DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Nowak, Zofia Aleksandra: Wystawa monograficzna Marcina Zaleskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48709#0143
KRONIKA
11. 1. Fragment wystawy Marcina Zaleskiego,
w czasie pobytu w Warszawie. Dzieła jego wędrowały nie tylko
po całym kraju, alo i zagranicę, toteż Komitet Towarzystwa
Zachęty organizując pierwszą wystawę prac Zaleskiego miał
już duże kłopoty ze skompletowaniem jego dorobku i pomimo
kilkakrotnie ponawianych anonsów w prasie zdołał zgroma-
dzić tylko czterdzieści pięć obrazów.
Muzeum Narodowe organizując swoją wystawę w siedem-
dziesiąt pięć lat później mialo jeszcze większe trudności.
Dwie wojny światowe wydatnie uszczupliły spuściznę artys-
tyczną Zaleskiego. Szczególnie duże straty przyniosła wojna
ostatnia, w czasie której dzieła sztuki były masowo rabowane
przez hitlerowców, a powstanie warszawskie zebrało obfite
plony zniszczeń. Nie wszystkie zresztą zachowane obrazy
udalo się organizatorom pozyskać na wystawę; przyczyniła
się do tego niechęć niektórych prywatnych właścicieli do wy-
pożyczania oraz brali możliwości sprowadzenia eksponatów
z muzeów za granicą. Zebrano jednali dostateczną ilość prac
Zaleskiego, by pokazać przekrojowo jego twórczość, od
pierwszego, wystawionego przez artystę obrazu do ostatnich,
malowanycli już u schyłku życia.
Zasadą konstrukcyjną ekspozycji w Muzeum jest układ
nie chronologiczny, lecz tematyczny. Wyodrębniono weduty
o tematyce warszawskiej, obrazy ukazujące wypadki powsta-
nia listopadowego, rozgrywające się na tle ulic miasta, wnętrza
architektoniczne — świeckie i sakralne — związane z War-
szawą, widoki Wilna i okolic oraz widoki Krakowa i wnętrza
kościołów krakowskich. Inne miasta reprezentują pojedyncze
dzieła. Z Zamościa np. pokazano wnętrze kolegiaty — szkic
i ukończony obraz — umieszczone obok siebie. Natomiast
widoki samego miasta (Widok na szańce i bastiony oraz
Widok ogólny od strony pałacu), któro w dwudziestoleciu mię-
dzywojennym znajdowały się w Warszawie w prywatnym
posiadaniu, zostały przypomniano rysunkami Ksawerego
Pillatiego. Obrazy te należały zapewne do grupy widoków
twierdz malowanych przez Zaleskiego w latacli 1839—1848,
na zamówienie rządu. Pozostałych widoków z tego cyklu:
Modlina, Dęblina, Brześcia Litewskiego i Bobrujska nie udało
nam się na wystawę pozyskać. Reprezentuje ów cykl jedna,
mało efektowna, zmniejszona kopia Bramy Egipskiej w Dęb-
linie, którą zawieszono oboli rysunków Pillatiego ukazujących
twierdzę Zamość. Ekspozycję uzupełnia zestaw zdjęć i starych
rycin z zaginionych obrazów Zaleskiego, które w większości
istniały jeszcze do czasu ostatniej wojny i wchodziły w skład
dużych zespołów malarstwa polskiego, m.in. Muzeum Naro-
dowego w Warszawie i Poznaniu oraz Towarzystwa Zachęty
Sztuk Pięknych w Warszawie, albo były eksponowane w dwu-
dziestoleciu międzywojennym na wystawach o różnej tematyce
(tylko w tych przypadkach zachowały się negatywy fotogra-
ficzne).
Na wystawie udało się nam zgromadzić pięćdziesiąt sześć
prac Zaleskiego, przy niektórych pokazano ich kopie, wyko-
nane przeważnie przez nie zidentyfikowanych malarzy.
W jednym tylko przypadku, przy Wnętrzu Kaplicy Lite-
rackiej był podany autor, Dionizy Juraszyński, uczeń Szkoły
Sztuk Pięknych. Obraz był zapewne wykonany jako zadanie
uczniowskie na III kursie. Kopie obrazów Zaleskiego malowa-
137
11. 1. Fragment wystawy Marcina Zaleskiego,
w czasie pobytu w Warszawie. Dzieła jego wędrowały nie tylko
po całym kraju, alo i zagranicę, toteż Komitet Towarzystwa
Zachęty organizując pierwszą wystawę prac Zaleskiego miał
już duże kłopoty ze skompletowaniem jego dorobku i pomimo
kilkakrotnie ponawianych anonsów w prasie zdołał zgroma-
dzić tylko czterdzieści pięć obrazów.
Muzeum Narodowe organizując swoją wystawę w siedem-
dziesiąt pięć lat później mialo jeszcze większe trudności.
Dwie wojny światowe wydatnie uszczupliły spuściznę artys-
tyczną Zaleskiego. Szczególnie duże straty przyniosła wojna
ostatnia, w czasie której dzieła sztuki były masowo rabowane
przez hitlerowców, a powstanie warszawskie zebrało obfite
plony zniszczeń. Nie wszystkie zresztą zachowane obrazy
udalo się organizatorom pozyskać na wystawę; przyczyniła
się do tego niechęć niektórych prywatnych właścicieli do wy-
pożyczania oraz brali możliwości sprowadzenia eksponatów
z muzeów za granicą. Zebrano jednali dostateczną ilość prac
Zaleskiego, by pokazać przekrojowo jego twórczość, od
pierwszego, wystawionego przez artystę obrazu do ostatnich,
malowanycli już u schyłku życia.
Zasadą konstrukcyjną ekspozycji w Muzeum jest układ
nie chronologiczny, lecz tematyczny. Wyodrębniono weduty
o tematyce warszawskiej, obrazy ukazujące wypadki powsta-
nia listopadowego, rozgrywające się na tle ulic miasta, wnętrza
architektoniczne — świeckie i sakralne — związane z War-
szawą, widoki Wilna i okolic oraz widoki Krakowa i wnętrza
kościołów krakowskich. Inne miasta reprezentują pojedyncze
dzieła. Z Zamościa np. pokazano wnętrze kolegiaty — szkic
i ukończony obraz — umieszczone obok siebie. Natomiast
widoki samego miasta (Widok na szańce i bastiony oraz
Widok ogólny od strony pałacu), któro w dwudziestoleciu mię-
dzywojennym znajdowały się w Warszawie w prywatnym
posiadaniu, zostały przypomniano rysunkami Ksawerego
Pillatiego. Obrazy te należały zapewne do grupy widoków
twierdz malowanych przez Zaleskiego w latacli 1839—1848,
na zamówienie rządu. Pozostałych widoków z tego cyklu:
Modlina, Dęblina, Brześcia Litewskiego i Bobrujska nie udało
nam się na wystawę pozyskać. Reprezentuje ów cykl jedna,
mało efektowna, zmniejszona kopia Bramy Egipskiej w Dęb-
linie, którą zawieszono oboli rysunków Pillatiego ukazujących
twierdzę Zamość. Ekspozycję uzupełnia zestaw zdjęć i starych
rycin z zaginionych obrazów Zaleskiego, które w większości
istniały jeszcze do czasu ostatniej wojny i wchodziły w skład
dużych zespołów malarstwa polskiego, m.in. Muzeum Naro-
dowego w Warszawie i Poznaniu oraz Towarzystwa Zachęty
Sztuk Pięknych w Warszawie, albo były eksponowane w dwu-
dziestoleciu międzywojennym na wystawach o różnej tematyce
(tylko w tych przypadkach zachowały się negatywy fotogra-
ficzne).
Na wystawie udało się nam zgromadzić pięćdziesiąt sześć
prac Zaleskiego, przy niektórych pokazano ich kopie, wyko-
nane przeważnie przez nie zidentyfikowanych malarzy.
W jednym tylko przypadku, przy Wnętrzu Kaplicy Lite-
rackiej był podany autor, Dionizy Juraszyński, uczeń Szkoły
Sztuk Pięknych. Obraz był zapewne wykonany jako zadanie
uczniowskie na III kursie. Kopie obrazów Zaleskiego malowa-
137