Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (46.1984)

STANISŁAW MOSSAKOWSKI

powszechnione w kręgach najbliższych dworu na Wa-
welu: W roku 1527 Marcin Luter, największy z herety-
ków i najbezbożniejszy poprzednik Antychrysta [...]
zbuntował całe Niemcy przeciw papieżowi i odwiódł
je od Rzymu40.
Wybór takiej właśnie szaty mitologicznej dla wy-
rażenia treści antyprotestanckich, wsparty — jak
mówiliśmy — przekonaniami Makrobiusza, nie był
rzeczą przypadku. Jest znamienne, że pod koniec
XVI w. Sebastian Klonowie w swym erpdycyjnym
4° Mon. Pol. Hlst., t 3, Lwów 1878, s. 103—104.
41 Nomine Gigantum censentur omnes tmptt, athael at-
que theomachi (wyd. b.m. ok. 1600, s. 535).

dziele Victoria deorum (1587) stwierdzał wyraźnie:
pod imieniem Gigantów rozumie się wszystkich bez-
bożników, ateistów i heretyków [theomachi]41. W
kilkadziesiąt lat później, w dobie zwycięskiej kontrre-
formacji, ojciec Augustyn Kordecki zatytułował opis
oblężenia Jasnej Góry już tak: Nowa Gigantomachia
wywołana przez Szwedów i innych heretyków prze-
ciwko Świętemu Obrazowi Bogurodzicy Dziewicy
(Kraków 1655). W ten sposób szlachetna w swym
humanistycznym rodowodzie koncepcja etnogenetycz-
na stała się źródłem obraźliwego określenia piętnu-
jącego przeciwników ideologicznych.
Warszawa, Instytut Sztuki PAN



II. 16. Kaplica Zygmuntowska, relief prawego
skrajnego pola ściany tarczowej nad ołtarzem. Fot.
S. Stępniewski.

11. 17. Fragment dekoracji „volta delle cinette"
Domu Złotego Nerona, rysunek w Codex Escuria-
lensis, k. 19 verso. Repr. wg Dacos.

344