DOI Artikel:
Paszkiewicz, Piotr: Rosyjskie budownictwo cerkiewne w Cesarstwie Wschodzącego Słońca i jego kontekst polityczny 1859-1917 (zarys problematyki)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0074
69
PIOTR PASZKIEWICZ
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Rosyjskie budownictwo cerkiewne w Cesarstwie
Wschodzącego Słońca i jego kontekst polityczny
1859-1917 (zarys problematyki) '
Podejmując w 2. połowie XIX wieku działalność misyjną na terenie Japonii, Rosja
stanęła w obliczu podobnej, co w Chinach za panowania dynastii mandżurskiej,
polityki izolacjonistycznej, jaką świadomie prowadził shogunat Tokugawów (1603-
1867). Cesarstwo Wschodzącego Słońca pozostawało krajem całkowicie zamkniętym od
roku 1683, kiedy Tokugawa lemitsu po trwających ponad dwadzieścia lat bezlitosnych
prześladowaniach chrześcijan, które dotknęły zarówno misjonarzy, jak i japońskich kon-
wertytów, zakazał nauczania wiary katolickiej i wygnał cudzoziemców, z wyjątkiem anty-
papieskich Holendrów, z Japonii. Posunięcie to podyktowane było me tyle uprzedzeniami
religijnymi, ile obawą - czego historia kolonialnych ekspansji wielokrotnie dawała świa-
dectwo - iż działalność misyjna ma na celu ułatwienie przyszłego podboju kraju* 1. Nie-
mniej zainteresowanie Azją, jakie żywiła Europa spowodowało, iż w końcu XVIII i na
początku XIX stulecia na wodach oblewających wyspy japońskie zaczęły ponownie poja-
wiać się statki pod obcymi banderami, w tym i rosyjskie, bezskutecznie domagając się
nawiązania stosunków dyplomatycznych i handlowych. Jakimi przesłankami w swych
poczynaniach kierowała się Rosja? Były to przede wszystkim względy handlowe. Żyz-
ne i gęsto zaludnione ziemie Japonii zdawały się idealnie położone, by móc zapewnić
stały dopływ produktów rolnych i towarów słabo zaludnionym i gospodarczo zacofanym
regionom rosyjskiego Dalekiego Wschodu i „Rosyjskiej Ameryki”2, jak do połowy XIX
wieku nazywano należącą do Imperium Rosyjskiego Alaskę. Ale me tylko korzyści han-
dlowe przyświecały rosyjskim elitom politycznym. „W Europie jesteśmy tylko robactwem
i niewolnikami - skonstatował Fiodor Dostojewski - do Azji jednak przybywamy jako
panowie. W Europie jesteśmy jedynie Tatarami, w Azji występujemy jako Europejczycy.
* Powstanie artykułu zawdzięczam m. in. stypendium The Getty Grant Program, które umożliwiło mi prowadzenie
badań na Uniwersytecie Hokkaido w Sapporo. Spotykając się z życzliwością i serdecznością wielu osób, które służyły
mi swą pomocą podczas opracowywania tego tekstu, poczuwam się do miłego obowiązku złożenia podziękowań:
prof. Tetsuo Mochizuki z Uniwersytetu Hokkaido, prof. Mitsuo Naganawa z Uniwersytetu w Yokohamie, Ojcu Sadaha-
ru Ono, proboszczowi soboru w Kioto, pani Asako Nagasaki oraz doc. Inessie Swirydzie z Instytutu Słowianoznaw-
stwa i Bałkanistyki RAN w Moskwie.
1 O. CARY, A History of Christianity in Japan. Protestant Missions. New York 1909, s. 19.
2 G. LENSEN, The Russian Impact on Japan. [W:] Russia and Asia. Essays on the Influence of Russia on the Asian
Peoples. Ed. W. Yucinich. Stanford 1972, s. 338-368.
PIOTR PASZKIEWICZ
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Rosyjskie budownictwo cerkiewne w Cesarstwie
Wschodzącego Słońca i jego kontekst polityczny
1859-1917 (zarys problematyki) '
Podejmując w 2. połowie XIX wieku działalność misyjną na terenie Japonii, Rosja
stanęła w obliczu podobnej, co w Chinach za panowania dynastii mandżurskiej,
polityki izolacjonistycznej, jaką świadomie prowadził shogunat Tokugawów (1603-
1867). Cesarstwo Wschodzącego Słońca pozostawało krajem całkowicie zamkniętym od
roku 1683, kiedy Tokugawa lemitsu po trwających ponad dwadzieścia lat bezlitosnych
prześladowaniach chrześcijan, które dotknęły zarówno misjonarzy, jak i japońskich kon-
wertytów, zakazał nauczania wiary katolickiej i wygnał cudzoziemców, z wyjątkiem anty-
papieskich Holendrów, z Japonii. Posunięcie to podyktowane było me tyle uprzedzeniami
religijnymi, ile obawą - czego historia kolonialnych ekspansji wielokrotnie dawała świa-
dectwo - iż działalność misyjna ma na celu ułatwienie przyszłego podboju kraju* 1. Nie-
mniej zainteresowanie Azją, jakie żywiła Europa spowodowało, iż w końcu XVIII i na
początku XIX stulecia na wodach oblewających wyspy japońskie zaczęły ponownie poja-
wiać się statki pod obcymi banderami, w tym i rosyjskie, bezskutecznie domagając się
nawiązania stosunków dyplomatycznych i handlowych. Jakimi przesłankami w swych
poczynaniach kierowała się Rosja? Były to przede wszystkim względy handlowe. Żyz-
ne i gęsto zaludnione ziemie Japonii zdawały się idealnie położone, by móc zapewnić
stały dopływ produktów rolnych i towarów słabo zaludnionym i gospodarczo zacofanym
regionom rosyjskiego Dalekiego Wschodu i „Rosyjskiej Ameryki”2, jak do połowy XIX
wieku nazywano należącą do Imperium Rosyjskiego Alaskę. Ale me tylko korzyści han-
dlowe przyświecały rosyjskim elitom politycznym. „W Europie jesteśmy tylko robactwem
i niewolnikami - skonstatował Fiodor Dostojewski - do Azji jednak przybywamy jako
panowie. W Europie jesteśmy jedynie Tatarami, w Azji występujemy jako Europejczycy.
* Powstanie artykułu zawdzięczam m. in. stypendium The Getty Grant Program, które umożliwiło mi prowadzenie
badań na Uniwersytecie Hokkaido w Sapporo. Spotykając się z życzliwością i serdecznością wielu osób, które służyły
mi swą pomocą podczas opracowywania tego tekstu, poczuwam się do miłego obowiązku złożenia podziękowań:
prof. Tetsuo Mochizuki z Uniwersytetu Hokkaido, prof. Mitsuo Naganawa z Uniwersytetu w Yokohamie, Ojcu Sadaha-
ru Ono, proboszczowi soboru w Kioto, pani Asako Nagasaki oraz doc. Inessie Swirydzie z Instytutu Słowianoznaw-
stwa i Bałkanistyki RAN w Moskwie.
1 O. CARY, A History of Christianity in Japan. Protestant Missions. New York 1909, s. 19.
2 G. LENSEN, The Russian Impact on Japan. [W:] Russia and Asia. Essays on the Influence of Russia on the Asian
Peoples. Ed. W. Yucinich. Stanford 1972, s. 338-368.