DOI issue:
Nr. 2-3
DOI article:Ruszczyc, Janina: "Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze XVII-XX w.": wystawa w Wilanowie, wrzesień - grudzień 1983
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48709#0305
JANINA RUSZCZYCÓWNA
„CHWATA I SŁAWA JANA III W SZTUCE I LITERATURZE XVII—XX W."
WYSTAWA W WILANOWIE WRZESIEŃ—GRUDZIEŃ 1983
Wielkie wydarzenie historyczne, zwycięstwo wojsk chrześ-
cijańskich nad zastępami wyznawców Mahometa, zostało
uczczone w trzechsetną jego rocznicę licznymi wystawami.
Jest zrozumiale, że społeczeństwu polskiemu zależało szczegól-
nie na podkreśleniu roli Polaków i ich wielkiego króla w osiąg-
nięciu tego sukcesu, wojennego i politycznego zarazem.
Jakkolwiek oceniałyby ten fakt kolejne pokolenia naszych
historyków, nie ulega wątpliwości, że decydujący udział
Polaków w odsieczy wiedeńskiej odwrócił niebezpieczeń-
stwo zagrażające ówczesnej Europie i światu chrześci-
jańskiemu. Dlatego też w obliczu rozpoczynającego się ju-
bileuszowego roku 1983 okazały gotowość przypomnienia
o tej ważnej rocznicy przede wszystkim środowiska najbar-
dziej zainteresowane: środowisko austriackie i polskie.
Powstały projekty wystaw, prowadzono dyskusje nad do-
stępnym materiałem ekspozycyjnym, możliwościami wzajem-
nej pomocy i wypożyczeń. W Wiedniu urządziło wystawę
Muzeum Historyczne Miasta Wiednia (por. T. Chrzanowski,
Dwie wystawy odsieczy wiedeńskiej, „Tygodnik Powszechny"
XXXVII, 1970, nr 42). Spośród kilku wystaw polskich,
zorganizowanych z największym nakładem kosztów i wysiłku
badawczego, główna rola przypadła ekspozycji krakowskiej
na Wawelu oraz obu warszawskim: w Zamku Królewskim
i w Muzeum w Wilanowie. Tej ostatniej pragnę poświęcić
tutaj więcej uwagi.
Jej tytuł Chwała i sława Jana 111 w sztuce i literaturze
XVII—XX wieku zacieśnia w pewnym stopniu tematykę
do gloryfikacji króla, stanowiącej ważny element propagandy,
rozwijanej wokól monarchy, w znacznym stopniu przez niego
samego inspirowanej i aprobowanej.
Granice chronologiczne wystawy zostały rozszerzone
aż po czasy nam współczesne, co podnosiło jej atrakcyjność
w oczach zwiedzających, odpowiadało też legendzie, która
narosła wokól osoby Jana III.
Na zainteresowanie wystawą decydująco wpłynęło miejsce,
w którym ją usytuowano. Zupełnie niezwykła jest bowiem
w naszych warunkach możliwość umieszczenia podobizn
króla-bohatera we wnętrzach, które służyły mu za życia,
gdzie podjemował ważne decyzje i wypoczywał wśród przed-
miotów przez siebie kolekcjonowanych, którymi się zachwycał
i które kochał. Tylko w Wilanowie czuje się obecność króla
niezmąconą nastrojem odmiennych upodobań, innego
stylu życia. Z wtłoczenia wystawy w sale pałacowe wynikły,
oczywiście, także pewne trudności. Niekiedy odczuwa się
nadmiar nagromadzonych eksponatów. Dominuje jednak
nastrój barokowego wnętrza, jesteśmy w gościnie u króla-
.Sarmaty, w jego rezydencji, którą sam komponował i upięk-
szał z pomocą architektów, malarzy, rzeźbiarzy, sztukatorów.
Wystawie towarzyszył starannie — chciałoby się nawet
powiedzieć: wzorowo — opracowany katalog. Podano w nim
nazwy instytucji i nazwiska całego grona ludzi, którzy przy-
czynili się do zrealizowania tej bogatej i interesującej prezen-
tacji. Powstała ona niewątpliwie jako rezultat wielkiego
zbiorowego wysiłku, prac badawczych i kolekcjonerskich,
których celem było, zależnie od istniejących możliwości
zgromadzenie i zachowanie od zniszczenia pamiątek rycer-
skiej przeszłości oraz potwierdzenie chlubnej legendy, na-
rastającej w ciągu wieków dookoła postaci króla-wodza
i wszechstronnie uzdolnionego męża stanu.
Zasługą organizatorów wystawy jest skoordynowanie
dostępnego obecnie materiału ekspozycyjnego z programem
ideowym królewskiej rezydencji. Gruntowne wyjaśnienie
tej podstawowej zasady, przyjętej przez Komisariat wystawy,
którym kierował kurator Muzeum w Wilanowie dr Wojciech
Fijałkowski, znajdujemy w jego obszernym opracowaniu,
poprzedzającym część szczegółową katalogu. Hasła katalogu
przygotowało dziesięciu autorów. Informacje o materiałach,
którymi posługiwali się w swej pracy, podano w wykazie
bibliografii. Głębsze przemyślenie problematyki wystawy
wykaże, w jakim stopniu katalog wykorzystał dotychczasowy
stan badań i czym go wzbogacił.
Ekspozycja jest przede wszystkim rezultatem długoletnich
prac badawczych, prowadzonych w Muzeum w Wilanowie
przez pracowników tej instytucji i osoby współdziałające,
zapraszane z zewnątrz.
295
„CHWATA I SŁAWA JANA III W SZTUCE I LITERATURZE XVII—XX W."
WYSTAWA W WILANOWIE WRZESIEŃ—GRUDZIEŃ 1983
Wielkie wydarzenie historyczne, zwycięstwo wojsk chrześ-
cijańskich nad zastępami wyznawców Mahometa, zostało
uczczone w trzechsetną jego rocznicę licznymi wystawami.
Jest zrozumiale, że społeczeństwu polskiemu zależało szczegól-
nie na podkreśleniu roli Polaków i ich wielkiego króla w osiąg-
nięciu tego sukcesu, wojennego i politycznego zarazem.
Jakkolwiek oceniałyby ten fakt kolejne pokolenia naszych
historyków, nie ulega wątpliwości, że decydujący udział
Polaków w odsieczy wiedeńskiej odwrócił niebezpieczeń-
stwo zagrażające ówczesnej Europie i światu chrześci-
jańskiemu. Dlatego też w obliczu rozpoczynającego się ju-
bileuszowego roku 1983 okazały gotowość przypomnienia
o tej ważnej rocznicy przede wszystkim środowiska najbar-
dziej zainteresowane: środowisko austriackie i polskie.
Powstały projekty wystaw, prowadzono dyskusje nad do-
stępnym materiałem ekspozycyjnym, możliwościami wzajem-
nej pomocy i wypożyczeń. W Wiedniu urządziło wystawę
Muzeum Historyczne Miasta Wiednia (por. T. Chrzanowski,
Dwie wystawy odsieczy wiedeńskiej, „Tygodnik Powszechny"
XXXVII, 1970, nr 42). Spośród kilku wystaw polskich,
zorganizowanych z największym nakładem kosztów i wysiłku
badawczego, główna rola przypadła ekspozycji krakowskiej
na Wawelu oraz obu warszawskim: w Zamku Królewskim
i w Muzeum w Wilanowie. Tej ostatniej pragnę poświęcić
tutaj więcej uwagi.
Jej tytuł Chwała i sława Jana 111 w sztuce i literaturze
XVII—XX wieku zacieśnia w pewnym stopniu tematykę
do gloryfikacji króla, stanowiącej ważny element propagandy,
rozwijanej wokól monarchy, w znacznym stopniu przez niego
samego inspirowanej i aprobowanej.
Granice chronologiczne wystawy zostały rozszerzone
aż po czasy nam współczesne, co podnosiło jej atrakcyjność
w oczach zwiedzających, odpowiadało też legendzie, która
narosła wokól osoby Jana III.
Na zainteresowanie wystawą decydująco wpłynęło miejsce,
w którym ją usytuowano. Zupełnie niezwykła jest bowiem
w naszych warunkach możliwość umieszczenia podobizn
króla-bohatera we wnętrzach, które służyły mu za życia,
gdzie podjemował ważne decyzje i wypoczywał wśród przed-
miotów przez siebie kolekcjonowanych, którymi się zachwycał
i które kochał. Tylko w Wilanowie czuje się obecność króla
niezmąconą nastrojem odmiennych upodobań, innego
stylu życia. Z wtłoczenia wystawy w sale pałacowe wynikły,
oczywiście, także pewne trudności. Niekiedy odczuwa się
nadmiar nagromadzonych eksponatów. Dominuje jednak
nastrój barokowego wnętrza, jesteśmy w gościnie u króla-
.Sarmaty, w jego rezydencji, którą sam komponował i upięk-
szał z pomocą architektów, malarzy, rzeźbiarzy, sztukatorów.
Wystawie towarzyszył starannie — chciałoby się nawet
powiedzieć: wzorowo — opracowany katalog. Podano w nim
nazwy instytucji i nazwiska całego grona ludzi, którzy przy-
czynili się do zrealizowania tej bogatej i interesującej prezen-
tacji. Powstała ona niewątpliwie jako rezultat wielkiego
zbiorowego wysiłku, prac badawczych i kolekcjonerskich,
których celem było, zależnie od istniejących możliwości
zgromadzenie i zachowanie od zniszczenia pamiątek rycer-
skiej przeszłości oraz potwierdzenie chlubnej legendy, na-
rastającej w ciągu wieków dookoła postaci króla-wodza
i wszechstronnie uzdolnionego męża stanu.
Zasługą organizatorów wystawy jest skoordynowanie
dostępnego obecnie materiału ekspozycyjnego z programem
ideowym królewskiej rezydencji. Gruntowne wyjaśnienie
tej podstawowej zasady, przyjętej przez Komisariat wystawy,
którym kierował kurator Muzeum w Wilanowie dr Wojciech
Fijałkowski, znajdujemy w jego obszernym opracowaniu,
poprzedzającym część szczegółową katalogu. Hasła katalogu
przygotowało dziesięciu autorów. Informacje o materiałach,
którymi posługiwali się w swej pracy, podano w wykazie
bibliografii. Głębsze przemyślenie problematyki wystawy
wykaże, w jakim stopniu katalog wykorzystał dotychczasowy
stan badań i czym go wzbogacił.
Ekspozycja jest przede wszystkim rezultatem długoletnich
prac badawczych, prowadzonych w Muzeum w Wilanowie
przez pracowników tej instytucji i osoby współdziałające,
zapraszane z zewnątrz.
295