DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Recenzje
DOI article:Lorentz, Stanisław: Wawrzyniec Gucewicz: Na marginesie monografii: E. Budreika, architeturos Kandidatas, Architektas Laurynas Stuoka Gucevicius, Vilnius 1954
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41524#0381
RECENZJE
słusznie zapewniły mu sławę. Na pewno budował dużo.
Już po niespełna 20 latach od jego śmierci wymieniano
przecież — a tradycja była wówczas jeszcze żywa —
że pracował też dla Massalskich, Chomiń-skich, Ra-
dziwiłłów, Sapiehów, Pociejów, Pa-c-ów, Chreptowi-
czów, Scypionów, Tyzenlhauzó-w, Niesiołowskich, So-ł-
ta-nów, Karpiów, i tan., ale rodziny te były rozgałę-
zione i właściwie niewiele wiemy, dla których mia-
nowicie miał pracować, czy wznosił dla nich domy,
czy z ich polecenia budowle sakralne, w Wilnie czy
na prowincji, czy tylko projektował, czy też kierował
robotami. Jako architekt biskupa, pewnie miał wpływ
na rozwój budownictwa sakralnego, jeśli nie jako pro-
jektodawca, to jako kontroler. A może wpływał też
na budownictwo gospodarcze w dobrach biskupa, który
słynął jako- dobry rządca. Pewnie w niejednym wy-
padku Uda się jeszcze zagadkę rozwiązać.. Bardzo też
możliwe, że niejedna tradycyjna atrybucja potwierdzi
się. To jest tylko mym zamiarem wyjaśnić, że na ra-
zie opieramy się w tym zakresie na materiałach bar-
dziej niż niepewnych.
Trzeba- będzie rozdzielić wyraźnie dorobek Kna-ck-
fusa i Gucewicza. Wiadomości archiwalne, dotyczące
Knackfusa, już trochę światła rzuciły na jego twórczość.
Trzeba będzie określić, jaki wpływ wywarła twór-
czość -Sp-ampaniego, co przypisać Józefowi Sacco, a co
Beckerowi. To -chyba główni architekci klasycystyczni
na Litwie. A wtedy dopiero -zarysuje się lepiej syl-
wetka czołowej wśród nich postaci — Gucewicza-. Je-
go wielkie dzieła są inne, niż ich wszystkich, wyróż-
niają się szerokim rozmachem i europejskim pozio-
mem. Czy w budowlach mniejszych zachował odręb-
ność, -czy powodować się dał odbiorcom? Czy te domy
i dwory, które budował, są wyrazem jego intencji
artystycznych, czy też i w jakim stopniu -wpływały
na ich wygląd lokalne okoliczności? To wszystko py-
tania, na które na razie nie można odpowiedzieć.
Do biografii twórczości Gucewicza mogę dorzucić
trochę ważnych wiadomości z wypisów archiwalnych,
które poczyniłem przed dwudziestu kilku laty. Są to
wyciągi z „Korespondencji (Massalskich" (1743—1793),
przechowywanej przed wo-jną w Archiwum Towarzy-
stwa Przyjaciół Nauk w Wilnie w 2 tekach, -rkps
nr 48 i nr 49.
Najdawniejsze wiadomości biograficzne o Gucewi-
czu, publikowane w Dzienniku Wileńskim z r. 1816
i z- r. 1823, podają, że -urodził się on w Migańcach (pow.
Wiłkomirski) i był ochrzczony w Poławieniu dn 5. VIII.
1758 r. W Żywocie Gucewicza, wygłoszonym w r. 182-3,
Karol Pod-czaszyński pisał, że „pierwszych początków
języka krajowego [polskiego] nabył w szkole para-
fialnej w Kupiszkach; dalszą -zaś naukę przez dwa la-
ta wysłuchiwał przy kościele w -Poławieniu". Później
uradzono „posłać go do szkoły powiatowej xx. Pija-
rów w P-oiniewież-u; tam... zostawał lat pięć", poczym
udał się ok. r. 1773 do Szkoły Głównej Wileńskiej.
Przywdział sukienkę zakonną i blisko półtrzec-ia ro-
ku przebywał u misjonarzy w Wilnie. W r. 1775 miał
go biskup przenieść do seminarium diecezjalnego. Gu-
cewi-cz uczęszczał równocześnie do- Akademii, w szcze-
gólności na wykłady architektury Knackfusa. W tym
czasie wziął -go w opiekę biskup Massalski, zgodził
się na porzucenie przez Gucewicza stanu duchownego
i zabrał go z sobą w r. 1778 -zagranicę. Pewnie w okre-
sie studiów u Knackfusa Gucewicz wykonał studia po-
rządków architektonicznych, wśród nich jońskic-h ko-
lumn z pałacu Słuszków w Wilhi-e, -podpisane „Lau-
rent Gucewicz Cler. [icus]“, które znalazły się w zbio-
rze graficznym króla Stanisława Augusta.
II. 2. W. Gucewicz, Projekt nieznanego pałacu.
Warszawa, Gab. Ryc. U.W.
II. 4. W. Gucewicz, Projekt nieznanego pałacu.
Warszawa, Gab. Ryc. U.W.
369
słusznie zapewniły mu sławę. Na pewno budował dużo.
Już po niespełna 20 latach od jego śmierci wymieniano
przecież — a tradycja była wówczas jeszcze żywa —
że pracował też dla Massalskich, Chomiń-skich, Ra-
dziwiłłów, Sapiehów, Pociejów, Pa-c-ów, Chreptowi-
czów, Scypionów, Tyzenlhauzó-w, Niesiołowskich, So-ł-
ta-nów, Karpiów, i tan., ale rodziny te były rozgałę-
zione i właściwie niewiele wiemy, dla których mia-
nowicie miał pracować, czy wznosił dla nich domy,
czy z ich polecenia budowle sakralne, w Wilnie czy
na prowincji, czy tylko projektował, czy też kierował
robotami. Jako architekt biskupa, pewnie miał wpływ
na rozwój budownictwa sakralnego, jeśli nie jako pro-
jektodawca, to jako kontroler. A może wpływał też
na budownictwo gospodarcze w dobrach biskupa, który
słynął jako- dobry rządca. Pewnie w niejednym wy-
padku Uda się jeszcze zagadkę rozwiązać.. Bardzo też
możliwe, że niejedna tradycyjna atrybucja potwierdzi
się. To jest tylko mym zamiarem wyjaśnić, że na ra-
zie opieramy się w tym zakresie na materiałach bar-
dziej niż niepewnych.
Trzeba- będzie rozdzielić wyraźnie dorobek Kna-ck-
fusa i Gucewicza. Wiadomości archiwalne, dotyczące
Knackfusa, już trochę światła rzuciły na jego twórczość.
Trzeba będzie określić, jaki wpływ wywarła twór-
czość -Sp-ampaniego, co przypisać Józefowi Sacco, a co
Beckerowi. To -chyba główni architekci klasycystyczni
na Litwie. A wtedy dopiero -zarysuje się lepiej syl-
wetka czołowej wśród nich postaci — Gucewicza-. Je-
go wielkie dzieła są inne, niż ich wszystkich, wyróż-
niają się szerokim rozmachem i europejskim pozio-
mem. Czy w budowlach mniejszych zachował odręb-
ność, -czy powodować się dał odbiorcom? Czy te domy
i dwory, które budował, są wyrazem jego intencji
artystycznych, czy też i w jakim stopniu -wpływały
na ich wygląd lokalne okoliczności? To wszystko py-
tania, na które na razie nie można odpowiedzieć.
Do biografii twórczości Gucewicza mogę dorzucić
trochę ważnych wiadomości z wypisów archiwalnych,
które poczyniłem przed dwudziestu kilku laty. Są to
wyciągi z „Korespondencji (Massalskich" (1743—1793),
przechowywanej przed wo-jną w Archiwum Towarzy-
stwa Przyjaciół Nauk w Wilnie w 2 tekach, -rkps
nr 48 i nr 49.
Najdawniejsze wiadomości biograficzne o Gucewi-
czu, publikowane w Dzienniku Wileńskim z r. 1816
i z- r. 1823, podają, że -urodził się on w Migańcach (pow.
Wiłkomirski) i był ochrzczony w Poławieniu dn 5. VIII.
1758 r. W Żywocie Gucewicza, wygłoszonym w r. 182-3,
Karol Pod-czaszyński pisał, że „pierwszych początków
języka krajowego [polskiego] nabył w szkole para-
fialnej w Kupiszkach; dalszą -zaś naukę przez dwa la-
ta wysłuchiwał przy kościele w -Poławieniu". Później
uradzono „posłać go do szkoły powiatowej xx. Pija-
rów w P-oiniewież-u; tam... zostawał lat pięć", poczym
udał się ok. r. 1773 do Szkoły Głównej Wileńskiej.
Przywdział sukienkę zakonną i blisko półtrzec-ia ro-
ku przebywał u misjonarzy w Wilnie. W r. 1775 miał
go biskup przenieść do seminarium diecezjalnego. Gu-
cewi-cz uczęszczał równocześnie do- Akademii, w szcze-
gólności na wykłady architektury Knackfusa. W tym
czasie wziął -go w opiekę biskup Massalski, zgodził
się na porzucenie przez Gucewicza stanu duchownego
i zabrał go z sobą w r. 1778 -zagranicę. Pewnie w okre-
sie studiów u Knackfusa Gucewicz wykonał studia po-
rządków architektonicznych, wśród nich jońskic-h ko-
lumn z pałacu Słuszków w Wilhi-e, -podpisane „Lau-
rent Gucewicz Cler. [icus]“, które znalazły się w zbio-
rze graficznym króla Stanisława Augusta.
II. 2. W. Gucewicz, Projekt nieznanego pałacu.
Warszawa, Gab. Ryc. U.W.
II. 4. W. Gucewicz, Projekt nieznanego pałacu.
Warszawa, Gab. Ryc. U.W.
369