Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (20.1958)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 1. Chrystus Frasobliwy, fragment
ołtarza Męki Pańskiej, 1497. Toruń,
Muzeum.

tego rodzaju wyobrażeń uznać można
bez wahania przedstawienie na oł-
tarzu wrocławskim w Muzeum w To-
runiu, ołtarzu w Eich-statt -czy obra-
zie w D-oinauesohingen. W interesu-
jącym nas wro-cławisfcim przedsta-
wieniu ukazana więc została — w
myśl ówczesnych konwencji — jed-
na ze stacji Męki Pańskiej!. Remini-
scencje sceny, w której oprawcy
przygotowują -krzyż i wiercą w nim
otwory, Chrystus zaś siedzi oczeku-
jąc przybicia do- krzyża napotykamy
jeszcze w XVII wieku w opisach Je-
rozolimy, zaś w widowiskach pa-
syjnych w Oberammergau występują
one nawet w początkach XIX Wieku.

Jednakże scena Oczekiwania na
przybicie do krzyża nie długo pozo-
stawała rw ramach s-kodyfilkowanego
zespołu stacji Męki Pańskiej. Kie-
dy w XVIII wieku układ stacji osta-
tecznie si-ę ^petryfikował w itej po-
staci, w jakiej do dziś istnieje— sce-
na -ta nie znalazła w nim miejsca.
Tym bardziej zaś nie wprowadzono
dawniej już usuniętego w cień i za-
pomnianego epizodu Odpoczynku
Chrystusa w czasie Drogi Krzyżo-
wej.
Wydaj e mi się, że fakt ten wpły-
nął w sposób decydujący na dalsze
losy plastycznego wyobrażenia Chry-
stusa Frasobliwego. W końcu XV i
na początku XVI wieku -występuje
Chrystus Frasobliwy -n>ie tylko w
rzeźbie, lecz również i w malar-
stwie sztalugowym (por. kwaterę
ołtarza z Tymowej, pow. Wołów, oraz
kwaterę z Korzenny w Muzeum Na-
rodowym w Krakowie) i miniaturo-
wym (por. Mszał Erazma Ciołka)
a także w grafice. Jednakże w dal-
szych dziesięcioleciach XVI wieku
ten typ ikonograficzny przeżywszy
swój -rozkwit znika d-oisyć niespodzie-
wanie z tzw. „oficjalnej" sztuki. Wi-
docznie wraz z zanikiem odnośnej
stacji pasyjnej-, wraz ze stopniowym
zatraceniem pojęcia „Odpoczynku
Chrystusa" przestano się interesować
nie -tylko „historyczną" sceną przed
Przybiciem do krzyża, lecz również
samodzielnymi dewocyjnymi wize-
runkami Frasobliwego. Wkrótce po-
tem jednak, przeżywszy swój
zmierzch na terenie sztuki „oficjal-
nej" typ Chrystusa Frasobliwego roz-
poczyna nowy żywot w sztuce ludo-
wej całego szeregu krajów Europy
środkowej, a częściowo nawet
wschodniej, oczywiście już wyłącz-
nie w postaci samoistnych drewnia-
nych lub — znacznie -rzadziej — ka-
miennych figur. Sens ikonograficzny
Chrystusa Frasobliwego w sztuce lu-
dowej staje się -coraz bardziej wielo-
znaczny; łączy się więc postać Fra-
sobliwego ze sceną Na-igrawania,

Cierniem Koronowania czy też z mo-
mentem następującym bezpośrednio
po Biczowaniu, co bywało też zazna-
czone przez dodawanie odpowiednich
akcesoriów. Jednakże tak często po-
wtarzający się m.i-n. w polskiej sztu-
ce ludowej p-od stopą Chrystusa
Frasobliwego motyw czaszki ludzkiej,
symbolizującej1, iż rzecz dzieje się na
Golgocie stanowi w pewnym sensie
reminiscencję łączności typu Fraso-
bliwego z chwilami poprzedzającymi
bezpośrednio Przybicie do krzyża.


II. 2. Chrystus Frasobliwy, II pot
XIV w. Brunświk, katedra, (wg G. v.
der O sten)

BARBARA DUNIN-FISCHINGEROWA

OBRAZ „SANTA CONVERSAZIONE“ Z KOŚCIOŁA ŚW. MIKOŁAJA
NA WESOŁEJ W KRAKOWIE *

(Streszczenie referatu wygłoszonego
Obraz „Santa Conversazione“ z
kościoła św. Mikołaja na Wesołej w
Krakowie dzięki swym -rozmiarom
i dekoracyjności wcześnie buldził za-
interesowanie miłośników zabytków
■i historyków sztuki. Jednakże w to-
ku prac konserwatorskich prowadzo-
nych w ostatnich latach przez Kra-

na zebraniu naukowym Oddziału
kowsiki Oddział Pracowni Konserwa-
cji Zabytków okazało się, że był on
dwukrotnie przemalowany, raz za-
pewne w XVII, drugi raz w XIX w.
Siłą rzeczy dotychczasowe próby
analizy i Włączenia go do polskiej
historii malarstwa niejednokrotnie
były błędne.

Krakowskiego w dniu 19.VI.1957 r.)
Obraz o wymiarach wys. 2,65 X
2,15, w kształcie prostokąta górą
* Komunikat został opracowany na
podstawie dokumentacji wykonanej w ra-
mach prac Komórki Dokumentacji Nau-
kowej Krakowskiego Oddziału P. K. Z.

396