowadza autor-
ka obszerną charakterystykę całej twórczości gra-
ficznej' obu miast, z której wynika, że w rozwoju
renesansowych form Bazylea -lat dwudziestych XVI w.
wyprzedza zdecydowanie Strasburg. Z kolei jako
przykład odwrotnego kierunku oddziaływania grafiki
wiedeńskiej na Strasburg i Bazyleę przytoczona zo-
staje grupa inicjałów z puttami, przy czym wyrażony
tu pogląd odbiega od poprzednich wypowiedzi autorki
na ten temat, w których drzeworyty wiedeńskie uzna-
wała jako dzieła wtórne5. Można przypuszczać, że dal-
sze badania nad drzeworytnictwem inicjałowym in-
nych środowisk poszerzą jeszcze zakres związków arty-
stycznych z drzeworytami strasburskimi. Wiadomo bo-
ro zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kra-
ków 1900, fig. 35, do tekstu s. 74.
4 Wzmiankuje je A. Betterówna, Polskie ilustracje
książkowe XV i XVI wieku (1490—1525), (Odbitka z Prac
Sekcji Historii Sztuki 1 Kultury Towarzystwa Naukowego we
Lwowie), Lwów 1929, s. 62, nie podając Jednak wiadomości
o ich wiedeńskim pochodzeniu.
s H. G o 11 o b, Die Initialserien aus Wiener Inkunabeln
und Frilhdrucken (Studien zur deutschen Kunstgeschlchte,
Heft 309), Strassburg 1941, s. 11.
361