DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Piotrowski, Antoni Tomasz: Kaplica karmelitańska Matki Boskiej Piaskowej w Krakowie. Nieznane dzieło architekta królewskiego Jana Trevano
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48709#0368
ANTONI TOMASZ PIOTROWSKI
cji sanktuarium Matki Bożej w epoce rozrastającego
się jej kultu, stając się swoistym materialnym urze-
czywistnieniem symboliki wiążącej się z funkcją
Marii jako Matki Chrystusa, współuczestniczki Odku-
pienia i Orędowniczki, popularyzowanej przez litera-
turę mariologiczną86. Równocześnie projekt budowli
oparty o proste proporcje i podstawowe figury geo-
metryczne, przywodzące na myśl teoretyczne projekty
renesansowe, świadczy o żywotności pewnych nur-
tów humanistycznych epoki Odrodzenia (il. 7; na o-
kładce)37.
Bogata spuścizna artystyczna Jana Trevano, bę-
dąca rezultatem intensywnej działalności twórczej
rozwijanej w ciągu całego, blisko półwiekowego po-
bytu w naszym kraju, jest wciąż daleka od całkowi-
tego poznania, i pod względem ilościowym, i jakoś-
ciowym.
Konieczne byłoby więc przeanalizowanie i o-
kreślenie drogi artystycznej włoskiego architekta, do
czego niezbędne jest rozpoznanie jak największej iloś-
ci dzieł. Przykład kaplicy Piaskowej potwierdza tę
oczywistą prawdę, iż częściowa znajomość dorobku
artysty lub koncentrowanie uwagi na wybranych
86 Por. PIOTROWSKI, o.c., S. 152—158.
tylko dziełach, choćby najlepszych, zubaża, a tym sa-
mym zniekształca sylwetkę twórcy, szkodliwie uprasz-
czając obraz sztuki w epoce, w której żył. Dotyczy
to w szczególności artystów wybitnych, których dzia-
łalność pełni funkcję konstytutywną dla formowania
się nowych kierunków i form artystycznej wypowie-
dzi. Do takich artystów należeli bez wątpienia Jan
Trevano. Przeprowadzona , analiza porównawcza poz-
woliła na zarysowanie nieznanego dotąd nurtu w
jego twórczości, mianowicie eksperymentów formal-
nych w zakresie typu architektonicznego, jakim były
centralne kaplice kopułowe, przeżywające właśnie w
tym okresie apogeum popularności. Równocześnie wy-
daje się niezbędne pogłębienie badań nad rozpoznany-
mi dotąd lub hipotetycznymi dziełami omawianego
twórcy. Przede wszystkim w zakresie szczegółowej
analizy pomiarowej obiektów, która mogłaby dopro-
wadzić do odkrycia cech zbieżnych w postaci pow-
tarzających się proporcji budowli i wielkości modu-
larnych. Badania takie mogłyby pogłębić wiedzę o
warsztacie projektanckim Trevana, zanim dalsze po-
szukiwania archiwalne nie pozwolą na poszerzenie ka-
talogu jego prac.
Kraków
" Ibidem, s. 150—152.
LA CHAPELLE DE NOTRE-DAME „PIASKOWA" DE CRACOV1E. L'OEUVRE
INCONNUE DE LARCHITECTE ROYAL GIOYANNI TREVANO
Les oeuvres de Giovanni Trevano, un des plus
remarquables architectes qui travaillaient en Polog-
ne a Tópoque moderne, restent en grande partie
inconnues jusqu'a nos jours. Quelques rares objets
ont ete a peine attribues a cet architecte a partir des
documents d'archives et des analogies formelles, tandis
que pendant son sejour en Pologne durant a peu pres
cinquante ans (1595—1644) il fit des projets et il
fit elever ou remanier de nombreux bćtiments. Ce
nombre a ćte recemment augmente d'une nouvelle
oeuvre a savoir la chapelle de Notre-Dame dite
„Piaskowa", construite entre 1637 et 1641 au couvent
des carmes „Na Piasku" a Cracovie. Les depenses en-
registrees dans le plus ancien livre de comptes de
ce couvent, trouve dans les archives conventuelles
et embrassant la periode entre 1626 et 1647, cońfir-
ment que Trevano est 1'auteur de la chapelle. 11 y
est appelć „Monsieur Dziani architecte". Les recher-
ches plus anciennes ont prouve que Giovanni Treva-
no, architecte royal, est notó sous cette appellation
qui est la forme polonisee du prenom italien Giovanni
dans les sources ecrites de Cracovie de la premiere
moitie du XVIIe siecle. La chapelle „Piaskowa" a
ete ćlevće pres du mur sud de 1'eglise conventuelle,
a la place d'une autre plus ancienne, en tant que
sanctuaire de la Vierge lić au tableau miraculeux
de Notre-Dame, peint sur le mur de 1'eglise probable-
ment vers 1500. Malgre sa projection longitudinale,
la chapelle est un śdifice a plan central, basć sur le
module long de 4 m; elle appartient au type formel
des chapelles a plan central surmontees de coupole,
au type qui dans ce cas-la a ótó transformó par
1'opposition de deux annexes identiques dans leurs
formes et dans leurs dimensions a sa partie centrale
a plan carró, sommće d'une coupole. Ainsi on a
crće une composition a trois segments qui est stric-
tement symćtrique. La faęade et les murs łongs de
Tintórieur suivent le principe de 1'arc de triomphe
antique. Les documents d'archives ne sont pas les
seuls a constater que Trevano en est 1'auteur; on
trouve ógalement la confirmation de ce fait dans
des analogies formelles aux autres batiments con-
struits par lui qui se manifestent dans leurs propor-
tions, dans la tendance a la verticalite et a 1'inte-
gration de 1'intórieur, ainsi qu'a une nouvelle dis-
position des murs de la partie centrale, rćalisće deja
dans la chapelle de Saint-Stanislas de la cathódrale
de Cracovie et dans la chapelle de Saint-Casimir de
la cathśdrale de Vilnius. 11 serait utile de continuer
les recherches d'archives pour mieux connaitre 1'acti-
vit€ artistique de Trevano.
Traduit par Krystyna Jachieć
354
cji sanktuarium Matki Bożej w epoce rozrastającego
się jej kultu, stając się swoistym materialnym urze-
czywistnieniem symboliki wiążącej się z funkcją
Marii jako Matki Chrystusa, współuczestniczki Odku-
pienia i Orędowniczki, popularyzowanej przez litera-
turę mariologiczną86. Równocześnie projekt budowli
oparty o proste proporcje i podstawowe figury geo-
metryczne, przywodzące na myśl teoretyczne projekty
renesansowe, świadczy o żywotności pewnych nur-
tów humanistycznych epoki Odrodzenia (il. 7; na o-
kładce)37.
Bogata spuścizna artystyczna Jana Trevano, bę-
dąca rezultatem intensywnej działalności twórczej
rozwijanej w ciągu całego, blisko półwiekowego po-
bytu w naszym kraju, jest wciąż daleka od całkowi-
tego poznania, i pod względem ilościowym, i jakoś-
ciowym.
Konieczne byłoby więc przeanalizowanie i o-
kreślenie drogi artystycznej włoskiego architekta, do
czego niezbędne jest rozpoznanie jak największej iloś-
ci dzieł. Przykład kaplicy Piaskowej potwierdza tę
oczywistą prawdę, iż częściowa znajomość dorobku
artysty lub koncentrowanie uwagi na wybranych
86 Por. PIOTROWSKI, o.c., S. 152—158.
tylko dziełach, choćby najlepszych, zubaża, a tym sa-
mym zniekształca sylwetkę twórcy, szkodliwie uprasz-
czając obraz sztuki w epoce, w której żył. Dotyczy
to w szczególności artystów wybitnych, których dzia-
łalność pełni funkcję konstytutywną dla formowania
się nowych kierunków i form artystycznej wypowie-
dzi. Do takich artystów należeli bez wątpienia Jan
Trevano. Przeprowadzona , analiza porównawcza poz-
woliła na zarysowanie nieznanego dotąd nurtu w
jego twórczości, mianowicie eksperymentów formal-
nych w zakresie typu architektonicznego, jakim były
centralne kaplice kopułowe, przeżywające właśnie w
tym okresie apogeum popularności. Równocześnie wy-
daje się niezbędne pogłębienie badań nad rozpoznany-
mi dotąd lub hipotetycznymi dziełami omawianego
twórcy. Przede wszystkim w zakresie szczegółowej
analizy pomiarowej obiektów, która mogłaby dopro-
wadzić do odkrycia cech zbieżnych w postaci pow-
tarzających się proporcji budowli i wielkości modu-
larnych. Badania takie mogłyby pogłębić wiedzę o
warsztacie projektanckim Trevana, zanim dalsze po-
szukiwania archiwalne nie pozwolą na poszerzenie ka-
talogu jego prac.
Kraków
" Ibidem, s. 150—152.
LA CHAPELLE DE NOTRE-DAME „PIASKOWA" DE CRACOV1E. L'OEUVRE
INCONNUE DE LARCHITECTE ROYAL GIOYANNI TREVANO
Les oeuvres de Giovanni Trevano, un des plus
remarquables architectes qui travaillaient en Polog-
ne a Tópoque moderne, restent en grande partie
inconnues jusqu'a nos jours. Quelques rares objets
ont ete a peine attribues a cet architecte a partir des
documents d'archives et des analogies formelles, tandis
que pendant son sejour en Pologne durant a peu pres
cinquante ans (1595—1644) il fit des projets et il
fit elever ou remanier de nombreux bćtiments. Ce
nombre a ćte recemment augmente d'une nouvelle
oeuvre a savoir la chapelle de Notre-Dame dite
„Piaskowa", construite entre 1637 et 1641 au couvent
des carmes „Na Piasku" a Cracovie. Les depenses en-
registrees dans le plus ancien livre de comptes de
ce couvent, trouve dans les archives conventuelles
et embrassant la periode entre 1626 et 1647, cońfir-
ment que Trevano est 1'auteur de la chapelle. 11 y
est appelć „Monsieur Dziani architecte". Les recher-
ches plus anciennes ont prouve que Giovanni Treva-
no, architecte royal, est notó sous cette appellation
qui est la forme polonisee du prenom italien Giovanni
dans les sources ecrites de Cracovie de la premiere
moitie du XVIIe siecle. La chapelle „Piaskowa" a
ete ćlevće pres du mur sud de 1'eglise conventuelle,
a la place d'une autre plus ancienne, en tant que
sanctuaire de la Vierge lić au tableau miraculeux
de Notre-Dame, peint sur le mur de 1'eglise probable-
ment vers 1500. Malgre sa projection longitudinale,
la chapelle est un śdifice a plan central, basć sur le
module long de 4 m; elle appartient au type formel
des chapelles a plan central surmontees de coupole,
au type qui dans ce cas-la a ótó transformó par
1'opposition de deux annexes identiques dans leurs
formes et dans leurs dimensions a sa partie centrale
a plan carró, sommće d'une coupole. Ainsi on a
crće une composition a trois segments qui est stric-
tement symćtrique. La faęade et les murs łongs de
Tintórieur suivent le principe de 1'arc de triomphe
antique. Les documents d'archives ne sont pas les
seuls a constater que Trevano en est 1'auteur; on
trouve ógalement la confirmation de ce fait dans
des analogies formelles aux autres batiments con-
struits par lui qui se manifestent dans leurs propor-
tions, dans la tendance a la verticalite et a 1'inte-
gration de 1'intórieur, ainsi qu'a une nouvelle dis-
position des murs de la partie centrale, rćalisće deja
dans la chapelle de Saint-Stanislas de la cathódrale
de Cracovie et dans la chapelle de Saint-Casimir de
la cathśdrale de Vilnius. 11 serait utile de continuer
les recherches d'archives pour mieux connaitre 1'acti-
vit€ artistique de Trevano.
Traduit par Krystyna Jachieć
354