DOI issue:
Nr. 2-3
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: "Studia Wilanowskie": "Studia Wilanowskie", z. I-VIII, Warszawa 1977-1982, Muzeum w Wilanowie - Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48709#0322
REĆENZJE — KSIĄŻKI
Michała Komaszyńskiego (Ikonografia batalistyczna w zagra-
nicznych rezydencjach Marii Kazimiery Sobieskiej). Z histo-
ryków literatury wspomnijmy znawczynię teatru królewskie-
go, Wandę Roszkowską, i jej referat Giovanni Battista Lam-
pugnani librecista Sobieskich. Wśród historyków sztuki spoza
środowiska muzealnego wymieńmy przede wszystkim Mie-
czysława Gębarowicza i jego obszerny artykuł (nadesłany
ze Lwowa) pt. Nowe materiały do ikonografii wojennej króla
Jana III Sobieskiego, oraz wybitnego znawcę dawnej broni
i barwy — Zdzisława Żygulskiego jun., który napisał o tro-
feach wiedeńskich Jana III. Zwraca też uwagę praca Stanisła-
wa Wilińskiego — Wilanów — „Villa Nova" Jana Sobieskiego,
interpretująca siedzibę królewską w kategoriach włoskiej
humanistycznej willi na tle kultu rolnictwa i ziemiaństwa.
Problematyka dzieł malarskich, przede wszystkim por-
tretu, oraz rzemiosła artystycznego stala się domeną histo-
ryków sztuki — muzealników. Wanda Drecka dokonała
próby odtworzenia galerii obrazów ze zbiorów Jana III.
Sesja w 1976 r. nie mogła wyczerpać problematyki czasów
Jana III, dlatego też Wojciech Fijałkowski już w zeszycie V
„Studiów" zamieścił dwa interesujące artykuły. Jeden z nich
stanowi śmiałą próbę przyznania Adamowi Kochańskiemu,
matematykowi i bibliotekarzowi, współautorstwa programu
ideowego dekoracji pałacu wilanowskiego, zarówno elewacji,
jak też wnętrz, zwłaszcza biblioteki. Drugi artykuł Fijał-
kowskiego dotyczy Bramy królewskiej w Wilanowie i jej pro-
gramu ideowego; Autor przekonywająco przeprowadza tu
polemikę z interpretacją Mariusza Karpowicza.
W dotychczas wydanych zeszytach „Studiów Wilanow-
skich" nieliczne są prace traktujące o późnobarokowym
osiemnastowiecznym Wilanowie w czasach Elżbiety Sie-
niawskiej, Czartoryskich i Lubomirskich. Dlatego też odno-
tujmy artykuł Ireny Malinowskiej o posągach wieńczących
elewacje skrzydeł z lat 1729—1731, które uległy już znisz-
czeniu przed 1776 i znane są tylko z rysunku Jana Zygmunta
Deybla.
Z okazji sto osiemdziesiątej piątej rocznicy udostęp-
nienia społeczeństwu przez Stanisława Kostkę Potockiego
pałacu w Wilanowie i jego zbiorów oraz pamiątek historycz-
nych po Janie III i jego rodzinie Muzeum Wilanowskie zor-
ganizowało 27 listopada 1980 r. jubileuszową sesję naukową.
Szesnaście referatów wówczas wygłoszonych, głównie przez
pracowników Muzeum w Wilanowie i Muzeum Narodowego,
wypełniło trzy kolejne zeszyty ' „Studiów" (VI—VIII).
Podstawowe znaczenie ma tu artykuł programowo-
-historyczny Wojciecha Fijałkowskiego Muzeum — rezydencja
w Wilanowie, jego geneza, dzieje i współczesny stosunek do
tradycji (z. VI, 1980, s. 9—30). Autor rozpoczyna od scharak-
teryzowania koncepcji ideowej muzeum-rezydencji. Udostęp-
nione ono zostało społeczeństwu w 1805 r. przez Stanisława
Kostkę Potockiego. Wilanów jako „miejsce trofealne" króla
Jana ukształtował on w duchu protoromantycznym, nato-
miast galeria malarstwa europejskiego wyrosła z pobudek
oświeceniowych „polskiego Winckelmana". W dziejach re-
zydencji wilanowskiej — zamkniętych okresem powojennym
— podkreśla Autor troskę spadkobierców Stanisława Kostki
o podtrzymanie funkcji muzealnej obiektu w XIX w., a nawet
wzbogacenie o dalsze nabytki, zwłaszcza przez Aleksandra
Potockiego.
Kolekcjonerstwo Stanisława Kostki Potockiego jest
szczególnie wnikliwie badane ze względu na jego rangę. Za-
gadnienie medalierstwa w działalności muzealnej S. K. Po-
tockiego — to temat opracowania Włodzimierza Bałdowskiego
i Anny Kwiatkowskiej. Natomiast kolekcja rzeźb i waz
antycznych „polskiego Winckelmanna" została oceniona
na tle współczesnych jej zbiorów starożytności w Polsce
przez archeologa, Tomasza Mikockiego z Uniwersytetu
Warszawskiego.
Przestudiowanie Ksiąg Zwiedzających z lat 1805—1931
przez Zbigniewa Maja i Aleksandrę Załęcką pozwoliło na
charakterystykę publiczności muzealnej i obserwację prze-
mian kulturowych społeczeństwa polskiego. Wnętrza Pałacu
Wilanowskiego chętnie były dokumentowane przez malarzy
i rysowników warszawskich, o czym pisze Jadwiga Mieleszko
(z. VI); przy okazji udowadnia ona na podstawie badań
ikonograficznych, że w czasie prac konserwatorskich roz-
poczętych w 1954 r. skuto dekoracje stiukowe z czasów
Augusta II w wielkiej Sali jadalnej, uważając je za pseudo-
barokowe (s. 66).
Wśród dziewiętnastowiecznych wnętrz tematem odręb-
nego opracowania stał się Gabinet Etruski, pokryty poli-
chromią zo scenami z Iliady i Odysei w latach 1850—1857.
Jego pierwowzorów dopatrzyła się Irena Malinowska w ry-
sunkach Johna Flaxmana i Tomasza Piroliego (z. VI).
Poszczególnym działom sztuki poświęcili swą uwagę
z okazji jubileuszu wytrawni znawcy przedmiotu, pracownicy
Muzeum w Wilanowie. A więc portret polski w zbiorach Po-
tockich (obejmujących w końcu XIX w. ok. dziewięciuset
czterdziestu obrazów) zaprezentowała Irena Voisó, natomiast
dzieje zbioru malarstwa z Rosi przekazane do galerii wila-
nowskiej w 1924 r. przedstawiła Teresa Pocheć-Perkowska
w oparciu o autopsję i wnikliwe badania archiwalne. Gra-
fikę i rysunki ze zbiorów wilanowskich, które na skutek
powojennej parcelacji dostały się do Muzeum Narodowego
i do Biblioteki Narodowej, opisali pracownicy tamtych
instytucji: Ewa Milicer, Ewa Żakowska, Krzysztof Zalęski
oraz Krystyna Gutowska-Dudek.
Na szczególną uwagę zasługują gruntowno opracowania
z dziedziny rzemiosła artystycznego, a więc Wilanowska
kolekcja europejskiej ceramiki i szkła Ewy Birkenmajer oraz
Zespól sreber francuskich w zbiorach wilanowskich Marii Żu-
kowskiej. Są to komplety zastawy stołowej na najwyższym
poziomie artystycznym, które w latacłi 1809—1819 wykonali
nadworni złotnicy Napoleona I: Martin-Guillaume Biennais
i Jean-Baptiste-Claude Odiot.
Stałym działem „Studiów" jest prowadzona przez Marię
Grzybowską Kronika Wilanowa, w której nie tylko rejestruje
się uroczystości muzealno oraz wybitnych gości zwiedzają-
cych pałac, ale także różno imprezy. Od 1964 r. — pisze
W. Fijałkowski — zgodnie z decyzją Przewodniczącego Rady
Państwa, Aleksandra Zawadzkiego, Wilanów pełni funkcję
rezydencji najwybitniejszych gości Polskiej Rzeczypospolitej
312
Michała Komaszyńskiego (Ikonografia batalistyczna w zagra-
nicznych rezydencjach Marii Kazimiery Sobieskiej). Z histo-
ryków literatury wspomnijmy znawczynię teatru królewskie-
go, Wandę Roszkowską, i jej referat Giovanni Battista Lam-
pugnani librecista Sobieskich. Wśród historyków sztuki spoza
środowiska muzealnego wymieńmy przede wszystkim Mie-
czysława Gębarowicza i jego obszerny artykuł (nadesłany
ze Lwowa) pt. Nowe materiały do ikonografii wojennej króla
Jana III Sobieskiego, oraz wybitnego znawcę dawnej broni
i barwy — Zdzisława Żygulskiego jun., który napisał o tro-
feach wiedeńskich Jana III. Zwraca też uwagę praca Stanisła-
wa Wilińskiego — Wilanów — „Villa Nova" Jana Sobieskiego,
interpretująca siedzibę królewską w kategoriach włoskiej
humanistycznej willi na tle kultu rolnictwa i ziemiaństwa.
Problematyka dzieł malarskich, przede wszystkim por-
tretu, oraz rzemiosła artystycznego stala się domeną histo-
ryków sztuki — muzealników. Wanda Drecka dokonała
próby odtworzenia galerii obrazów ze zbiorów Jana III.
Sesja w 1976 r. nie mogła wyczerpać problematyki czasów
Jana III, dlatego też Wojciech Fijałkowski już w zeszycie V
„Studiów" zamieścił dwa interesujące artykuły. Jeden z nich
stanowi śmiałą próbę przyznania Adamowi Kochańskiemu,
matematykowi i bibliotekarzowi, współautorstwa programu
ideowego dekoracji pałacu wilanowskiego, zarówno elewacji,
jak też wnętrz, zwłaszcza biblioteki. Drugi artykuł Fijał-
kowskiego dotyczy Bramy królewskiej w Wilanowie i jej pro-
gramu ideowego; Autor przekonywająco przeprowadza tu
polemikę z interpretacją Mariusza Karpowicza.
W dotychczas wydanych zeszytach „Studiów Wilanow-
skich" nieliczne są prace traktujące o późnobarokowym
osiemnastowiecznym Wilanowie w czasach Elżbiety Sie-
niawskiej, Czartoryskich i Lubomirskich. Dlatego też odno-
tujmy artykuł Ireny Malinowskiej o posągach wieńczących
elewacje skrzydeł z lat 1729—1731, które uległy już znisz-
czeniu przed 1776 i znane są tylko z rysunku Jana Zygmunta
Deybla.
Z okazji sto osiemdziesiątej piątej rocznicy udostęp-
nienia społeczeństwu przez Stanisława Kostkę Potockiego
pałacu w Wilanowie i jego zbiorów oraz pamiątek historycz-
nych po Janie III i jego rodzinie Muzeum Wilanowskie zor-
ganizowało 27 listopada 1980 r. jubileuszową sesję naukową.
Szesnaście referatów wówczas wygłoszonych, głównie przez
pracowników Muzeum w Wilanowie i Muzeum Narodowego,
wypełniło trzy kolejne zeszyty ' „Studiów" (VI—VIII).
Podstawowe znaczenie ma tu artykuł programowo-
-historyczny Wojciecha Fijałkowskiego Muzeum — rezydencja
w Wilanowie, jego geneza, dzieje i współczesny stosunek do
tradycji (z. VI, 1980, s. 9—30). Autor rozpoczyna od scharak-
teryzowania koncepcji ideowej muzeum-rezydencji. Udostęp-
nione ono zostało społeczeństwu w 1805 r. przez Stanisława
Kostkę Potockiego. Wilanów jako „miejsce trofealne" króla
Jana ukształtował on w duchu protoromantycznym, nato-
miast galeria malarstwa europejskiego wyrosła z pobudek
oświeceniowych „polskiego Winckelmana". W dziejach re-
zydencji wilanowskiej — zamkniętych okresem powojennym
— podkreśla Autor troskę spadkobierców Stanisława Kostki
o podtrzymanie funkcji muzealnej obiektu w XIX w., a nawet
wzbogacenie o dalsze nabytki, zwłaszcza przez Aleksandra
Potockiego.
Kolekcjonerstwo Stanisława Kostki Potockiego jest
szczególnie wnikliwie badane ze względu na jego rangę. Za-
gadnienie medalierstwa w działalności muzealnej S. K. Po-
tockiego — to temat opracowania Włodzimierza Bałdowskiego
i Anny Kwiatkowskiej. Natomiast kolekcja rzeźb i waz
antycznych „polskiego Winckelmanna" została oceniona
na tle współczesnych jej zbiorów starożytności w Polsce
przez archeologa, Tomasza Mikockiego z Uniwersytetu
Warszawskiego.
Przestudiowanie Ksiąg Zwiedzających z lat 1805—1931
przez Zbigniewa Maja i Aleksandrę Załęcką pozwoliło na
charakterystykę publiczności muzealnej i obserwację prze-
mian kulturowych społeczeństwa polskiego. Wnętrza Pałacu
Wilanowskiego chętnie były dokumentowane przez malarzy
i rysowników warszawskich, o czym pisze Jadwiga Mieleszko
(z. VI); przy okazji udowadnia ona na podstawie badań
ikonograficznych, że w czasie prac konserwatorskich roz-
poczętych w 1954 r. skuto dekoracje stiukowe z czasów
Augusta II w wielkiej Sali jadalnej, uważając je za pseudo-
barokowe (s. 66).
Wśród dziewiętnastowiecznych wnętrz tematem odręb-
nego opracowania stał się Gabinet Etruski, pokryty poli-
chromią zo scenami z Iliady i Odysei w latach 1850—1857.
Jego pierwowzorów dopatrzyła się Irena Malinowska w ry-
sunkach Johna Flaxmana i Tomasza Piroliego (z. VI).
Poszczególnym działom sztuki poświęcili swą uwagę
z okazji jubileuszu wytrawni znawcy przedmiotu, pracownicy
Muzeum w Wilanowie. A więc portret polski w zbiorach Po-
tockich (obejmujących w końcu XIX w. ok. dziewięciuset
czterdziestu obrazów) zaprezentowała Irena Voisó, natomiast
dzieje zbioru malarstwa z Rosi przekazane do galerii wila-
nowskiej w 1924 r. przedstawiła Teresa Pocheć-Perkowska
w oparciu o autopsję i wnikliwe badania archiwalne. Gra-
fikę i rysunki ze zbiorów wilanowskich, które na skutek
powojennej parcelacji dostały się do Muzeum Narodowego
i do Biblioteki Narodowej, opisali pracownicy tamtych
instytucji: Ewa Milicer, Ewa Żakowska, Krzysztof Zalęski
oraz Krystyna Gutowska-Dudek.
Na szczególną uwagę zasługują gruntowno opracowania
z dziedziny rzemiosła artystycznego, a więc Wilanowska
kolekcja europejskiej ceramiki i szkła Ewy Birkenmajer oraz
Zespól sreber francuskich w zbiorach wilanowskich Marii Żu-
kowskiej. Są to komplety zastawy stołowej na najwyższym
poziomie artystycznym, które w latacłi 1809—1819 wykonali
nadworni złotnicy Napoleona I: Martin-Guillaume Biennais
i Jean-Baptiste-Claude Odiot.
Stałym działem „Studiów" jest prowadzona przez Marię
Grzybowską Kronika Wilanowa, w której nie tylko rejestruje
się uroczystości muzealno oraz wybitnych gości zwiedzają-
cych pałac, ale także różno imprezy. Od 1964 r. — pisze
W. Fijałkowski — zgodnie z decyzją Przewodniczącego Rady
Państwa, Aleksandra Zawadzkiego, Wilanów pełni funkcję
rezydencji najwybitniejszych gości Polskiej Rzeczypospolitej
312