DOI article:
Skubiszewski, Piotr: "Złożenie do Grobu" w dominikańskim tryptyku w Krakowie i zagadnienie przedstawień Chrystusa Umęczonego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0324
315
PIOTR SKUBISZEWSKI!
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW; Universite de Poitiers
„Złożenie do Grobu ” w dominikańskim tryptyku
w Krakowie i zagadnienie przedstawień
Chrystusa Umęczonego
Pamięci księdza Janusza Pasierba
w piątą rocznicę śmierci
Jedna z kwater namalowanego około roku 1465 krakowskiego tryptyku domini-
kańskiego przedstawia Złożenie do Grobu (obecnie Kraków, Muzeum Narodowe,
Oddział Zbiory Szołayskich). Tablica o rozmiarach 142x102 cm (ił. 1) należy do cyk-
lu pasyjnego, który zdobił otwartą nastawę ołtarzową. Znajdowała się ona pierwotnie
na prawym skrzydle tryptyku, w dolnym rzędzie, obok ostatniej w cyklu sceny Zmar-
twychwstania1.
Obraz krakowski zwraca uwagę niezwykłym potraktowaniem tematu. Środek kompo-
zycji zajmuje nieznacznie przesunięte z osi na lewo wyobrażenie grobu Chrystusa. Jego
architektura jest szczególna. Ograniczona do czysto konstrukcyjnych i dekoracyjnych ele-
mentów gotyckich (filary, przypory, fiale, arkada, wimpergi), nieco ciężka - jak zresztą
architektura w innych obrazach cyklu pasyjnego2 - jest płaska i włącza się w przebiegają-
ce na pierwszym planie opowiadanie. Jest przy tym ażurowa i spoza mej - pod lukiem
arkady - prześwituje zieleń wzgórza i złoto zastępujące w cyklu pasyjnym niebo.
1 F. FRANCKOWIAK, Krakowski ołtarz dominikanów, jego treść i wygląd. „Folia Historiae Artium” XIII: 1977,
s. 53-86; T. DOBROWOLSKI, Rodowód stylistyczny krakowskiego ołtarza dominikanów. Ibid., s. 87-97; J. GADOM-
SKI, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500. Warszawa 1988, s. 19, 23-24, 114 i 124-130.
2 Na jedenaście zachowanych kwater cyklu pasyjnego, pięć zdobi architektura. Autor wykorzystał motywy budowli
gotyckich, by tworzyć z nich odległe od rzeczywistej architektury konstrukcje: bytujące samodzielnie w scenie oprawy
dla wybranych postaci. I tak, w scenie Ecce Homo architektura wokół Chrystusa upodabnia się do uroczystego tronu lub
podestu, na którym pojawia się władca. Tak jest również w Niesieniu Krzyża, gdzie architektura (brama Jerozolimy?)
otacza Marię i tworzy w ten sposób kontrapunkt figury Chrystusa, ujętej w ruchu i odwracającej się ku Matce. Zupełnie
inaczej została przedstawiona architektura w cyklu maryjnym. Tutaj tworzy ona dość naturalne tło lub nawet przestrzen-
ne otoczenie grup ludzkich, a w potraktowaniu jej motywów widać troskę o oddanie rzeczywistych elementów budowli.
Podobna jest zresztą funkcja krajobrazu w scenach cyklu maryjnego. Różnice te, ale i inne także (np. odmienny sposób
traktowania oblicza ludzkiego i inne typy twarzy) nakazują ponownie brać pod uwagę hipotezę dwóch różnych autorów
tryptyku dominikańskiego. Zob. w tej sprawie M. WALICKI, Malarstwo polskie. Gotyk, renesans, wczesny manieryzm.
Warszawa 1961, s. 306 i GADOMSKI, Gotyckie malarstwo... (zob. przyp. 1), s. 125.
PIOTR SKUBISZEWSKI!
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW; Universite de Poitiers
„Złożenie do Grobu ” w dominikańskim tryptyku
w Krakowie i zagadnienie przedstawień
Chrystusa Umęczonego
Pamięci księdza Janusza Pasierba
w piątą rocznicę śmierci
Jedna z kwater namalowanego około roku 1465 krakowskiego tryptyku domini-
kańskiego przedstawia Złożenie do Grobu (obecnie Kraków, Muzeum Narodowe,
Oddział Zbiory Szołayskich). Tablica o rozmiarach 142x102 cm (ił. 1) należy do cyk-
lu pasyjnego, który zdobił otwartą nastawę ołtarzową. Znajdowała się ona pierwotnie
na prawym skrzydle tryptyku, w dolnym rzędzie, obok ostatniej w cyklu sceny Zmar-
twychwstania1.
Obraz krakowski zwraca uwagę niezwykłym potraktowaniem tematu. Środek kompo-
zycji zajmuje nieznacznie przesunięte z osi na lewo wyobrażenie grobu Chrystusa. Jego
architektura jest szczególna. Ograniczona do czysto konstrukcyjnych i dekoracyjnych ele-
mentów gotyckich (filary, przypory, fiale, arkada, wimpergi), nieco ciężka - jak zresztą
architektura w innych obrazach cyklu pasyjnego2 - jest płaska i włącza się w przebiegają-
ce na pierwszym planie opowiadanie. Jest przy tym ażurowa i spoza mej - pod lukiem
arkady - prześwituje zieleń wzgórza i złoto zastępujące w cyklu pasyjnym niebo.
1 F. FRANCKOWIAK, Krakowski ołtarz dominikanów, jego treść i wygląd. „Folia Historiae Artium” XIII: 1977,
s. 53-86; T. DOBROWOLSKI, Rodowód stylistyczny krakowskiego ołtarza dominikanów. Ibid., s. 87-97; J. GADOM-
SKI, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500. Warszawa 1988, s. 19, 23-24, 114 i 124-130.
2 Na jedenaście zachowanych kwater cyklu pasyjnego, pięć zdobi architektura. Autor wykorzystał motywy budowli
gotyckich, by tworzyć z nich odległe od rzeczywistej architektury konstrukcje: bytujące samodzielnie w scenie oprawy
dla wybranych postaci. I tak, w scenie Ecce Homo architektura wokół Chrystusa upodabnia się do uroczystego tronu lub
podestu, na którym pojawia się władca. Tak jest również w Niesieniu Krzyża, gdzie architektura (brama Jerozolimy?)
otacza Marię i tworzy w ten sposób kontrapunkt figury Chrystusa, ujętej w ruchu i odwracającej się ku Matce. Zupełnie
inaczej została przedstawiona architektura w cyklu maryjnym. Tutaj tworzy ona dość naturalne tło lub nawet przestrzen-
ne otoczenie grup ludzkich, a w potraktowaniu jej motywów widać troskę o oddanie rzeczywistych elementów budowli.
Podobna jest zresztą funkcja krajobrazu w scenach cyklu maryjnego. Różnice te, ale i inne także (np. odmienny sposób
traktowania oblicza ludzkiego i inne typy twarzy) nakazują ponownie brać pod uwagę hipotezę dwóch różnych autorów
tryptyku dominikańskiego. Zob. w tej sprawie M. WALICKI, Malarstwo polskie. Gotyk, renesans, wczesny manieryzm.
Warszawa 1961, s. 306 i GADOMSKI, Gotyckie malarstwo... (zob. przyp. 1), s. 125.