STANISŁAWA SAWICKA

wadzeniem, dalekiego pejzażu zamkniętego trzema wy-
niosłościami. Rysunek — w porównaniu z naszym —
jest znacznie bardziej wykończony, staranniej opraco-
wany, wyczuwa się dokładnie, że jest to raczej replika,
powtórzenie szkicu warszawskiego, skreślonego od rę-
ki, podyktowanego może tęsknotą za krajem rodzin-
nym na tej dalekiej północy i w tak odmiennych wa-
runkach życia. Czy dwa słowa, tak wymowne, skre-
ślone na rysunku, nie mogłyby być jakimś jej wyra-
zem?
Na rysunku z Leningradu, bardziej wykończonym,
artysta usunął drzewo, odsłaniając daleki, więcej już
opracowany pejzaż, zamknięty bardziej urozmaiconą
sylwetką wzgórz, dokładniej opracował kępy drzew,
usunął suchy krzew z prawej strony, a wprowadził
dwie osoby idące pod górę i tym samym wyraźniej
podkreślił spadek terenu poza tnurem z prawej stro-
ny. Zamiast charakterystycznej studni z grupą osób
umieścił tu artysta krzewy i dość sztywno stojące
trzy postacie kobiece.

Quarenghi użył zapewne swego szkicu dla wyko-
nania tego rysunku, który ofiarował osobie wymienio-
nej w dedykacji umieszczonej u dołu („a Melle de Sor-
tonval — le...“).
Nie jest to jedyny znany fakt zachowania się i szki-
cu pierwotnego i później z niego wykonanego rysun-
ku. Bardzo podobny w charakterze do opisanego ry-
sunku z Muzeum Rosyjskiego inny rysunek Quaren-
ghi’ego, przedstawiający pejzaż o podobnych elementach
— most z jedną arkadą, basztą oraz pinie — znajduje
się w zbiorach tegoż Muzeum (nr 2597, wym. 240 X
388 mm), wykonany piórem, tuszem, farbą o odcieniu
brunatnym. Szkic zaś do niego posiada Muzeum Archi-
tektury w Moskwie9. Widocznie artysta używał nie-
raz pierwszego szkicu dla wykonania 'późniejszego,
bardziej opracowanego rysunku, który jednak zatra-
cał już pierwotną świeżość pomysłu i swobodę kom-
pozycji..
o Wiadomość o obu tych, rysunkach zawdzięczam prof.
G. Grimmowi, który też uprzejmie dostarczył mi fot. do 11. 2.

UN DESSIN DE G. QUARENGHI DANS LA'COLLECTION'DU GABINET DES ESTAMPES
de la:bibliotheque;De;uuniversite DE YARSOYIE

Parmi les dessins conserves au Cafoinet des Estam-
pes de ta1 Bilblioithe.que de rUniyersite de Vairsovie ii
en est un qui represente un paysage italien, exec.ulte
a la plume et au lavis a 1’encre de Chine, de dim.
142 X 223 mm1. Le dessin porte une inscription tracee
par la meme main: „Solatium doloris”. Une autre
main a marque, au crayon, au dos de ta feuille, le
nom: „Quarenghi”. Le dessin provient de 1’ancienne
collection de la Societe des Amis des Sciences de
Varsovie, don du comte J. Sierakowski.
On peut admettre que Giacomo Quarenghi, archi-
tecte origiinaire de Valle Imagna, pres de Bergamo,
fut 1’auteur de ce dessin: la comparaison avec ses
oeuvres conservees aux musee de Moscou et de Le-
ningrad le prouve suffisamment. Giacomo Quarenghi
(1744—>18117) fut appele a ta cour de Caitheirine II, Im-
peratrice de Russie, en 1779, et il y resta jusqu’a la
fin de sa vie, etant devenu premier architecte de la
cour. Pendant son sejour en Russie il a visite de.ux
fois Bergamo ou l’on trouve ses memoires et sa cor-
respondance, ainsi que des documents d’archives. Ses
dessins sont conserves dans les collections de Venise
et — en grand nomibre — aux musees de Leningrad
(Musee Russe et Musee de 1’Histoire de Leningrad)
et de Moscou (Musee dlArchiteciture).
Notre dessin fut execute pirobaiblement pendant le
sejour de Quarenghi en Russie i(le papier porte un fi-
ligrane russe „bumaga"). C’est une esquisse faite de
memoire, en utiilisant les elements bien connus du

paysage italien. La tour rappelle le Mausolee des
Ptaucius dans le prolongement de via Tiburtina, pres
Ponte Lucano.
Le meme paysage a ete repete encore une fois par
Q. dans un autre dessin conserve aujourd’hui au Mu-
see Russe de Leningrad. Cependant, tandis que notre
dessin porte le caractśre d’une esquisse improvisee,
le dessin de Leningrad est plus travaille, plus firoid,
comme le sont generalemeńt les repliquesi. II se peut
bien que notre dessin fut exeicute par 1’artiste alors
qu’il avait la nostalgie de son pays, dont il etait
tellement eloigne dans cette regien nordique, ou il
passa plus de ta moitie de sa vie et ou ses oeuvres
lui ońt valu la Celebritó.
Nous connaissons un autre exemp!e de la repetition
par Q. de sa premiere esquisse: c’est une esquisse se
trouvant au Musee de Moscou et representant un pont
avec une tour et des pins. La replique de ce dessin se
trouve au Musee Russe de Leningrad. Ici, comme dans
le cas du dessin conserve a Varsovie, la premiere
esquisse est bien plus inłeressante que sa replique
posterieure.
Qu’il me soit permis de remercier ici le prof. G.
Grimm qui a bien voulu m’aider dans mes recherches
sur les dessins de Quarenghi et qui m’a aimaiblement
prete la photographie du dessin de Leningrad m’in-
formant egalement de l’existence de deux dessins men-
tionnes plus haut, >ceux de Moscou et de Leningrad.